Jąkanie u dziecka. Kiedy może niepokoić?
Brak płynności wymowy jest naturalnym etapem jej rozwoju. Mówienia - tak jak i innych umiejętności - dziecko musi się nauczyć.
Dziecko wkłada wiele wysiłku w poznanie wszystkich zawiłości językowych - nic więc dziwnego, że po drodze napotyka na trudności.
Kłopoty w porozumieniu się z maluchem nie muszą oznaczać, że jego rozwój jest opóźniony. Powtarzanie głosek zdarza się większości dzieciom - również szczególnie uzdolnionym, bądź posiadających wysoki iloraz inteligencji.
Rodzaje zaburzeń mowy u dziecka
Zaburzenia wymowy przeważnie mają rozwojowy charakter. Nasilenie częstotliwości powtarzania dźwięków u dzieci występuje w wieku dwóch i pół, trzech i pół i sześciu lat. Pojawiająca się wówczas niepłynność może mieć charakter semantyczny, syntaktyczny lub fonologiczny.
Niepłynność semantyczna polega na braku swobodnego przechodzenia od jednej myśli do drugiej. W wypowiedziach dziecka często pojawiają się pauzy, powtórzenia lub rozpoczynanie zdań od samogłosek.
Niepłynność syntaktyczna objawia się trudnością w przechodzeniu od jednej struktury gramatycznej do drugiej. Wymowa dziecka charakteryzuje się wówczas częstym stosowaniem poprawek i powtarzaniem przyimków i spójników.
Niepłynność fonologiczna natomiast objawia się trudnościami w przechodzeniu od jednej artykulacji do drugiej. Dzieci przeciągają i powtarzają głoski - często zmieniając tempo mówienia w obrębie jednej wypowiedzi.
Kiedy leczyć jąkanie?
Rozwojowa niepłynność mowy występuje w formie przejściowej. Zazwyczaj ustępuje około 5 roku życia dzięki rozwojowi sprawności językowej. Dziecko co jakiś czas wykazuje trudności w porozumiewaniu się, po których zazwyczaj następują okresy poprawnej artykulacji. Nie jest świadome, że jego mowa inaczej brzmi i nie wykazuje lęku przed mówieniem.
Objawy u dzieci jąkających się występują w formie stałej. Uznaje się, że jąkanie dotyczy około 4% dzieci - w tym w większości przypadków chłopców niż dziewczynek. W czasie wypowiedzi dziecka można zauważyć jego nadmierne napięcie fizyczne i emocjonalne. Jest ono świadome swojej trudności, której z czasem zaczyna towarzyszyć logofobia - czyli lęk przed mówieniem. Dlatego dzieci jąkające się unikają kontaktów z rówieśnikami, a wystąpienia publiczne nigdy nie są ich udziałem.
W tym wypadku konieczna staje się pomoc logopedy. W poradniach psychologiczno - pedagogicznych można przeprowadzić badanie określające stopień zaburzenia mowy dziecka i dostosować odpowiednią pomoc. Techniki terapeutyczne oparte są na wiedzy z zakresu logopedii, neurologopedii oraz psychologii.
Jak pomóc dziecku z rozwojową niepłynnością mowy?
Pamiętaj, że naturalne zaburzenia płynności mowy mogą się nasilić, jeśli dziecko przebywa w niesprzyjających warunkach. Zbyt wysokie wymagania, trudna atmosfera rodzinna, brak możliwości naturalnej ekspresji uczuć - często przyczyniają się do napięcie emocjonalnego wyrażanego przez mowę. Dlatego warto o tym pamiętać i wykazać działanie zapobiegawcze.
• Kiedy dziecko mówi do ciebie - okazuj mu uwagę i zrozumienie.
• Jeśli maluch zapląta się w mówieniu nie spiesz mu od razu z pomocą. Poczekaj, aż sam skończy wypowiedź.
• Staraj się tak układać dzień dziecka, aby wyeliminować niepotrzebne napięcia.
• Postaraj się uprościć sposób w jaki zwracasz się do swojego dziecka. Często stara się ono dorównać mowie dorosłych. Wolne tempo mówienia i używanie krótkich zdań może wspomóc uzyskanie płynności wypowiedzi malca.
• Nie rozmawiaj o tej trudności w obecności dziecka. Nie okazuj zaniepokojenia trudnościami w jego wypowiedziach. Twój przesadny lęk może mu się udzielić.
• Nie stosuj nagród za poprawne mówienie. Nie dawaj uwag: No widzisz, jak się postarasz, to potrafisz. Dziecko zacznie wtedy odczuwać, że z jego wymową, a tym samym z nim - coś jest nie tak.
• Nie stawiaj dziecka w sytuacji, gdzie musiałoby prezentować swoje zdolności językowe - recytowanie wierszy dla całej rodziny, publiczne przeprosiny itp.
• Dbaj o dobre zdrowie fizyczne i psychiczne swojego dziecka. Słuchaj jego potrzeb, pomagaj przezwyciężać trudne sytuacje.
Pomimo starań rodziców, często zdarza się że na wadliwą wymowę dziecka zwraca uwagę kolega z przedszkola lub nadopiekuńcza ciocia. Okaż wtedy dziecku wsparcie i zrozumienie. Możesz powiedzieć: Ja też czasem się zaplączę jak jestem zdenerwowana. To przecież prawda - nawet dorosłych niekiedy trudno zrozumieć ...
