Astma oskrzelowa

Astma oskrzelowa, zwana również dychawicą, to dolegliwość objawiająca się silnymi dusznościami, spowodowanymi przez nadmierne kurczenie się oskrzeli. Ma ona charakter nawrotowy. Można ją podejrzewać, jeśli dziecko często miewa choroby dróg oddechowych (np. zapalenia zatok, katary, zapalenia krtani, tchawicy, oskrzeli), uporczywie kaszle (szczególnie nocą lub nad ranem, kiedy stężenie krążącej we krwi adrenaliny, czyli hormonu rozszerzającego oskrzela, jest wyjątkowo niskie), a wcześniej miało zmiany skórne po pewnych posiłkach lub rozpoznano u niego tzw. skazę białkową i atopowe zapalenie skóry.

Wszystkiemu winne alergeny

Bezpośrednią przyczyną ataków astmy jest alergia i wywołany przez nią stan zapalny oskrzeli. Reakcję alergiczną, w konsekwencji której pojawiają duszności, powodują najczęściej pyłki roślin, roztocza, pleśnie i sierść zwierząt. Atak choroby mogą również wywołać: dym z papierosów, zimne powietrze, wiatr lub mgła, detergenty i środki chemiczne, wysiłek fizyczny (np. długotrwały śmiech, uprawianie sportu), a nawet... nagły stres - wyjaśnia dr Dorota Sands, specjalista chorób płuc i alergologii z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Podczas napadu duszności maluch nie może złapać tchu. Pojawia się u niego suchy kaszel i uczucie ucisku w klatce piersiowej. Zamiast płynnego oddechu, w jego oskrzelach słychać świsty i furczenia. Dolegliwości mogą utrzymywać się od kilku minut do nawet kilku godzin. Ustępują same lub po podaniu leków zaleconych przez lekarza. - Aby sprawdzić na własnej skórze, jak podczas ataku duszności czuje się brzdąc, wystarczy przeprowadzić prosty eksperyment: przebiec 500 m, a potem zatkać nos i spróbować oddychać przez słomkę... - dodaje dr Sands.

Jeszcze infekcja czy już dychawica?

Wczesne rozpoznanie astmy u dzieci jest trudne, ponieważ świszczący oddech i kaszel należą do najczęstszych objawów różnych chorób dziecięcych. Mogą być również konsekwencją typowej infekcji wirusowej. Jeśli jednak po ustąpieniu typowych objawów przeziębienia, takich jak katar i gorączka, dziecko jeszcze przez kilka tygodni ma świszczący oddech i napady kaszlu (szczególnie nad ranem) i jeśli w jego rodzinie ktoś choruje na astmę, może być to pierwszy sygnał rozwijającej się choroby. Pod kątem astmy należy także przebadać dziecko, gdy charakterystyczny oddech i zadyszka pojawiają się po wysiłku. Sygnałem alarmowym powinno być również zwykłe przeziębienie, które trwa dłużej niż dziesięć dni i długotrwały alergiczny nieżyt nosa. Nie leczony katar sienny zwiększa bowiem wrażliwość organizmu na kolejne alergeny (początkowo można być uczulonym tylko na pyłki traw, a z czasem jeszcze na roztocza, sierść kota, pyłki drzew itd.). - Czasami (głównie u najmłodszych dzieci, u których nie można wykonać spirometrii) jedynym sposobem na rozpoznanie choroby jest dopiero poddanie malucha próbnemu leczeniu przeciwastmatycznemu - mówi dr Sands. - Jeśli jest ono skuteczne, oznacza to, że smyk ma astmę.

Badania diagnostyczne

Jeśli zauważysz u swojego brzdąca któryś z objawów, mogących świadczyć o początkach dychawicy oskrzelowej, zgłoś to lekarzowi. Szybko postępująca choroba może bowiem nie tylko skutecznie uprzykrzyć maluchowi życie, ale też stanowić dla niego poważne zagrożenie życia, Aby potwierdzić astmę, lekarz, po wcześniejszym przeprowadzeniu wywiadu z rodzicami i zbadaniu małego pacjenta, zleci wykonanie dziecku dodatkowych badań, m.in.:

• spirometrię - podczas niej brzdąc będzie musiał wydmuchiwać powietrze przez ustnik do specjalnego urządzenia. Badanie pozwala ocenić stopień zaawansowania astmy

• gazometrię - polega na pobraniu maluchowi krwi i określeniu w niej stężenia tlenu i dwutlenku węgla. Na podstawie wyników lekarz podejmie decyzję o sposobie leczenia.

• badanie krwi na obecność eozynofili (rodzaj krwinek). Jeśli w mm3 krwi jest ich więcej niż 250-400, świadczy to, że malec może mieć astmę.

• badanie plwociny - jeśli szkrab ma astmę, zawiera ona dużo eozynofili i tzw. kryształy Charcota-Leydena.

