Dieta trzustkowa: Kiedy jest zalecana? Co jeść, a czego unikać?

Trzustka odgrywa ważną rolę w procesach trawienia pokarmu. Dlatego też zaburzenia pracy trzustki i choroby tego narządu wymagają stosowania odpowiedniej, dopasowanej do indywidualnych potrzeb, diety. Ma ona bardzo duże znaczenie w procesie leczenia i regeneracji trzustki oraz zapobieganiu przykrym objawom związanym z niewydolnością narządu. W przypadku ostrego zapalenia trzustki sposób żywienia ma za zadanie odciążyć narząd i uspokoić jego funkcje czynnościowe. Natomiast w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki dieta ma pomóc w zwalczaniu bólu oraz w profilaktyce niedoborów żywieniowych i spadku masy ciała.

Dieta trzustkowa powinna być lekkostrawna i uwzględniać rezygnację z produktów bogatych w tłuszcz oraz błonnik pokarmowy. Im ostrzejszy stan chorobowy, tym zalecenia żywieniowe powinny być bardziej restrykcyjne. Nieprawidłowa praca trzustki może prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem. Wiąże się z upośledzonym trawieniem wszystkich makroskładników pokarmowych, a także zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy z powodu uszkodzenia wysp trzustkowych produkujących insulinę. Ponadto ostre zapalenie trzustki to stan zagrażający życiu człowieka.

Do ostrego zapalenia trzustki dochodzi w wyniku aktywacji enzymów trawiennych wywołanej obecnością pożywienia w przewodzie pokarmowym. Enzymy zaczynają działać już w trzustce, zanim trafią do przewodu pokarmowego, co prowadzi do samotrawienia narządu. Obojętnie, czy przebieg stanu zapalnego jest lekki czy ciężki, chory powinien trafić jak najszybciej do szpitala. Aby uspokoić czynność trzustki, w pierwszych dobach nie podaje się choremu jedzenia i napojów drogą doustną. W przypadku ciężkiego przebiegu zapalenia stosuje się żywienie dożylne, a od trzeciego dnia dojelitowe. Przy lekkim przebiegu ostrego zapalenia trzustki nie stosuje się żywienia doustnego przez 3-4 doby i uzupełnia się płyny oraz elektrolity dożylnie. Po tym czasie można podawać posiłki doustnie.

Pierwszym posiłkiem, który można spożywać doustnie, powinien być kleik na wodzie o objętości 200-300 ml. Gdy chory dobrze go toleruje, może zjeść dwa posiłki na bazie kleiku z dodatkiem, np. chudego mleka lub gotowanych warzyw. W drugiej lub trzeciej dobie pacjent może spożywać dziennie 4-5 posiłków o małej objętości. Można włączyć do diety kisiel, jogurt naturalny lub budyń na chudym mleku. Następnie do jadłospisu można wprowadzić puree z warzyw, chrupki kukurydziane i gotowane mielone mięso.

W okresie zdrowienia po ostrym zapaleniu trzustki stosuje się dietę łatwostrawną z ograniczeniem tłuszczów. Podstawą jadłospisu powinny być węglowodany o niskiej zawartości błonnika, czyli czerstwe pieczywo pszenne, ryż makaron, drobne kasze (np. manna), suchary, a także miód i dżem bez pestek. Źródłem białka powinny być chude ryby, drób bez skóry, cielęcina, wołowina oraz chudy nabiał. Jako dodatek tłuszczowy można stosować masło, oleje roślinne lub oliwę z oliwek. Posiłki powinny być gotowane w wodzie lub na parze, spożywane niezbyt zimne ani niezbyt gorące. Można też spożywać warzywa i owoce (najlepiej bez skórek) w formie gotowanej lub przetartej. Do picia zalecana jest woda gazowana lub słaby napar z herbaty rumiankowej. W kolejnym miesiącu diety stopniowo rozszerza się ją o posiłki bogate w białko i tłuszcze.

W pierwszym etapie diety przy ostrym zapaleniu trzustki zakazane jest przede wszystkim spożywanie alkoholu i smażonych oraz wysokotłuszczowych potraw, które obciążają ten narząd. Nie należy też sięgać po ostre przyprawy, produkty bogate w błonnik pokarmowy, np. razowe pieczywo, grube kasze, pełnoziarnisty makaron, a także warzywa i owoce ciężkostrawne oraz wzdymające, np. warzywa strączkowe, kapustę, cebulę, paprykę, rzodkiewkę, śliwki i gruszki.

Przyczynami przewlekłego zapalenia trzustki najczęściej są kamica żółciowa i nadmierne spożywanie alkoholu. Prowadzą do postępującego uszkodzenia narządu i pojawiania się zaburzeń wchłaniania oraz trawienia. Przewlekłe zapalenie trzustki skutkuje nieodwracalnymi zmianami w obrębie narządu, dlatego leczenie i dietę należy stosować do końca życia. Jadłospis powinien składać się z lekkostrawnych posiłków z niską zawartością tłuszczu - na dobę można spożywać 40-50 g tłuszczu.

Podobnie jak w przypadku ostrego zapalenie trzustki w diecie mogą znaleźć się takie produkty jak białe pieczywo, drobne kasze, makaron i ryż, przeciery owocowe, drób, chude ryby, chude mleko i przetwory mleczne oraz niewzdymające warzywa i owoce. Do posiłków można dodawać niewielkie ilości tłuszczów, np. masła, oliwy z oliwek czy oleju słonecznikowego. Produkty zakazane w diecie przy przewlekłym zapaleniu trzustki to alkohol, pełnoziarniste pieczywo, tłusty nabiał, tłuste mięso i ryby, słodycze, produkty wysoko przetworzone, orzechy, śmietana, smalec, a także wzdymające warzywa i owoce.

Przy przewlekłym zapaleniu trzustki posiłki powinny być rozłożone w równych odstępach czasu i spożywane 5-6 razy dziennie. Powinny mieć małą objętość i umiarkowaną temperaturę. Śniadanie należy jeść do godziny czasu od przebudzenia, a kolację 2-3 godziny przed snem. Posiłki można gotować w wodzie lub na parze, piec w folii lub pergaminie lub dusić bez obsmażania.

Zobacz nowe artykuły w promocyjnych cenach na ding.pl