Szkoła piękności w Kabulu

Pierwsza do salonu wchodzi teściowa. Wymieniamy tradycyjne afgańskie powitanie, trzymając się za ręce i całując trzy razy w policzki. Roshanna jest tuż za nią. Ubrana w tradycyjną burkę, zakrywającą ją od czubka głowy po palce stóp, z niewielkim tylko zasłoniętym siateczką otworem na oczy, wygląda jak maleńki, dziwny niebieski duch. Siateczka przekrzywiła się, zsuwając się jej na nos, i dziewczyna potyka się w drzwiach. Wybucha śmiechem i macha rękami, wzburzając workowate okrycie, a dwie ze szwagierek pomagają jej wejść do środka. Już w salonie Roshanna zrzuca z siebie burkę i układa jej fałdy na jednej ze stojącej suszarek do włosów.

- Czuję się znów jak za czasów Talibów - wykrzykuje.

Nie wkładała burki od jesieni 2001 roku, kiedy to Talibowie zostali przepędzeni z Kabulu. Zwykle nosi stroje, które sama szyje - bajecznie kolorowe shalwar kameezy i sari w barwach orchidei, brzoskwini, limonkowej zieleni lub pawiego błękitu. Dzięki temu wyraźnie odcina się od zakurzonej szarości Kabulu i od innych kobiet na ulicach, które zwykle chodzą w burych, nieciekawych strojach. Dziś jednak przestrzega tradycji, jak przystało pannie młodej w dniu przyjęcia zaręczynowego. Wyszła z domu rodziców pod osłoną burki, by sześć godzin później wyłonić się fantazyjnie umalowana, ze sztucznymi rzęsami wielkości jaskółczych skrzydeł, z kunsztownie ufryzowanymi włosami i w stroju, który błyszczy niczym rozświetlone wesołe miasteczko w pogodną noc. W Ameryce pomyślano by, że to drag queen spiesząca na imprezę w klimacie balu maturalnego z lat 50, jednak tutaj, w Afganistanie, z niezrozumiałych dla mnie powodów, taki wygląd podkreśla mistyczność dziewictwa.

Tuż za uczestniczkami przyjęcia zjawia się kucharka i szepcze, że zaparzy herbatę. Potem wpadają do salonu Topekai, Baseera i Bahar, pozostałe kosmetyczki, w biegu zdejmując z głów chusty. I rozpoczyna się radosny, rozplotkowany, trwający cały dzień zabieg przekształcania dwudziestoletniej Roshanny w tradycyjną afgańską pannę młodą. Większość salonów piękności policzyłaby za taką usługę 250 dolarów, czyli połowę rocznego dochodu przeciętnego Afgańczyka, ale ja jestem nie tylko byłą nauczycielką Roshanny, ale również jej przyjaciółką. A ona to moja pierwsza i najlepsza przyjaciółka w Afganistanie. Kocham ją z całego serca i dlatego usługi salonu to zaledwie jeden z prezentów, które ode mnie dostanie.

Zaczniemy od tych części ciała Roshanny, których dziś nie będzie oglądał nikt poza jej mężem. Afgańscy tradycjonaliści uznają owłosienie na ciele nie tylko za brzydkie, ale i nieczyste, musimy więc wydepilować wszystkie włosy z wyjątkiem brwi, rzęs i pięknych jedwabistych loków zdobiących jej głowę. Nie wolno zostawić żadnego włoska na ramionach, pod pachami i w okolicach intymnych, ani tym bardziej zbędnego owłosienia na twarzy. Ciało Roshanny ma być miękkie i gładkie jak u dziewczynki przed pokwitaniem. Prowadzimy ją korytarzem do pokoju depilacji woskiem, muszę dodać, że jedynego w całym Afganistanie. Z niewesołą miną siada na łóżku.

- Mogłaś zrobić to sama w domu - droczę się z nią, a pozostałe kobiety się śmieją.

