Brudnica nieparka: Żarłoczny szkodnik. Potrafi ogołocić sad i las
Brudnica nieparka to niebezpieczny szkodnik drzew, który może doprowadzić do ich osłabienia, a nawet zamierania. Pojawiające się masowo owady atakują lasy, sady i drzewa parkowe oraz rozmnażają się w zastraszającym tempie. Składają jaja na korze pni i gałęzi, a gąsienice brudnicy żerują na liściach drzew, ogałacając je z nich i doprowadzając do poważnych zniszczeń dziesiątków hektarów lasów. Brudnica nieparka zjada liście wielu gatunków drzew liściastych, głównie dębu, jabłoni i śliw, ale atakuje także świerki i modrzewie. Inwazja tych owadów jest niezwykle trudna do wytępienia ze względu na skalę rozprzestrzeniania się szkodnika. W ostatnim czasie brudnice nieparki atakują lasy i rezerwaty, dlatego warto wiedzieć, jak je rozpoznać i w jaki sposób z nimi walczyć.
Co warto wiedzieć o brudnicy nieparce?
Brudnica nieparka to gatunek motyla z rodziny brudnicowatych. Owad zasiedla lasy liściaste i mieszane, parki, sady, przydomowe ogrody i przydrożne nasadzenia. Występuje na terenach całej Europy, północnej Afryki, Azji Mniejszej, Bliskiego Wschodu, w Chinach i Japonii. Została zawleczona także do Ameryki Północnej i Nowej Zelandii, gdzie stała się gatunkiem inwazyjnym. U dorosłych owadów występuje dymorfizm płciowy (stąd wywodzi się nazwa gatunku). Samiec jest dużo mniejszy od samicy, jego rozpiętość skrzydeł wynosi 3,5-5 cm. Ma ciemnobrunatne ciało, a na skrzydłach widnieje czarny wzór w kształcie zygzaków. Rozpiętość skrzydeł samic wynosi 6-8 cm, ich ubarwienie jest kremowobiałe. Skrzydła ozdobione są brązowymi paseczkami lub kropkami. Ciało samic pokrywa gęste owłosienie, które tworzy kołnierzyk na tułowiu.
Rozwój brudnicy nieparki
W ciągu roku występuje tylko jedno pokolenie brudnicy nieparki. Rójka owadów występuje od sierpnia do września. Samice składają jaja na pniach i konarach drzew w złożach po około 500-800 jaj. W drugiej połowie kwietnia następuje wylęg gąsienic, a ich rozwój trwa nawet do trzech miesięcy. Larwy mają szaroczarny kolor i są włochate. Na bokach pojawiają się jasne pasy, na których znajdują się czerwone lub niebieskie kropki. Po wylęgu larwy zaczynają od razu żerować na liściach drzew. Bardzo szybko się rozprzestrzeniają, roznoszone są przez wiatr na inne, często znacznie oddalone drzewa. W lipcu skrywają się w spękaniach kory, gdzie następuje przepoczwarzanie. Dorosłe osobniki wychodzą z kokonu po dwóch tygodniach.
Brudnica nieparka jako szkodnik drzew
Gąsienice brudnicy nieparki żywią się liśćmi ponad sześciuset gatunków drzew liściastych, a czasem także iglastych (atakują świerki i modrzewie). Preferują głównie dęby oraz drzewa owocowe, takie jak jabłoń czy śliwę. Rzadziej pojawiają się na brzozie, lipie, klonie, topoli czy wiązie. Larwy brudnicy są bardzo żarłoczne, wygryzają dziury w liściach, co może prowadzić do gołożeru i osłabienia drzew. Czasami dochodzi do całkowitego zamierania zaatakowanych gatunków. Ze względu na szybkie rozmnażanie się brudnice nieparki są niezwykle niebezpiecznymi szkodnikami, mogą ogołocić kilkadziesiąt lub nawet kilkaset tysięcy hektarów lasów czy rezerwatów. Warto wiedzieć, że owady te występują gradacyjne – w czasie siedmioletniego masowego pojawu gąsienice zjadają 19,9 ton liści na jeden hektar lasu. Po silnej inwazji brudnice nie pojawiają się przez kilka lat.
Zwalczanie brudnicy nieparki
Wytępienie inwazji brudnicy nieparki jest bardzo trudne, gdyż gatunek szybko się rozprzestrzenia. W sadownictwie zwalcza się je zaraz po wylęgu jaj na wiosnę, używając do tego chemicznych środków o działaniu kontaktowym i żołądkowym (głównie są to perytroidy oraz inhibitory syntezy chityny). Wykorzystuje się również preparaty bakteryjne oparte na szczepie bakterii Bacillus thuringiensis ssp. Kurstaki. Ze względu na ich bezpieczeństwo mogą być stosowane w obszarach leśnych i zieleni miejskiej.
Naturalni wrogowie brudnicy nieparki
W trosce o ekologię zaczęto poszukiwać także naturalnych wrogów brudnicy nieparki. Powstały nawet hodowle takich organizmów. Istnieje ponad 100 gatunków pasożytujących na brudnicy, zwłaszcza z rodziny gąsieniczników, rączyc, męczelkowatych i bleskotek. Brudnicami żywią się także ptaki owadożerne, ich jaja są pożywką dla sikorek, a gąsienice dla kukułek. Liczebność brudnicy ograniczana jest również aktywnością owadów drapieżnych, np. tęczników czy skórników.
Profilaktyka
By zapobiec inwazji brudnicy nieparki, warto profilaktycznie obserwować drzewa zimą i zeskrobywać pojawiające się złoża jaj. Trudnością może być to, że znajdują się one często w koronach drzew, na dużej wysokości. Brudnice składają jaja nie tylko na drzewach, ale też na każdej drewnianej powierzchni. Należy więc przeszukać też płoty, słupy i drewniane ściany domów.
