Kiedy się zaczyna nowy rok?

Tradycyjna lampka szampana i odliczanie sekund do nowego roku nocą 31 grudnia to dla nas oczywistość. Nie zawsze jednak tak było i nie wszędzie tak jest.

1 stycznia jako rozpoczęcie nowego roku kalendarzowego to data umowna, nie istnieje żadna przesłanka czy punkt na nieboskłonie, w układach planet i gwiazd wyróżniające jakiś konkretny moment, który mógłby być początkiem.

Zwyczaj obchodzenia początku roku 1 stycznia zawdzięczamy Gajuszowi Juliuszowi Cezarowi. To na jego polecenie egipski astronom Sosygenes opracował kalendarz słoneczny wprowadzony w życie 1 stycznia 45 r. p.n.e., nazwany juliańskim. Powodem opracowania nowego kalendarza było "rozregulowanie się" starego rzymskiego księżycowego odmierzania czasu.

Początek roku w kalendarzu juliańskim wyznaczono na 1 stycznia, wówczas bowiem w Rzymie obchodzono święto Janusa - boga drzwi, bram i początków ( to od jego imienia bierze nazwę pierwszy miesiąc w kalendarzu w językach romańskich - January). Przed wprowadzeniem kalendarza juliańskiego Rzymianie obchodzili nowy rok 1 marca (stąd do dziś w językach romańskich pozostały nazwy miesięcy wrzesień, październik, listopad, grudzień wywodzące się od rzymskiej numeracji - septem, octo, novem, decem - 7, 8, 9, 10).

Kalendarz juliański obowiązywał w Polsce do 1582 roku, kiedy to papież Grzegorz XIII wydał bullę nakazującą stosowanie nowego, zreformowanego kalendarza - od jego imienia nazwanego gregoriańskim. Od tego momentu Polacy świętują Nowy Rok 1 stycznia, podobnie stało się we Francji, Hiszpanii czy Włoszech.

Wcześniej datą graniczną był 1 kwietnia, prawdopodobnie po przeniesieniu daty rozpoczęcia nowego roku na 1 stycznia, dawny nowy rok stał się dniem żartów, czyli Prima Aprilis.

Wcześniej data rozpoczęcia nowego roku kalendarzowego nastręczała wielu problemów, obchodzono ja bowiem dość luźno - nie wszystkie kraje stosowały także jeden kalendarz. We Francji czasów Karola Wielkiego Nowy Rok rozpoczynał się w Boże Narodzenie, jednak już za Kapetyngów dzień ten przypadał w czasie Wielkanocy. Sobór w Reims w 1235 r., by ujednolicić moment rozpoczęcia nowego roku, ustalił datę na dzień Zwiastowania, czyli 25 marca.

Dziś Nowy Rok użytkownicy kalendarza gregoriańskiego świętują 1 stycznia. Jednak na świecie Nowy Rok, w zależności od używanego w danym regionie globu kalendarza i wyznawanej religii, świętuje się... przez cały rok.

• 8 stycznia - w Japonii. W kraju Kwitnącej Wiśni od 1873 r. obowiązuje kalendarz gregoriański (tzw. seireki) - zgodnie, z którym nowy rok przypada 1 stycznia oraz kalendarz oparty na rządach danego cesarza (tzw. nengo), zgodnie z którym 8 stycznia 1989 r. rozpoczęła się era Heisei zapoczątkowana wstąpieniem na tron cesarza Akihito. 8 stycznia zacznie się więc 23 rok ery Heisei.

• 14 stycznia - prawosławni i grekokatolicy - 14 stycznia (wszystkie daty podane dla ułatwienia według kalendarza gregoriańskiego) stanowi wynik rozbieżności powstałej w trakcie reformowania kalendarza juliańskiego. Wyznawcy obrządku wschodniego bawią się na noworocznych balach zwanych "małankami" w nocy z 13/14 stycznia witając "Stary Nowy Rok".

• 3 lutego - według kalendarza chińskiego. 3 lutego 2011r. rozpocznie się Rok Królika, dla Chińczyków 2708 rok. Kalendarz chiński, w odróżnieniu od wszystkich innych, nie liczy lat w jednym ciągu ale w sześcioletnich cyklach, gdzie każdy rok ma swoją nazwę. Nazwy te stanowią kombinację dwunastu zwierząt i pięciu żywiołów w wariancie yin lub yang.

3 lutego to także wietnamski Nowy Rok.

• 25 lutego - Losar - tybetański Nowy Rok przypadający zawsze podczas nowiu, najczęściej w lutym. Główne uroczystości odbywają się przez pierwsze trzy dni. W 2011 r., data ta przypada 25 lutego.

• 28 września - pierwszy dzień kalendarza żydowskiego upamiętniający stworzenie świata, a dokładnie szósty dzień Boskiej kreacji - stworzenie człowieka. Rosz ha-Szana, Rosz Haszana w 2011 r. przypadnie 28 września. Tego dnia po zachodzie słońca rozpocznie się 5772 rok żydowskiego kalendarza.

26 października - początek Divali - święta światła, dla wielu Hindusów to początek Nowego Roku. Shaka - Indyjski narodowy kalendarz zreformowany jest oficjalnie obowiązującym kalendarzem w Indiach. Wprowadzono go 1 Chaitra 1879 r., czyli 22 marca 1957 r.

• 1 listopada - celtycki rok kończy się 31 października. Święto Samhain (Święto Lata) zaczynające się po zmroku 31 października nie należy ani do starego ani do nowego roku. To data, kiedy Nowy Rok świętują pogańskie wspólnoty wicca.

• 26 listopada - 1 Muharram 1433 r. Kalendarz islamski (Hijrah) jest używany w krajach muzułmańskich równolegle z kalendarzem gregoriańskim, choć w Arabii Saudyjskiej jest on obowiązującym kalendarzem urzędowym.

AP