Często panny młode są zbyt wstydliwe lub wystraszone, by pozwolić, aby ktoś obcy usuwał im włosy łonowe, wiec robią to same w domu, wyrywając włoski ręcznie lub za pomocą gumy do żucia. Każdy z tych sposobów jest niezwykle bolesny, poza tym ciężko osiągnąć efekt idealnej brazylijskiej gładkości z przodu i z tyłu, nawet jeśli tak jak Roshanna ma się to wyjątkowe szczęście, i posiada duże lustro.

- Przynajmniej wiesz, że twój mąż robi teraz to samo - dorzuca Topekai z chytrym uśmiechem.

Kosmetyczki chichoczą na wzmiankę o uwadze, jaką pan młody poświęca dziś swojemu nagiemu ciału. On również musi usunąć całe zbędne owłosienie.

- Ale jemu wolno je po prostu zgolić - wzdycha Roshanna, by zaraz potem zarumienić się i spuścić oczy.

Wiem, że nie chce przy teściowej krytykować przyszłego męża, którego jeszcze nawet nie poznała. Nie chce dać starszej pani żadnego powodu, dla którego ta mogłaby dopatrzyć się w narzeczonej syna jakiejś wady. Po chwili Roshanna podnosi wzrok i uśmiecha się do mnie nerwowo. Zdaje się jednak, że teściowa nic nie słyszała, bo zatrzymała się tuż za drzwiami, szepcząc coś do jednej z córek. Gdy znów skupia uwagę na pokoju, patrzy na Roshannę niczym dumny właściciel na atrakcyjny przedmiot.

To ona wybrała ją na żonę dla swojego syna w niecały rok po tym, jak Roshanna wraz z pierwszym rocznikiem, jesienią 2003 roku ukończyła kabulską szkolę kosmetyczek i otworzyła swój salon. Będąca daleką kuzynką dziewczyny przyszła teściowa odwiedziła jej salon, by zrobić sobie trwałą. Z podziwem patrzyła na ładną, zaradną i przedsiębiorczą młodą kobietę, która musiała utrzymywać swoją rodzinę, odkąd uciekli w 1998 roku przed Talibami do Pakistanu. Gdy tylko wyszła z salonu piękności Roshanny, od razu zaczęła zbierać o niej kolejne informacje. A to, co słyszała, spodobało jej się.

Ojciec Roshanny był lekarzem i przed ucieczką rodzinie dobrze się powodziło. W Pakistanie jednak zabroniono mu wykonywania zawodu, co często spotykało uchodźców, i musiał podjąć pracę fizyczną jako pucybut. Nim wrócili do Kabulu, tak podupadł na zdrowiu, że nie był już w stanie pracować w wyuczonym zwodzie. Wciąż jednak sumiennie wypełniał obowiązki ojca, wszędzie towarzysząc Roshannie. Teściowej nie udało się wywęszyć nawet najmniejszego skandalu, może za wyjątkiem przyjaźni ze mną. Jednak nawet to jej nie zniechęciło, ponieważ cudzoziemek nie ocenia się według tak surowych standardów jak Afganki. Stanowimy jakby oddzielną płeć, której przedstawicielkom wolno lawirować między środowiskami afgańskich kobiet i mężczyzn, które we wszystkich sferach życia są od siebie całkowicie oddzielone. Gdy zrobimy coś szokującego, na przykład uściśniemy rękę mężczyźnie, odbierane jest to zwykle jako wybaczalny i możliwy do przewidzenia afront. Teściowa mogła nawet postrzegać znajomość ze mną jako coś pozytywnego, ponieważ jestem łącznikiem z bogactwem i potęgą Ameryki; wszyscy Afgańczycy zakładają bowiem, że Amerykanie są bogaci. I można powiedzieć, że jesteśmy - przynajmniej w sensie materialnym. W każdym bądź razie teściowa była zdeterminowana, by zdobyć Roshannę jako pierwszą żonę dla swojego najstarszego syna, inżyniera mieszkającego w Amsterdamie. Nie ma w tym nic dziwnego. Niemal wszystkie pierwsze afgańskie małżeństwa są aranżowane i z reguły to matka mężczyzny wybiera dla niego odpowiednią dziewczynę. Później wolno mu pojąć drugą, a nawet trzecią żonę, ale pierwsza niewinna owieczka należy tak samo do niego, jak i do jego matki.

