Probiotyki dla zdrowia

Coraz częściej słyszy się o napojach probiotycznych - polecanych szczególnie w przypadku długotrwałych kuracji antybiotykowych - które mają wzmacniać naszą odporność i korzystnie wpływać na zdrowie. Na półkach sklepów bardzo pospolitym ostatnio widokiem są "biojogurty", "biokefiry" i wszelkie inne produkty mleczne, których nazwa opatrzona jest przedrostkiem "bio". Czy jednak ich działanie jest naprawdę tak korzystne i na czym ono dokładnie polega? Żeby je zrozumieć, należy zacząć od lepszego przyjrzenia się organizmom, które towarzyszą nam od pierwszych dni naszego życia - zamieszkującej nasze jelita bakteryjnej mikroflorze.

Flora bakteryjna w naszym organizmie

Ludzki przewód pokarmowy jest środowiskiem życia dla 400-500 gatunków bakterii. Kwasy żołądkowe i sole żółciowe nie stwarzają najlepszych warunków dla rozwoju drobnoustrojów, dlatego prawdziwy ich urodzaj występuje dopiero w końcowej części jelita cienkiego i - przede wszystkim - w jelicie grubym. W jednym gramie treści jelita grubego zwykle znajduje się ponad bilion (!) żyjących bakterii.

Mikroflora układu pokarmowego pełni szereg ważnych dla organizmu funkcji. Jedną z najważniejszych jest ochrona jelita przed rozwojem innych, często szkodliwych bakterii. Mikroorganizmy jelitowe dodatkowo biorą udział w wytwarzaniu wielu witamin (przede wszystkim B12 i K) i korzystnie wpływają na stan komórek ścian jelita.

Najważniejszymi elementami naturalnej mikroflory są różne gatunki bakterii kwasu mlekowego. Mikroorganizmy te nie tylko najskuteczniej walczą ze szkodliwymi drobnoustrojami, ale wykazują też zdolność rozkładania wielu cukrów, w tym i obecnej w mleku, a trudnej do przyswojenia laktozy. W procesie tym powstaje kwas mlekowy i różne inne składniki, niektóre o przyjemnym, orzechowym smaku. Ta właściwość bakterii kwasu mlekowego sprawiła, że od wieków stosuje się je do wytwarzania sfermentowanych produktów mlecznych (jogurtów, kefirów, serów), a także do kwaszenia wielu warzyw.

Długotrwałe kuracje antybiotykowe mogą w znacznym stopniu wyniszczyć florę bakteryjną jelit, co często prowadzi do biegunek i wielu innych zaburzeń. Dlatego też warto w czasie dłuższego brania antybiotyków uzupełniać swoją dietę o jogurty, kefiry i inne produkty ze sfermentowanego mleka, zawierające naturalnie duże ilości bakterii kwasu mlekowego.

Czym są probiotyki?

Większość bakterii mlekowych z jogurtów i kefirów nie ma jednak szans osiedlić się w jelicie grubym. Na swojej drodze napotykają one bowiem na szereg przeszkód: najpierw zabójczy dla nich, zawarty w ślinie lizozym, a następnie nie bardziej przyjazne kwasy żołądkowe i soki żółciowe. Jeśli jednak nawet uda im się dotrzeć do jelita grubego, muszą konkurować o pokarm i miejsce do życia z licznymi innymi drobnoustrojami, a walkę tę często przegrywają.

Probiotyki (z greckiego pro bios - "dla życia") są to specjalnie wyselekcjonowane szczepy bakterii, a czasem innych drobnoustrojów, które w dużej mierze potrafią bezpiecznie pokonać wszelkie przeszkody na drodze do jelita grubego, a następnie osiedlić się na jego ściankach i skutecznie namnożyć. Są one szczególnie pomocne po antybiotykowych kuracjach, gdyż wydajnie odbudowują wyniszczoną bakteryjną mikroflorę.

Do produktów probiotycznych stosuje się najczęściej szczepy bakterii kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus, a także podobne im bifidobakterie (rodzaj Bifidobacterium). Żeby wystarczająca ilość bakterii dotarła do jelita grubego, ich zagęszczenie w probiotycznych jogurtach czy kefirach jest bardzo duże i wynosi przynajmniej milion na centymetr sześcienny. Etykiety tych produktów są zawsze opatrzone stosowną informacją, w tym i wykazem wszystkich użytych bakteryjnych szczepów.

Korzyści z picia napojów probiotycznych

Bakterie zawarte w probiotycznych produktach wykazują wiele korzystnych dla naszego zdrowia działań. Przede wszystkim, porastając szczelnie ścianki jelita, zapobiegają rozwojowi chorobotwórczych drożdży i bakterii. Wiele szkodliwych drobnoustrojów wrażliwych jest także na wydzielane przez probiotyki substancje: kwas mlekowy, nadtlenek wodoru (składniki wody utlenionej) oraz substancje białkowe nazywane bakteriocynami.

Probiotyki z rodzajów Lactobacillus i Bifidobacterium zabobiegają także rozwojowi naturalnie występujących w jelitach bakterii z grupy coli i drobnoustrojów gnilnych, których nadmierny rozrost może powodować szereg schorzeń.

Probiotyczne bakterie kwasu mlekowego łagodzą również objawy nietolerancji laktozy, gdyż ów cukier jest skutecznie przez nie rozkładany. Powstały w tym procesie kwas mlekowy pomaga utrzymać odpowiednią kwasowość treści jelita, która hamuje rozwój wielu szkodliwych bakterii i pomaga wchłaniać wapń, cynk i żelazo. Probiotyki wytwarzają także cenne witaminy z grupy B, a także witaminę K, których niedobór często pojawia się w czasie leczenia antybiotykami.

Bakterie kwasu mlekowego dbają także o prawidłowe funkcjonowanie jelit: zachowanie ruchów robaczkowych i właściwy podział i rozwój komórek nabłonka. Wykazano także ich wpływ na obniżenie poziomu szkodliwego cholesterolu we krwi.

Produkty probiotyczne w przypadku długotrwałych kuracji antybiotykowych potrafią w dużej mierze odbudować naturalną florę bakteryjną. Zaburzenia w jej składzie pogłębiają się wraz z wiekiem, dlatego też picie biojogurtów i biokefirów jest szczególnie ważne u osób starszych. W przypadku wszystkich innych, spożywane na co dzień skutecznie wspomagają naturalnie występujące w ich jelicie dobroczynne bakterie.