Jak oswoić lęk?

Maciek zapomina to, czego się nauczył, myśli tylko o tym, że zaraz cała klasa będzie się z niego śmiać. Podczas odpowiedzi czerwieni się i jąka, nie wie, jak poradzić sobie ze stresem.

Marysia od niedawna nie śpi dobrze. Niedługo przenosi się do nowej szkoły i martwi się, że nie znajdzie tam nowych koleżanek. Jej myśli krążą wokół tego, co złego może się wydarzyć, mimo że do tej pory nie miała problemu z nawiązaniem przyjaźni.

Negatywne myśli karmią lęk

Dzieci odczuwają lęk i niepokój w bardzo wielu sytuacjach. Czasami uczucie to jest tak silne, że utrudnia normalne funkcjonowanie, wykonanie jakiegoś zadania, albo podsuwa niewłaściwe, potęgujące problem reakcje (takie jak np. unikanie). Tym, co wpływa na nasilenie lęku, są nasze myśli i wyobrażenia o tym, co może się wydarzyć.

Uświadomienie sobie tych nieprzystosowawczych, negatywnych myśli może być pierwszym ważnym krokiem w kierunku poradzenia sobie z trudną sytuacją. Aby pomóc dziecku zrozumieć na czym polega taka mowa wewnętrzna, warto najpierw obejrzeć jakiś komiks, a następnie poprosić dziecko o wykonanie rysunku, którego będzie bohaterem.

Zadaniem dziecka jest uzupełnienie dymku myślowego na tym rysunku w sytuacji wzbudzającej lęk. Starszym dzieciom można wyjaśnić, na czym polegają automatyczne negatywne myśli odwołując się do przykładów z TV lub filmów, w których główny bohater jest narratorem (np. "Przygody Mikołajka").

Warto przedstawić dziecku opisy różnych sytuacji i zapytać, co może myśleć znajdująca się w nich osoba. Dziecko powinno zauważyć, że w niektórych sytuacjach istnieją różne możliwości (dwie różne osoby znajdując się w tej samej sytuacji mogą pomyśleć co innego), a myśli wpływają na to jak się czujemy i zachowujemy.

Każdy może wpaść w pułapkę

Niektórzy z nas łatwiej niż inni wpadają w pułapkę negatywnych myśli, które prowadzą do wzrostu poziomu lęku. Sprawdź, czy twoje dziecko nie ma tendencji do:

1) nadmiernych uogólnień - myślenie typu: "zawsze, nigdy, nikt" , wyciąganie ogólnych wniosków na podstawie jednego negatywnego wydarzenia z przeszłości,

2) katastrofizacji - myślenie typu: "jeśli nie dostanę piątki z klasówki to stanie się coś strasznego, nie zniosę tego",

3) pomijania pozytywnych aspektów sytuacji i skupiania wyłącznie na negatywnych,

4) myślenia czarno-białego, typu: "skoro popełniłem błąd to znaczy, że się nie nadaję, nie potrafię, jestem głupi",

5) czytania w myślach - odgadywanie tego, co myślą inni np. "pewnie myśli, że jestem głupia",

6) przewidywania przyszłości, np. " nikt mnie nie polubi",

7) nadużywania stwierdzeń: "muszę, trzeba" np. "wszyscy muszą mnie polubić", "powinienem mieć same piątki",

8) umniejszania swoich osiągnięć, np.  "dostałam piątkę bo to było łatwe, to nic wielkiego".

Warto wspólnie z dzieckiem sporządzić listę pułapek myślowych i podkreślić te, które najczęściej stosuje. Pewne myśli mogą prowadzić do zwiększenia poziomu stresu, a inne są przystosowawcze i prowadzą do poradzenia sobie z lękiem.

Gdy dziecko nauczy się identyfikować swoje negatywne myśli warto pokazać mu, jak może je zmienić na takie, które pomogą poradzić sobie z daną sytuacją.   

Małgorzata Kamińska