Widzę, że Roshanna czuje się nieswojo pod czujnym spojrzeniem teściowej, postanawiam więc odciągnąć kobiety od pokoju, w którym będzie miała miejsce depilacja.

- Co by pani powiedziała na nowe pasemka? - zagaduję starszą panią. - Moje dziewczyny robią je lepiej niż ktokolwiek stąd do Nowego Jorku.

- Lepiej niż w Dubaju? - pyta teściowa.

- Zdecydowanie lepiej - odpowiadam. - I dużo taniej.

Wracamy do głównego pomieszczenia salonu. Szybko upewniam się, że zasłony we wszystkich oknach są dokładnie zaciągnięte, by żaden przechodzący mężczyzna nie dojrzał kobiet z odkrytymi głowami. Gdyby do tego doszło, prawdopodobnie nie tylko mój salon, ale i kabulska szkoła kosmetyczek zostałyby zamknięte. Zapalam wystarczająco dużo świec, żeby można było wyłączyć elektryczne oświetlenie. Zważywszy na to, ile prądu zużywają maszyna do podgrzewania wosku, lampy do naświetlania twarzy, suszarki i inne niezbędne w salonie urządzenia, nie chcę ryzykować wysadzenia bezpieczników. A potem włączam płytę z kolędami. To jedyna płyta, którą znalazłam, a kobietom i tak nie robi różnicy, czego słuchają. Pomagam starszej pani i pozostałym ulokować się na miejscach odpowiednich do zabiegów, którym zostaną poddane, upewniam się, że wszystkie zostały poczęstowane herbatą, wręczam im do przejrzenia kolorowe amerykańskie magazyny mody z jak najświeższą datą, a gdy do pracy przystępują manikiurzystka, pedikiurzystka i fryzjerka, mogę wreszcie dyskretnie się wycofać pod pozorem wyjścia na papierosa. Zwykle palę w salonie, ale pamiętając spojrzenie, jakie posłała mi Roshanna, gdy wychodziłam z pokoiku, w którym odbędzie się depilacja, chcę tam jak najszybciej wrócić. Moja przyjaciółka skrywa bowiem tajemnicę i jestem jedyną osobą, którą zna jej sekret. Przynajmniej na razie jedyną.

Zarówno przyjęcia zaręczynowe, jak i wesela to w Afganistanie wielkie, przebogate wydarzenia. Rodziny przez lata oszczędzają, często nawet zadłużają się, by wydać jak najhuczniejsze przyjęcie. W końcu jest to kraj, w którym publiczne życie towarzyskie nie istnieje. Nie ma tu klubów, nie odbywają się koncerty i działa zaledwie kilka restauracji, z których te, otwarte po odejściu Talibów, odwiedzane są głównie przez gości z Zachodu. Jest też kilka kin, ale bywają w nich przeważnie mężczyźni. Jeśli pojawia się jakaś kobieta, tak jak mi się to raz zdarzyło - poprosiłam znajomego, by mnie ze sobą zabrał - staje się ona główną atrakcją wieczoru i głowy wszystkich mężczyzn na sali bez przerwy obracają się w jej stronę. Nie ma więc okazji, podczas których odświętnie ubrani Afgańczycy obu płci mogliby się spotkać i swobodnie ze sobą poprzebywać. Chociaż podczas zaręczyn i wesel także właściwie są oddzielnie. Na wielkich, kilkusetosobowych przyjęciach kobiety i mężczyźni przebywają w oddzielnych salach. Orkiestry też są dwie. Jeśli spotkanie jest mniej liczne, jedną salę dzieli się na pół, przeciągając zasłonę. Zawsze jednak przy takich okazjach wszyscy mają na sobie drogie ubrania i kilogramy biżuterii.

