Jakie prawa ma pracownik?

Jakie polecenia musisz wykonać?

Osoba zatrudniona na umowę o pracę (czyli na tzw. etat) ma prawo do wykonywania tej pracy zgodnie z warunkami określonymi w tej umowie. Wśród tych warunków musi się zawsze znaleźć zapis o rodzaju pracy. Pracownik, który umowę podpisał, tylko taki rodzaj pracy ma obowiązek wykonywać.

Wydając nam innego rodzaju polecenia, pracodawcy powołują się często na artykuł 100 § 1 kodeksu pracy, który stanowi, że pracownik ma obowiązek stosować się do poleceń służbowych przełożonych. Warto jednak mieć świadomość, że dotyczy to jedynie tych poleceń, które są zgodne z rodzajem pracy zapisanym w umowie (zakresie obowiązków) oraz z prawem pracy.

Osoba zatrudniona na stanowisku biurowym, której pracodawca wyda polecenie prowadzenia samochodu, nie ma więc obowiązku tego polecenia wykonywać. Kodeks pracy, dział II, rozdział I, art. 22§1

Ile powinnaś zarabiać?

Polskie prawo stanowi, że każdy pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Nasza pensja nie może być niższa niż tzw. minimalne wynagrodzenie. W 2015 roku wynosi ono 1750 zł, ale za pierwszy rok pracy - 1400 zł. Dotyczy to wymiaru 40 godzin tygodniowo. Jeśli przepracujemy więcej, pracodawca ma obowiązek albo nam za to dodatkowo zapłacić, albo przydzielić wolny czas.

Żeby wyliczyć wynagrodzenie za jedną "nadgodzinę", trzeba podzielić miesięczne wynagrodzenie przez liczbę przepracowanych w miesiącu godzin. Za każdą "nadpracowaną" godzinę powinniśmy otrzymać 50 proc. wynagrodzenia, ale jeśli pracujemy dodatkowo w nocy, w niedzielę lub w święto, należy nam się 100 proc. kwoty.

Jeśli pracodawca zamiast płacić, woli dać nam wolne, to w sytuacji, gdy sami wybierzemy czas, w którym będziemy chcieli te nadgodziny wykorzystać, za każde nadprogramowo przepracowane 60 minut otrzymamy 60 minut wolnego. Gdy o terminie naszego czasu wolnego zdecyduje pracodawca - 1,5 godziny wolnego. Kodeks pracy, dział III, rozdz. 1, 1a

Czym jest dyskryminacja

Kodeks pracy zakłada, że wszyscy pracownicy powinni być równo traktowani. Osoby zatrudnione na takich samych stanowiskach powinny więc mieć takie same warunki zatrudnienia, bez względu na wiek, płeć, pochodzenie etniczne, przynależność religijną, niepełnosprawność, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, orientację seksualną, a także bez względu na to, czy są zatrudnione na czas określony, czy nieokreślony.

Zachowania dyskryminujące mają miejsce wtedy, gdy jakaś osoba jest pomijana w awansach, nagrodach albo dostępie do szkoleń ze względu na jakąkolwiek niezwiązaną jakością wykonywanej przez nią pracy cechę. Przykładem dyskryminacji ze względu na płeć może być sytuacja, w której kierownik przydziela jednej ze swoich pracownic zadania poniżej jej kwalifikacji, takie jak parzenie kawy podczas zebrania, a mężczyzny zatrudnionego na takim samym stanowisku nigdy o to nie prosi. Kodeks pracy, dział I, rozdz. 2a

Ile godzin możesz pracować?

Wszystkie osoby zatrudnione na umowie o pracę mają prawo do określonego w kodeksie pracy czasu wypoczynku. Każdemu pracownikowi przysługuje co najmniej 11 godzin nieprzerwanego wolnego na dobę. Nawet jeśli pracujemy w tzw. nadgodzinach, nie możemy zostać w pracy dłużej niż 13 godzin.

Wyjątkiem są akcje ratownicze w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Dłużej mogą też pracować osoby zatrudnione przy dozorze urządzeń oraz pilnowaniu mienia lub ochronie osób. Pod jednym warunkiem: po zakończeniu ponadtrzynastogodzinnego dnia pracy mają prawo odpoczywać przynajmniej przez tyle godzin, ile przepracowali. Jeśli więc pracownik spędził w zakładzie czas od godziny 7.00 rano do 22.00, to nie powinien pojawić się w pracy przed godziną 13.00 następnego dnia.

Dodatkowo w każdym tygodniu pracownikowi przysługuje prawo do minimum 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Oznacza to, że przynajmniej jeden dzień w tygodniu musimy mieć wolny. Zwykle jest to niedziela - dzień ustawowo wolny od pracy. Jeśli jednak charakter pracy tego wymaga, pracodawca może przydzielić pracownikowi na odpoczynek inny dzień. Kodeks pracy, Dział VI

Czego szef może wymagać

Uważasz, że pracodawca nadużywa swojej władzy? Sprawdź, do czego ma prawo.

1. Może przerwać twój urlop. Ale tylko wtedy, jeśli twoja obecność w pracy jest niezbędna i wymagana okolicznościami, których nie dało się przewidzieć przed rozpoczęciem urlopu (np. nagła kontrola skarbowa w przypadku, gdy jesteś księgową). Odwołując cię z urlopu, szef zobowiązany jest nie tylko zapłacić za powrotny bilet na pociąg czy samolot, ale także zwrócić ci pieniądze za niewykorzystaną część wczasów czy wycieczki.

2. Może wymagać, byś odpowiadała na jego telefony, ale tylko w godzinach pracy. Nawet jeśli masz telefon służbowy. Urlopy, wieczory oraz weekendy nie są czasem świadczenia obowiązku pracy.

3. Może zażądać, abyś została po godzinach, jeśli uzna, że istnieje taka potrzeba. Odmówić pozostania po godzinach mogą jedynie kobiety ciężarne (którym wolno bez przerw pracować sześć godzin) oraz pielęgniarki po dyżurze nocnym trwającym ponad 12 godzin.

4. Może skontrolować twoją służbową skrzynkę e-mailową, ale nie ma prawa czytać prywatnych wiadomości. O kontroli musi cię wcześniej poinformować. Jeśli w skrzynce prócz e-maili służbowych znajdą się także prywatne wiadomości, pracodawca nie ma prawa ich czytać.