Pamięć metaboliczna – czym jest i jak wpływa na zdrowie?

Pamięć metaboliczna to pojęcie, które odnosi się do długotrwałego wpływu hiperglikemii (przecukrzenia) na obecny i przyszły stan zdrowia cukrzyka. Mówiąc prościej, organizm niejako "pamięta" okresy wysokiego poziomu glukozy we krwi i kontynuuje jego negatywne skutki, które związane są ze zwiększeniem stresu oksydacyjnego oraz glikacji białek i lipidów. Procesy te zapoczątkowane zostają już na początku choroby, przed rozpoczęciem leczenia cukrzycy i pamięć po nich zostaje zachowana nawet wtedy, gdy glikemia jest już wyrównana. Konsekwencją są trwałe zmiany w naczyniach krwionośnych i narządach. Zrozumienie tego, czym jest pamięć metaboliczna, pozwoliło opracować skuteczniejsze strategie leczenia cukrzycy i zapobiegania jej powikłaniom.

Długotrwałe utrzymywanie się hiperglikemii prowadzi m.in. do tzw. glikacji białek, a także do modyfikacji cząsteczek LDL krążących we krwi, które stają się toksyczne dla śródbłonka naczyń krwionośnych. Efektem tych zjawisk jest nieodwracalne uszkodzenie tkanek i narządów. Z tego powodu, nawet po uzyskaniu normalizacji poziomu glukozy, diabetycy są narażeni na wystąpienie powikłań. Pamięć metaboliczna ma wpływ na stan naczyń krwionośnych również u dzieci chorych na cukrzycę.

Zmiany w organizmie spowodowane przez pamięć metaboliczną mogą przyczynić się do szeregu powikłań. Do najczęściej spotykanych należą:

• retinopatia cukrzycowa - wynika z uszkodzenia naczyń krwionośnych siatkówki i jest jedną z głównych przyczyn ślepoty na świecie;
• neuropatia cukrzycowa - prowadzi do zaburzeń czucia, zwłaszcza w kończynach, co zwiększa ryzyko powstawania ran i przeoczenia toczących się infekcji;
• nefropatia cukrzycowa - powoduje uszkodzenia nerek, które mogą prowadzić do przewlekłej niewydolności nerek;
• choroby sercowo-naczyniowe, w tym zawał serca i udar mózgu - są wynikiem uszkodzenia dużych i małych naczyń krwionośnych, co zwiększa ryzyko zakrzepów i zatorów;
• stopa cukrzycowa - rozwija się na skutek wieloletnich uszkodzeń nerwów i naczyń krwionośnych, a także zaburzeń procesów regeneracyjnych w tkankach.

Znajomość zjawiska pamięci metabolicznej przyczyniła się do opracowania skuteczniejszych metod leczenia cukrzycy. W wielu randomizowanych badaniach wykazano, że wczesne rozpoczęcie kontroli glikemii i intensywnego leczenia cukrzycy zmniejszają ryzyko wystąpienia przewlekłych powikłań. Świadomość występowania zjawiska pamięci metabolicznej umożliwia lekarzom projektowanie precyzyjnych planów leczenia, które uwzględniają nie tylko bieżący poziom glukozy chorego, ale również wyniki z początkowego etapu choroby. Jeśli wiadomo, że cukrzyk w przeszłości przez długi czas nie kontrolował odpowiednio poziomu cukru we krwi, lekarz może zalecić intensywniejsze leczenie oraz częstsze monitorowanie, aby zapobiec dalszym uszkodzeniom tkanek, wynikającym z pamięci metabolicznej.

Zrozumienie mechanizmów pamięci metabolicznej pozwala również na odpowiednio wczesne wdrożenie terapii, mających na celu ochronę narządów i tkanek przed przewlekłymi skutkami hiperglikemii. Wiele osób zastanawia się, czy możliwe jest całkowite zniwelowanie negatywnego wpływu długotrwałego przecukrzenia na funkcjonowanie organizmu. Obecnie prowadzone są badania nad nowoczesnymi lekami, które potencjalnie mogłyby "resetować" pamięć metaboliczną komórek, jednak na skuteczną terapię trzeba jeszcze poczekać.

Bibliografia:

Otto-Buczkowska E. (2014). "Pamięć metaboliczna"-znaczenie w cukrzycy. In Forum Medycyny Rodzinnej, Vol. 8, No. 2, s. 51-55. https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/38526/27002