Kiedy pierwszy raz przyjechałam do Kabulu, zdziwiła mnie ogromna liczba sklepów sprzedających suknie ślubne. Na każdej ulicy są przynajmniej dwa. Z okien wystawowych z wyższością spoglądają na ulice naturalnej wielkości manekiny ubrane w kolorowe, wyszywane cyrkoniami suknie lub spowite w niezliczone metry tiulu. Wyglądają jak gigantyczne lalki Barbie, bardzo wysokie, smukłe, o kaukaskim typie urody. Wpatrywałam się w nie z uwagą, a potem, wracając do hoteliku, udawałam, że odprowadzają mnie aż do drzwi.

Gdy przyszła teściowa po raz pierwszy odwiedziła rodziców Roshanny, przynosząc w prezencie ciasta, importowane słodycze i inne drobiazgi i prosząc o rękę dziewczyny, spotkała się z odmową. To część rytuału, który ma zasygnalizować, że córka jest dla rodziców cenna, że ją kochają i że niezwykle trudno będzie im pogodzić się z opuszczeniem przez nią domu rodzinnego. Niemniej jednak byli zadowoleni z propozycji. Był to również pierwszy krok w procesie dobijania targu. Przez kilka następnych miesięcy ojcowie młodych wykłócali się o wysokość posagu w gotówce, o ilość sukienek, które rodzina pana młodego każe swojemu krawcowi uszyć dla narzeczonej, ilość materiału, jaką otrzyma rodzina panny młodej, by mogła uszyć sobie nowe ubrania, a wreszcie o wartość złotej biżuterii, którą miała być obdarowana Roshanna. Jej ojciec okazał się dobrym negocjatorem. Posag miał wynosić 10 000 dolarów, a panna młoda miała dodatkowo otrzymać 5000 dolarów w złocie i mnóstwo przedmiotów, bez których nie mógłby się odbyć ślub przedstawicieli klasy wyższej. Roshanna nie miała w tej kwestii nic do powiedzenia. Tak jak w przypadku wszystkich pierwszych małżeństw w Afganistanie, była to czysto handlowa transakcja, którą przeprowadzali ojcowie. Roshanna jednak cieszyła się na ślub. Właściwie jest jedyną znaną mi kabulską panną młodą chętną do wyjścia za mąż.

Od chwili kiedy poznałam Roshannę, podczas mojej pierwszej wizyty w Kabulu, na wiosnę po wypędzeniu Talibów, zastanawiał mnie jej smutek. Dlaczego właściwie tak bardzo mnie poruszył, skoro w Afganistanie wydarzyły się miliony smutnych historii? To miasto całe przepełnione jest smutkiem. Podczas trwającej dwadzieścia siedem lat wojny mnóstwo ludzi straciło bliskich, domy, środki do życia, zniszczono całe miasteczka i odarto mieszkańców ze wszystkich marzeń. Nadal zdarzają się bombardowania, wybuchają zapomniane miny, rozrywając na strzępy odzyskane szczęście. Dlaczego więc Roshanna wyróżniała się na tle całego tego smutku? Za swoją radością, ciepłem, entuzjazmem, kolorowymi ubraniami i szerokim uśmiechem tak bardzo starała się ukryć ból, że gdy wychodził na jaw, nie sposób było nie cierpieć z nią.

Minęło kilka tygodni, nim poznałam jej historię. Wpierw zauważyłam, że jej spojrzenie się rozświetla, gdy do budynku, w którym pracowałyśmy, ona jako sekretarka, a ja jako wolontariuszka organizacji humanitarnej, wchodził pewien młody mężczyzna. Początkowo smutek przypisywałam brakowi zainteresowania z jego strony, wkrótce jednak zauważyłam, że odwzajemnia jej spojrzenia. Zaczęłam nawet z tego żartować.

- Czyżbyś miała chłopaka? - pytałam, a ona rumieniła się i odwracała ode mnie.

- My nie zawieramy małżeństw z miłości - odpowiedziała wreszcie, gdy kolejny raz zadałam jej to pytanie. - Muszę poślubić tego, kogo wybiorą moi rodzice.

