Czy twoje dziecko słyszy?

Najważniejsze dla rozwoju słuchu dziecka jest pierwsze dziewięć miesięcy życia. Zbyt późne wykrywanie niedosłuchu i w konsekwencji opóźniona rehabilitacja ogranicza lub uniemożliwia rozwój mowy dziecka. Odbija się także niekorzystnie na rozwoju intelektualnym i emocjonalnym dziecka. Wczesne rozpoznanie umożliwia zastosowanie protezy (aparatu słuchowego).

Narząd słuchu funkcjonuje już w ciągu ostatnich 3 miesięcy życia płodowego. Noworodek bezpośrednio po urodzeniu słyszy bardzo słabo. Wraz z pierwszym wdechem rozpoczyna proces "poprawy" słuchu.

Najważniejsze czynniki ryzyka wystąpienia u dziecka wady słuchu

• czynniki związane z rodziną dziecka - przypadki występowania wad słuchu w rodzinie matki lub ojca

• czynniki związane z życiem płodowym dziecka, zaburzenia w przebiegu ciąży lub porodu - schorzenia wirusowe matki w pierwszym trymestrze ciąży (toksoplazmoza, listerioza, kiła, różyczka), przyjmowanie leków ototoksycznych, krwawienia i niedobory tlenowe, zaburzenia przemiany materii, używki

• czynniki związane z dzieckiem, obserwowane po urodzeniu (waga urodzeniowa poniżej 1500 g, żółtaczka, wady rozwojowe głowy i szyi, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, choroby wirusowe, ropne zapalenie ucha środkowego, urazy głowy)

Dzięki obserwacji rodziców można obecnie wykryć dysfunkcję słuchową u około 70 proc. niemowląt i małych dzieci.

Częstotliwość występowania niedosłuchu u dzieci i młodzieży

W różnych grupach wiekowych jest różna. Można stwierdzić, że wzrasta w grupach wieku od 0 do 7 lat i starszych. U 14- latków odbiorcze uszkodzenie słuchu jest 26 razy częstsze niż u niemowląt. Badania uszkodzeń słuchu u dzieci w Polsce wykazały, że częstość ich występowania narasta z wiekiem (i to trzykrotnie szybciej u chłopców niż u dziewcząt) i w populacji ośmiolatków jest 5 razy większa niż u niemowląt. Od 9 roku życia zmniejsza się liczba przewodzeniowych uszkodzeń, a wzrasta częstość odbiorczych uszkodzeń słuchu. Częstotliwość wykrywania niedosłuchów wzrasta stale z wiekiem populacji dziecięcej.

Jak rozpoznać, czy twoje dziecko słyszy?

Najskuteczniejsze są metody behawioralne wykorzystujące reakcję dziecka na dźwięk z otoczenia. Metody te dają możliwość jakościowego zbadania słuchu na podstawie obecności lub braku tzw. odruchów usznych. Ocenia się reakcje noworodka na bodźce dźwiękowe: odruch uszno-powiekowy, ruch powiek i brwi, ruch gałek ocznych, odruch źreniczny (zwężenie, a potem rozszerzenie), ruch głowy, zmiany częstości rytmu serca lub oddychania oraz pobudzenie lub zahamowanie aktywności ruchowej, budzenie się dziecka z płytkiego snu. Rodzaj i natężenie bodźca akustycznego jest zależne od wieku badanego dziecka. Testy przeprowadza się przeważnie w czasie czuwania dziecka i przed karmieniem. Badanie behawioralne jest najbardziej wartościowe w wieku 8-12 miesięcy, gdy dziecko prawidłowo słyszące jest w stanie zlokalizować dobrze ciche dźwięki w płaszczyźnie poziomej zwracając głowę w kierunku źródła dźwięku.

Dziecko słyszące powinno posiadać następujące umiejętności:

Noworodek

• reaguje na bardzo głośny dźwięk wyprostowaniem rąk i zbliżeniem tułowia

• wzdryga się, gdy usłyszy hałas i mruga lub szeroko otwiera oczy

• reaguje na wysokie tony mowy ludzkiej (słucha, przygląda się, uśmiecha się)

W wieku 4 miesięcy

• podrywa się lub płacze przy nagłym hałasie

• porusza się lub budzi ze snu, gdy ktoś przy nim hałasuje

• przestaje ssać, porusza się lub płacze słysząc nagły dźwięk

• uspokaja się słysząc głos opiekuna, próbuje się zwrócić w jego kierunku

W wieku 8 miesięcy

• obraca się, gdy ktoś je woła

• szuka wzrokiem źródła nowego dźwięku

• szuka zabawki dźwiękowej, dzwonka lub grzechotki

• "odpowiada" wydając dźwięki, gdy do niego mówisz

• gaworzy

W wieku 12 miesięcy

• zaprzestaje zabawy lub spogląda ze smutkiem, gdy słyszy "nie wolno"

• reaguje, gdy wołasz je po imieniu

• zwraca głowę w stronę, z której dochodzi dźwięk

• próbuje naśladować twój głos

• wskazuje palcem na przedmiot, gdy pytasz się, gdzie on jest

• "tańczy" poruszając się w takt muzyki

• mówi 2-3 wyrazy rozumiejąc je

• naśladuje głos zwierząt: "hau-hau", "miau- miau", "ko-ko"

W trakcie badania ważne jest, by dziecko nie widziało ruchu. Słyszące dziecko obraca się w kierunku źródła dźwięku.

W wykrywaniu uszkodzeń słuchu u małych dzieci najbardziej skuteczna jest metoda rejestracji reakcji ruchowej dziecka (przyspieszone i głębsze oddychanie, ruchy głowy i kończyn lub odwrotnie, uspokojenie się ruchowe). Dziecko na czas badania umieszcza się w specjalnie przygotowanym stanowisku pomiarowym, a bodziec akustyczny podaje się z wolnego pola. Ruchy dziecka powodują poruszanie się zawieszonego na sprężynach łóżeczka i wywołują rejestrację z czujnika ruchu. Odpowiednie bodźce akustyczne generowane w systemie również pozostawiają zapis na taśmie rejestratora.

Badania noworodków w Polsce

Badania przesiewowe noworodków w Polsce są masowe i obejmują wszystkie noworodki. Badania te mają na celu wczesne wykrycie niektórych wrodzonych wad rozwojowych noworodka i wczesne wdrożenie odpowiedniego postępowania leczniczego. Wykonuje się je, ponieważ wykrywane w nich wady rozwojowe są praktycznie nierozpoznawalne podczas badania lekarskiego, a pozostawione bez leczenia prowadzą do upośledzenia rozwoju umysłowego i fizycznego. Wczesne wykrycie wady słuchu i podjęcie rehabilitacji daje ogromne szanse na prawidłowy rozwój dziecka.

G.Woźniak