• badanie rentgenowskie klatki piersiowej - może wykazać różne zmiany, w zależności od tego, jak ciężki przebieg ma choroba.

• testy wykrywające alergen - smyk może zostać skierowany na testy skórne (potwierdzeniem uczulenia jest zaczerwienienie i obrzęk w miejscu naniesienia alergenu i nakłucia skóry), testy RAST (w surowicy pobranej krwi oznacza się swoiste przeciwciała IgE przeciw konkretnym alergenom) oraz wziewne testy prowokacyjne z alergenem (dziecko wdycha kolejne substancje, które mogą je uczulać, a osoba przeprowadzająca test ocenia, na co najbardziej reagują oskrzela).

Bez leków ani rusz

Leczenie astmy polega na podawaniu trzech rodzajów leków:

•rozkurczających oskrzela i przerywających napad duszności (tzw. beta2mimetyków); •zmniejszających stan zapalny w komórkach nabłonka oskrzeli (tzw. glikokortykosteroidów);

•regulujących pracę komórek wydzielających substancje obkurczające oskrzela (tzw. kromonów).

W zależności od zaawansowania astmy, lekarze przepisują dzieciom jeden lek do stosowania w razie duszności lub zalecają stosowanie na stałe kilku specyfików jednocześnie. - Nowoczesne leki dla alergików przeważnie mają formę wziewną, dzięki czemu trafiają bezpośrednio do ogniska zapalnego w układzie oddechowym - tłumaczy dr Sands. - Leki wziewne dozowane są najczęściej za pomocą inhalatorków ciśnieniowych, turbuhalerów oraz dysków. Te ostatnie mogą jednak stosować tylko te dzieci, które nauczą się ich używać (podczas aplikacji dziecko musi zrobić mocny wdech, a potem przez kilka sekund wstrzymywać powietrze). Kilka lat temu w aptekach pojawił się także lek, który można podawać dziecku w łagodnych przypadkach astmy i wcale nie trzeba zachęcać brzdąca do jego przyjmowania, gdyż w smaku i konsystencji przypomina... gumę do żucia! - dodaje pulmonolog.

Klucz do sukcesu

Długotrwała terapia to w przypadku astmy za mało, aby pokonać chorobę. Równie ważne jak regularne zażywanie leków jest unikanie kontaktu z alergenami powodującymi napady duszności. Dlatego, jeśli masz w domu małego astmatyka, powinnaś szczególnie zadbać o otoczenie, w którym na co dzień przebywa brzdąc. Mieszkanie powinno być wyposażone jedynie w niezbędne meble o gładkich, łatwych do czyszczenia powierzchniach.

Na podłogach nie kładź dywanów, pozbądź się też firanek, ciężkich zasłon, kap i narzut. Z pokoju dziecka zabierz także kwiaty doniczkowe, ponieważ w ich ziemi może pojawić się groźna dla alergików pleśń. Usuń również stare meble tapicerskie, gdyż trudno je utrzymać w czystości i zwykle są siedliskiem kurzu. Wszystkie książki, zabawki i pozostałe drobiazgi dziecka, postaraj się zamknąć w witrynach, szafkach i szufladach, by nie stawały się siedliskiem roztoczy kurzu domowego i pleśni. Najważniejszy mebel w pokoju małego alergika - łóżko - powinno być drewniane i składać się ze stelaża z dość cienkim materacem z włókien syntetycznych, ułożonym na drewnianych listwach.

Najlepiej, by poduszka i kołdra również były wykonane z syntetyków i nadawały się do prania w temperaturze ok. 60°C. Na materac, kołdrę i poduszki warto kupić antyalergiczne pokrowce. Bielizna pościelowa powinna być wyłącznie bawełniana, tak by można ją było uprać w wysokiej temperaturze. Trzeba zmieniać ją średnio co tydzień. W domu małego astmatyka nie powinny też mieszkać zwierzęta. Gdy maluch ma alergię na pyłki, niebezpieczny jest dla niego okres pylenia drzew i kwiatów.

W tym czasie najlepiej w ogóle nie otwierać w mieszkaniu okien, aby do środka nie przedostawały się groźne alergeny. Najlepiej, by na spacery brzdąc wychodził wieczorem lub zaraz po deszczu. - Zmiana klimatu, aktywny tryb życia, racjonalnie zaplanowany wypoczynek oraz wzmacnianie odporności są podstawą profilaktyki ataków astmy u dzieci - podsumowuje dr Sands.

Gdzie szukać pomocy?

Jeśli chcesz się poradzić, dzwoń:

•Polskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Chorym na Astmę i Alergię tel. (018) 267 60 60 w. 296;

•Koło Pomocy Dzieciom z Alergią TPD, tel. (022) 826 27 15;

•Fundacja Pomocy Dzieciom z Alergią i Astmą przy Centrum Pneumonologii Dziecięcej w Karpaczu, tel. (075) 761 95 83, lub zajrzyj na strony internetowe: www.astma.edu.pl, www.astma.waw.pl.