Wiedziałam, że Roshanna i chłopak nie mogą wyznać swoich uczuć ani tym bardziej ich okazywać. Tak na dobrą sprawę w ogóle nic nie mogli z nimi zrobić, ponieważ w Kabulu nie istnieje coś takiego jak chodzenie na randki. Zastanawiałam się jednak, czy nie byłoby możliwe, żeby jego matka porozmawiała z jej rodzicami i wówczas zaaranżowano by małżeństwo oparte na miłości. Zapaliłam się do tego pomysłu i wspomniałam Roshannie o tym pewnego dnia, a wtedy wciągnęła mnie w ciemny korytarz i powiedziała:

- To się nigdy nie zdarzy, Debbie. - Jej oczy błyszczały w słabym świetle. - Byłam już kiedyś zaręczona z kimś innym. Rodzice chłopaka, który mi się podoba, nigdy mu nie pozwolą mnie poślubić.

Oparłam się o ścianę i spytałam:

- Dlaczego to taki problem, że wcześniej byłaś zaręczona? Nie wolno ci zmienić zdania?

- Ty nic nie rozumiesz - tłumaczyła. - Na przyjęciu zaręczynowym dopełniliśmy nikka.

Pierwsze prawie małżeństwo Roshanny miało miejsce, gdy Talibowie byli jeszcze u władzy. Jej rodzina żyła w strasznych warunkach w obozie dla uchodźców, tuż za granicą Pakistanu. Dziewczyna miała szesnaście lat i była tak bystra, że nawet tam znalazła możliwość zdobycia wykształcenia. Nauczyła się angielskiego i podstaw obsługi komputera, a następnie znalazła pracę sekretarki w międzynarodowej agencji pomocy humanitarnej. Często musiała wracać do Afganistanu, oczywiście zawsze w towarzystwie ojca, by wykonać jakieś zlecenia dla agencji. Ale praca sprawiła, że znalazła się w niebezpiecznej bliskości Talibów, będących wówczas u szczytu swojej potęgi. Często zdarzało się, że porywali oni młode, niezamężne dziewczyny i zmuszali je do małżeństw ze swoimi zwolennikami. Wiele afgańskich rodzin nie pozwalało córkom wychodzić z domu w obawie, że zwrócą one na siebie uwagę Talibów, ale nawet mimo takich środków ostrożności zdarzały się porwania dziewczyn z domów. Plotkujący sąsiedzi i usłużni donosiciele dostarczali Talibom konieczne informacje.

Rodzina Roshanny stanęła więc przed dylematem: potrzebowali jej dochodu, ale bali się, że któregoś dnia zostanie uprowadzona i zmuszona do życia z wrogiem, którego nienawidzili. A Talibów nienawidzili z całego serca. Jak wiele afgańskich rodzin powitali ich przybycie w 1996 roku z ostrożnym optymizmem. Wcześniej Kabul rozrywany był na strzępy przez frakcje mudżahedinów, którzy pokonali Rosjan, a następnie zwrócili się przeciwko sobie w krwawej walce o panowanie nad krajem. Mimo że rodzice Roshanny nie byli konserwatystami, chcieli, aby życie w ich kraju wróciło do normy, a Talibowie właśnie o to walczyli z niezwykłą determinacją. Z biegiem czasu coraz mniej jednak podobały się im bezwzględność i okrucieństwo, jakie towarzyszyły wprowadzaniu reżimu Talibów.

By zapewnić Roshannie bezpieczeństwo, jej rodzice postąpili tak, jak wiele innych afgańskich rodzin w tym czasie - na gwałt szukali jej męża, mając nadzieję, że w ten sposób ochronią ją przed porwaniem. Poszukiwania uznali za zakończone, gdy okazało się, że w Niemczech mieszka samotnie daleki kuzyn. W tym czasie kandydaci na mężów byli niezwykle pożądanym towarem, a rodziny dziewcząt nie miały czasu wykłócać się o posagi, sukienki i złote pierścionki, ponieważ Talibowie krążyli wokół jak głodne wilki. Szybko osiągnięto więc porozumienie, na podstawie którego rodzina Roshanny miała otrzymać jedynie niewielki posag. Jako że obie rodziny chciały, by związek zawarto najszybciej, jak to możliwe, pan młody natychmiast przyleciał do Afganistanu na przyjęcie zaręczynowe. Właściwy ślub miał się odbyć za kilka miesięcy w Niemczech, więc nikka dopełniono w noc przyjęcia.

