Moje dziecko kłamie!

Otóż kłamstwo to świadomie fałszywe przedstawienie faktów dla uzyskania określonych celów. Jeżeli kłamiemy, to po to, aby coś uzyskać, aby coś z tego mieć.

Jeżeli dziecko opowiada zmyślone historie, które do niczego mu nie służą, to prawdopodobnie nie jest to kłamstwo lecz fantazjowanie.

Wiele rozmów przeprowadzonych z rodzicami małych dzieci utwierdziło mnie w przekonaniu, że często za kłamstwo bierze się fantazjowanie. Fantazjowanie występuje zazwyczaj u dzieci wrażliwych i inteligentnych, o żywym usposobieniu. Opowiadając wymyślone przez siebie wydarzenia i historie - dzieci wzbogacają w ten sposób swoje zabawy z rówieśnikami, a także kontakty z dorosłymi, uczą się opowiadać, rozwijają swoją wyobraźnię i zasób słownictwa, uczą się tworzyć i rozwijać fabułę.

Nie ma w tym nic złego. Wręcz przeciwnie - jest to pozytywny objaw w rozwoju dziecka. Trzeba tylko odpowiednio pokierować jego wyobraźnią, umiejętnie rozmawiać, czuwać aby dziecko nie traciło kontaktu z rzeczywistością.

Dziecko powinno zdawać sobie sprawę z tego, co w jego opowieściach jest fantazją i mieć do tego odpowiedni dystans. W żadnym wypadku nie należy dziecka karać za to, ponieważ nie robi ono nic złego i nie posługuje się swoimi fantazjami, aby coś ukryć, czy też osiągnąć dla siebie jakieś korzyści.

Zarzucanie fantazjującemu dziecku, że kłamie - wypacza w nim pojęcie prawdy i kłamstwa i zaciera różnice między nimi. Może też w konsekwencji przekształcić niewinne fantazjowanie w świadome kłamstwa.

Oczywiście są dzieci, które kłamią świadomie. Kłamstwo jest często spotykanym przejawem trudności wychowawczych i budzi uzasadniony niepokój. Każdy człowiek zostaje "wyposażony" w zdolność do kłamstwa i dlatego bardzo ważne w rozwoju dziecka jest skoncentrowanie się na rozwoju ocen moralnych - tj. wpajanie mu, odpowiednio wcześnie, zasad etyki i moralności, aby te słoność do kłamstwa opanować i kontrolować.

Trzeba przy tym pamiętać, że istnieją różne rodzaje kłamstw. Jest cos takiego jak kłamstwo altruistyczne, to jest kłamstwo popełnianie w imię dobra innego człowieka lub grupy ludzi. Zdarza się to np. wtedy, gdy rodzina ukrywa przed kimś prawdę o jego poważnej chorobie, aby nie załamał się i nie stracił motywacji do leczenia, było tak też np. w czasie okupacji hitlerowskiej, kiedy chroniąc życie innego człowieka przedstawiało się fałszywe dokumenty i fakty.

Kłamstwo bywa też formą samoobrony. I z takim rodzajem kłamstwa ma się najczęściej do czynienia w przypadku kłamstw dziecięcych.

Dziecko głównie w strachu przed karą osłania się kłamstwem, ponieważ nie wie, jak poradzić sobie z trudną sytuacją w inny sposób. Kiedy zacznie kłamać, brnie w dalsze kłamstwa, chyba - że dorośli zmienia swoją taktykę wychowawczą.

Jeżeli dziecko zaczyna kłamać, należy przede wszystkim przyjrzeć się sobie i swoim postawom rodzicielskim. Duże znaczenie ma też przykład otoczenia. To, że dziecko kłamie i nie przyznaje się do popełnionych wykroczeń świadczy o tym, że albo nie ma do rodziców zaufania, albo w najbliższym otoczeniu ma zły przykład.

Stosując coraz bardziej ostre kary i zakazy doprowadza się do całkowitego zniweczenia ufności dziecka. Znacznie lepsze rezultaty daje pouczenie, perswazja, podkreślenie wartości odwagi w przyznaniu się do winy, a nawet rezygnacja z ukarania dziecka, kiedy w końcu przyzna się ono do popełnionego wykroczenia.

Lidia Irla - psycholog