Trujące grzyby, czyli czego unikać w lesie

Trujące grzyby, mimo że przeważnie posiadają cechy charakterystyczne w swoim wyglądzie, bywają łudząco podobne do tych jadalnych. Według Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu (Oddział Grzyboznawczy) i Centrum Informacji Lasów Państwowych, grzyby trujące można podzielić ze względu na różne oddziaływanie substancji trujących na ludzki organizm. Dzielimy je na te, które pierwszorzędnie oddziałują na narządy układu pokarmowego i takie, które na początku działania zaatakują system nerwowy.

Pierwsza grupa trujących grzybów to te, które najpierw uszkadzają wątrobę i nerki, a w dalszej kolejności inne narządy miąższowe. Grzyby z tej grupy zawierają swoiste toksyczne jady, m.in.: amanitynę, falloidynę, giromitrynę czy orelaninę.

Do tej grupy należą:

Muchomor sromotnikowy

Jest uznawany za najbardziej trującego grzyba w Polsce. Często określany jest mianem "czapka śmierci". Organizm człowieka nie potrafi rozkładać substancji w nim zawartych, ponieważ nie osiąga potrzebnej do tego procesu temperatury ciała, czyli 300 stopni Celsjusza. Muchomor sromotnikowy jest grzybem podstępnym, ponieważ trudno rozpoznać go na pierwszy rzut oka. Bywa łudząco podobny do gołąbka zielonawego i do gąski zielonki. Jak je zatem odróżnić? Trzon cylindryczny sromotnika jest bardzo długi i wąski i ma około 15 centymetrów. Jego inne cechy charakterystyczne to białe blaszki i bulwiasta pochwa. Na te trzy elementy każdego grzyba należy zwracać szczególną uwagę, wybierając się do lasu. Objawy zatrucia muchomorem sromotnikowym występują najczęściej po 10 godzinach od jego spożycia. Do ich pierwszej fazy zalicza się: ból brzucha, wymioty i wodnistą biegunkę. Kolejne to żółtaczka, zaburzenia świadomości, poważne uszkodzenia jelit i nerek czy zaburzenia krążenia. Zatrucie sromotnikiem kończy się śmiercią nawet u 50% osób, które go zjadły. Ma w sobie tyle trucizny, że może zabić nawet dwie-trzy osoby. Więcej trucizny zawarte jest w kapeluszu niż w trzonie tego grzyba.

Wyjątkowo trujące potrafią być też inne rodzaje muchomorów, takie jak: muchomor jadowity, wiosenny i czerwony. Ten pierwszy, nazywany również panterowym lub cętkowatym i łatwo pomylić go z pieczarką, ponieważ ma kremowy kolor. Inne cechy typowe dla tego grzyba to trzon o wysokości 15 centymetrów i dosyć spory, jajowaty kapelusz, o średnicy do 10 centymetrów. Jest to grzyb śmiertelnie trujący, który powoduje nieodwracalne uszkodzenia wątroby. Muchomora jadowitego można spotkać od czerwca do września, najczęściej w lasach iglastych.

Muchomor wiosenny

Mylony z pieczarką może być także muchomor wiosenny, który wyróżnia się śnieżnobiałym kapeluszem o śliskiej powierzchni. Posiada także charakterystyczne gęste blaszki, delikatnie odstające od kapelusza. Kształtem podobny jest do sromotnika. Występuje od czerwca do października w lasach liściastych i mieszanych, przede wszystkim na nizinach. Grzybiarze powinni być zatem wyjątkowo czujni w tych terenach. Jest to rzadko spotykany rodzaj grzyba i śmiertelnie trujący.

Muchomor czerwony

Muchomor czerwony, często występujący w polskich lasach, ze względu na swój wygląd jest powszechnie znany. Czerwony lub pomarańczowy kapelusz w białe kropki to jego znak rozpoznawczy. Nawet dzieci wiedzą, że tego grzyba nie wolno zrywać! Muchomora czerwonego można spotkać od czerwca do września w lasach iglastych, liściastych i mieszanych. Jego owocnik osiąga od 5 do 20 centymetrów. Cechą charakterystyczną są niewątpliwie białe plamki, ale i błyszcząca skórka, która w pod wpływem wilgoci robi się lepka. Zawiera dużo właściwości trujących i halucynogennych.

Muchomor plamisty

Wyjątkowo trującym grzybem jest muchomor plamisty. Jego cechą charakterystyczną jest kapelusz o odcieniach brązu, pokryty białawymi łatkami, a także białe blaszki. Jego trzon może sięgać nawet do 15 centymetrów. Ten rodzaj muchomora zawiera podobne, tak samo trujące toksyny, co muchomor czerwony. Najczęstsze objawy zatrucia muchomorem plamistym to nudności, wymioty, biegunka, halucynacje czy silne drgawki. Należy na niego uważać w lasach liściastych od czerwca do października.