Nikka to małżeński kontrakt zawierany według muzułmańskiego prawa. To on, bardziej niż oficjalny ślub, czyni z pary męża i żonę. W normalnych warunkach nikka podpisuje się długo po przyjęciu zaręczynowym, by dać rodzinie pana młodego czas na zgromadzenie środków na posag, ubrania i wesele. Rodzice Roshanny postąpili więc nietypowo, pozwalając, by została legalną żoną poprzez podpisanie nikka już na przyjęciu zaręczynowym. Rodzina pana młodego również na to nalegała, chcąc mieć pewność, że Roshanna nie zmieni zdania po wyjeździe małżonka do Niemiec, poza tym jako legalna żona miałaby też ułatwioną emigrację. Ale kilka dni później jej świeżo poślubiony mąż po prostu wyjechał. Bez podania powodu i bez niej. Czuła się załamana i poniżona, a miało być jeszcze gorzej. Dwa tygodnie później powiedziano jej, że tuż po powrocie do Niemiec mąż się z nią rozwiódł.

- To takie proste dla mężczyzny - wyjaśniła Roshanna. - Wszystko, co musi zrobić, to powtórzyć trzy razy przy świadkach "rozwodzę się z tobą". Dopiero później dowiedzieliśmy się, że w Niemczech miał dziewczynę lub nawet żonę. Gdy do niej wrócił, postanowił sprzeciwić się woli rodziców i pozostać z nią.

Roshanna płakała, a ja trzymałam ją w ramionach tak jak kiedyś swoje dzieci. Mimo że dopiero od niedawna przebywałam w Afganistanie, wiedziałam już, że dziewczyny nie mogło spotkać nic gorszego. Tu powodem rozwodu nie bywa niezgodność charakterów. Jeśli mężczyzna się rozwodzi, wszyscy zakładają, że to z kobietą jest coś nie tak. Może jest leniwa, nieposłuszna lub źle gotuje? A w najgorszym wypadku - nie była dziewicą. Kocham Afgańczyków, ale plotkarstwo to ich narodowa dyscyplina sportu. Jako fryzjerka, czyli ktoś, kogo zawodowe motto brzmi "proszę, powiedz więcej" i kto czerpie wielką przyjemność żyjąc w wirze sekretów i przypuszczeń wychodzących na jaw w każdym salonie, uważam się za eksperta w tej dziedzinie. Zastanawiałam się więc, czy opinie o zawartym przez Roshannę małżeństwie zdążyły już obiec okoliczne herbaciarnie i sklepy. Potwierdziła moje obawy, opowiadając, jak to większość afgańskich mężczyzn, którzy znali jej sytuację, a z którymi weszła w kontakt jako sekretarka, automatycznie zakładali, że rozwód czyni z niej dziwkę. Wykorzystywali każdą nadarzającą się okazję, by obmacywać ją w ciemnym kącie biura, na co nigdy by się nie odważyli, gdyby była "porządną" dziewczyną. Ojciec prosił ją nawet, by z tego powodu zrezygnowała z pracy. Gdy wspomniałam, że zamierzam wrócić do Kabulu i otworzyć szkołę dla kosmetyczek, skwapliwie skorzystała z możliwości podjęcia w niej nauki. Jednak tego dnia w 2002 roku było mi ogromnie przykro, gdy uświadomiłam sobie, że ta wspaniała dziewczyna prawdopodobnie nigdy nie zostanie niczyją pierwszą żoną. Skończy jako druga lub trzecia żona, i to dużo starszego od siebie mężczyzny. Ona również była o tym przekonana i dlatego płakała za każdym razem, kiedy rozmawiałyśmy o małżeństwie.

A przynajmniej wydawało mi się, że to z tego powodu płakała.

Nagle dwa lata później w jej salonie kosmetycznym pojawiła się mama pana inżyniera i los Roshanny diametralnie się odmienił. Byłam wtedy w Ameryce, ale planowałam wrócić do Afganistanu najszybciej, jak to możliwe. Utrzymywałyśmy kontakt mailowy i pewnego dnia zauważyłam, że ton wiadomości się zmienił. Miałam wrażenie, jakby każdemu jej mailowi towarzyszyła radosna muzyka. Roshanna zawsze miała nadzieję, że dane jej będzie wyjść za mąż za mężczyznę z dobrej rodziny i urodzić mu dzieci, a teraz wreszcie to życzenie miało się spełnić. Cieszyłam się jej szczęściem i nawet nie chciałam pytać o problemy związane z poprzednimi zaręczynami. Wydawało mi się niemożliwe, aby rodzina inżyniera nie słyszała o tym, co spotkało Roshannę, zwłaszcza że byli spokrewnieni, istniało jednak prawdopodobieństwo, że nie mają wspólnych znajomych. Mogli też być rodziną postępową i nie oceniać jej źle ze względu na podłego kuzyna, który zabawił się jej kosztem i zszargał jej reputację. Być może patrzyli też obiektywnie i widzieli w Roshannie najlepszą kandydatkę na żonę, jaką mężczyzna mógłby sobie wymarzyć. Miałam nadzieję, że tak właśnie było.

Przed przyjęciem zaręczynowym odbyło się jeszcze jedno przyjęcie - świętowano zakończenie negocjacji między rodzinami. Roshanna zaprosiła mnie jako gościa honorowego, a ja, będąc już z powrotem w Kabulu, bardzo chciałam dzielić szczęście przyjaciółki. Przyjęcie odbywało się w dużym domu, w jednej ze starych dzielnic Kabulu. Mężczyźni i kobiety z obu rodzin wchodzili do środka, a następnie rozdzielali się. Kobiety szły na górę, gdzie przygotowano dla nich pokój z suto zastawionym stołem, mężczyźni natomiast pozostawali na parterze. Teściowa podarowała matce Roshanny kosz importowanych słodyczy, a następnie ucałowała ją, Roshannę i mnie trzy razy w policzki. Siostry pana młodego oraz jego ciotki i kuzynki również kolejno się z nami witały. Tyle było tego całowania, że rozbolała mnie szyja od ruszania głową w lewo i w prawo. Następnie teściowa obdarowała Roshannę złotym naszyjnikiem. Był ogromny i przypominał mi nagrodę z turnieju zapaśniczego. Siostry i ciotki pana młodego nałożyły tyle pierścionków na palce Roshanny, że przestały być one widoczne spod złota. Z pomieszczenia na parterze słyszałam śmiechy mężczyzn, a potem klaskanie. Zeszłam na półpiętro i wyjrzałam na dół, ale jedna z sióstr pana młodego wciągnęła mnie z powrotem do pokoju.

- Teraz podpisują papiery - wyjaśniła.

Jej ojciec prawdopodobnie wręczał właśnie ojcu Roshanny grubą kopertę wypchaną pieniędzmi na posag.