Piestrzenica kasztanowata to trująca odmiana piestrzenicy olbrzymiej. Wyróżnia ją brązowy lub bordowy kolor oraz duża główka ze specyficznie pofałdowaną powierzchnią. Trzon grzyba jest lekko fałdowany i zazwyczaj jasny. Piestrzenicę kasztanowatą można spotkać wiosną, na piaszczystych glebach w lasach sosnowych. Ma wyjątkowo aromatyczny zapach, który przyciąga. Substancja trująca, zawarta w tym grzybie, to tzw. gyromitryna, niszcząca wątrobę i nerki. Zatrucia tym grzybem nierzadko kończą się śmiercią.

Zasłonak rudy

Grzyb śmiertelnie trujący, wyróżniający się gładkim, raczej matowym, brązowawym kapeluszem. W Polsce występuje rzadko, a jeśli już, to w lasach liściastych i mieszanych, w okresie: sierpień – październik. Posiada toksyczną substancję, zwaną orallaniną, która najbardziej uszkadza nerki, powodując zmiany zwyrodnieniowe i martwicze. Ocenia się, że dawka śmiertelna tego grzyba to 150 gramów, ale jego mniejsze ilości również mogą prowadzić do zgonu. W starszych pozycjach książkowych, zupełnie błędnie, zasłonak rudy był uznawany za grzyba jadalnego.

Zasłonak brodaty

Jest często mylony z jadalnym grzybem – gąsówką nagą. Ma duże i grube kapelusze oraz masywne trzony. Jego barwa to ciemny bez lub jasny brąz, choć może posiadać także rude odcienie. Charakteryzuje go również odstręczający zapach, który skutecznie powinien odstraszać od jego konsumpcji. W Polsce spotkany od lipca do października w lasach iglastych, najczęściej wśród borówek. Jest silnie trujący.

Druga grupa grzybów trujących, charakteryzuje się toksycznym działaniem na system nerwowy człowieka. Zawarta w tego rodzaju grzybach muskaryna, powoduje podrażnienie ośrodkowego układu nerwowego i układu przywspółczulnego, co prowadzi do wystąpienia ślinotoków, łzawienia, zwolnienia akcji serca czy zaburzenia oddychania. Nierzadko spożycie tych grzybów prowadzi do śmierci.

Do tej grupy należą:

Strzępiak ceglasty

Strzępiak ceglasty ma charakterystyczny biały kapelusz, o średnicy od trzech do siedmiu centymetrów, a także dość krótki trzon, bo mierzący od czterech do sześciu centymetrów. Może zmieniać swoją barwę wraz z wiekiem. Strzępiak ceglasty owocnikuje od maja do lipca, nie tylko w lasach liściastych i parkach, ale także w ogrodach, a nawet na cmentarzach. Ten śmiertelnie trujący grzyb zawiera dużo toksycznej muskaryny, dlatego już niewielka jego ilość może prowadzić do zgonu. Inne odmiany strzępiaków są równie trujące, co ceglasty.

Lejkówka jadowita

Trującym grzybem, pierwszorzędnie atakującym układ nerwowy jest lejkówka jadowita, zwana również odbieloną. Ma płaski kapelusz o średnicy około czterech centymetrów i biały, walcowaty trzon. Lejkówka rośnie od sierpnia do listopada, zazwyczaj na skrajach lasów i obrzeżach polnych dróg. Często mylona jest twardzioszkiem przydrożnym, choć odróżniają ją duże plamy na kapeluszu. Warto wiedzieć, że młode okazy lejówki są natomiast całe białe. Pierwsze objawy zatrucia pojawiają się już po półgodziny od spożycia grzybów. Mogą być to: silne pocenie, łzawienie, zaburzenia widzenia, wymioty, kolki żołądkowo-jelitowe. Spożycie lejówki jadowitej może również prowadzić do śmierci.

Maślanka wiązkowa

Inaczej nazywana opieńką fałszywą. Jest trującym grzybem, występującym od maja do listopada w lasach, zaroślach, a nawet ogrodach! Jej trujące właściwości można poznać po tym, że rozkłada drewno różnych gatunków drzew: sosen, świerków, buków czy dębów. Ma żółtawy kolor, choć może występować również w odcieniach brązów. Opieńka fałszywa często bywa mylona z opieńką miodową, maślanką łagodną czy zimówką aksamitnotrzonową. Według niektórych znawców grzybów bywa śmiertelnie trująca.

Do grupy grzybów atakujących system nerwowy należą także: czernidłak pospolity, czubajka czerwieniejąca, lejkówka strumykowa, wieruszka zatokowata, a także krowiak podwinięty.

Grzyby, które jednocześnie działają niszcząco na układ pokarmowy i nerwowy to np. muchomor czerwony i plamisty.

Wybierasz się na grzyby, a nie jesteś pewny swojej wiedzy? Czym prędzej powinieneś ją nadrobić, by przez przypadek nie zerwać jednego z tych grzybów. Pamiętaj, że trujące grzyby łatwo pomylić z jadalnymi, dlatego systematycznie należy uzupełniać informacje na ich temat.