Następnie męscy krewni pana młodego zaczęli klaskać i śpiewać, podczas gdy jeden z nich grał na małym bębenku. Teściowa i jedna z sióstr pana młodego rozłożyły coś, co wyglądało jak wielka parasolka okryta miękką siateczką wyszywaną kwiatami. Trzymały to nad głową, a pozostałe kobiety z rodziny pana młodego podeszły tanecznym krokiem, przejęły to "coś" i obtańczyły Roshannę dookoła. Dziewczyna była jakby środkiem jasnej, hałaśliwej karuzeli. Stała w miejscu, podczas gdy pokój wirował wokół niej, nerwowo dotykała rękami włosów, a jej twarz była niezwykle blada na tle barwnych sukienek kobiet. W głębi pokoju jej matka i siostry obejmowały się. Ze smutkiem patrzyły na tancerki. Gdybym wiedziała wtedy to, co wiem teraz, nie byłabym pewnie aż tak przestraszona dziwnym wyglądem Roshanny podczas ceremonii. Afgańskie panny młode wcale nie mają wyglądać wówczas radośnie. Podobnie jak jej rodzice, którzy odrzucili pierwszą propozycję małżeństwa, by pokazać, jak ważna jest dla nich córka, i którzy przez cały czas zaręczyn i ślubu muszą mieć niewesołe miny, tak i panna młoda nie powinna okazywać, że cieszy ją zawierany związek. Powinna dawać do zrozumienia, że smuci ją myśl o opuszczeniu rodziców i wejście do rodziny męża. Smutek ten jest oznaką szacunku dla rodziców. Nawet jednak teraz, wiedząc o tym wszystkim, nie uważam, by cały ten smutek był udawany. Przecież panna młoda zostawia za sobą ciepło własnej rodziny i trafia do nowej, w której może znaleźć równie wiele smutków, co radości. Teściowe czasem, gdy tylko minie dzień wesela, zmieniają się w tyranów i oczekują, że synowa stanie się swego rodzaju bezpłatną służącą, która zamiecie podłogi, przyniesie drewno na opał i wymasuje im bolące stopy. Mężowie również często się zmieniają. Bywa, że spędzają całe dnie w pracy i na spotkaniach z innymi mężczyznami, a w domu pojawiają się tylko po to, by coś zjeść. Młoda żona podaje posiłek, nie licząc nawet, że mąż z nią porozmawia lub że zjedzą razem.

Tego dnia nie wiedziałam jednak tego wszystkiego, więc podeszłam do Roshanny, która sprawiała wrażenie niezwykle zagubionej. Wzięłam ją za rękę, chcąc ją chronić, nagle pełna obaw o jej przyszłość, jako że wiedziałam tak wiele o jej przeszłości. Spojrzała na mnie wzrokiem pełnym przerażenia i pochyliła się w moją stronę, podczas gdy kobiety z rodziny jej przyszłego męża cały czas tańczyły i klaskały.

- O mój Boże - powiedziała zdławionym głosem. - To się dzieje naprawdę. Co ja teraz zrobię...

Wtedy odgadłam jej tajemnicę. Nie była dziewicą.

Tej nocy nie mogłam spać. Nie mogłam przestać myśleć o tym, przez co ona teraz przechodzi. Następnego dnia przyszła do szkoły kosmetyczek i wyszłyśmy razem, by porozmawiać w cichym zakątku między budynkami. Oparła się o ścianę i płakała czarnymi od tuszu łzami.

- Mój pierwszy mąż, ten z Niemiec, zmusił mnie do makuni dzień po naszym przyjęciu zaręczynowym - łkała.

Nigdy nie miała odwagi powiedzieć o tym rodzicom. Gdyby się dowiedzieli, byliby oburzeni i wytrąceni z równowagi. Zawsze przecież odbywa się oficjalna ceremonia skonsumowania małżeństwa, podczas której para spędza razem pierwszą noc, a rodziny czekają za drzwiami sypialni, by na własne oczy ujrzeć dowód dziewictwa panny młodej. Jest to jedyny właściwy sposób skonsumowania małżeństwa, ale niemiecki pan młody wolał szybki numerek, zanim się ulotnił.

Roshanna wstydziła się tak bardzo, że nie umiała przyznać się nawet przede mną.

A teraz zbliżał się jej drugi ślub z kolejnym mężczyzną, który mieszkał za granicą. Następne nikka zostanie podpisane na przyjęciu zaręczynowym przez pana młodego i reprezentanta jej rodziny, ponieważ narzeczony, którego nadal nie znała, kilka dni po zaręczynach wraca do Amsterdamu. Nie zamierza też przyjechać do Afganistanu na przyjęcie ślubne, co jakkolwiek dziwne, zdarza się dosyć często, i w związku z tym jego rodzina ogłosiła, że ceremonia skonsumowania małżeństwa ma nastąpić w noc po przyjęciu zaręczynowym.