Mandragora: Właściwości i zastosowanie w lecznictwie

Mandragora wpisała się trwale w kulturę europejską przez szereg legend, które były związane z tą nietypową rośliną. Jedna z nich głosi, że z korzenia rodzą się karłowate demony, które przy wyciąganiu jęczą. Głos usłyszany przy wykopywaniu rośliny miał powodować śmierć, dlatego do wyciągania rośliny z ziemi posługiwano się zwierzętami albo odprawiano różne rytuały, które miały chronić przed atakiem. Często też przy pozyskiwaniu korzenia wykorzystywano zwierzęta, na których głos mandragory miał nie działać. Inna legenda związana jest z tym, że mandragora rośnie tylko pod szubienicami, gdzie skapywało nasienie wisielców. Z tym także wiązano kolor jej charakterystycznych liści.

Liście mandragory układają się w charakterystyczną rozetę. Owoce (o niezbyt przyjemnym smaku) można spożywać w niewielkiej ilości. Najważniejszą częścią rośliny jest korzeń koloru brązowego o mięsistej konsystencji. W przyrodzie znane są dwie odmiany: żeńska i męska. Męska posiada wspomniane białe liście oraz owoce koloru szafranowego. Kielichy kwiatów przybierają biało-fioletową barwę. Kwitnie wczesną wiosną. Odmiana jesienna, czyli żeńska jest zdecydowanie mniejsza, jej kwitnienie rozpoczyna się późną jesienią. Liście przypominają sałatę, korzenie rośliny posiadają czarną skórkę, a jej miąższ jest biały.

Według wierzeń właściwości odmiany męskiej wpływały na płodność mężczyzn, a żeńskiej - kobiet. Uprawa w przydomowym ogródku nie wymaga wielkiego wysiłku ani doświadczenia, ale z uwagi na toksyczne właściwości mandragory, nie zaleca się przebywania w jej pobliżu dzieci i zwierząt.

Już w starożytności znano i powszechnie wykorzystywano medyczne atrybuty mandragory. W Księdze Rodzaju Rachela użyła korzenia przy poczęciu Jakuba, a w mitologii greckiej Kirke i Afrodyta używały go jako afrodyzjaku. Prócz wspomnianego zastosowania mandragory jako afrodyzjaku, istnieje szereg właściwości tej nietypowej rośliny. Korzeń mandragory zawiera narkotyczne i halucynogenne alkaloidy: skopolaminę, atropinę, kuskohygrinę oraz hioscyjaminę. Dawniej wywar z korzenia zalecany był w stanach depresyjnych i lękowych. Po wymieszaniu z winem mandragora służyła jako jeden z pierwszych środków używanych podczas operacji o wartościach znieczulających i usypiających.

Wspomniane alkaloidy pomagają w leczeniu bezsenności, stresu, oraz bólu – stąd była składnikiem leków przeciwbólowych stosowanych w reumatyzmie, silnym bólu głowy, kości i stawów. Poza tym alkaloidy te mają działanie rozkurczowe, hamują wydzielanie soku żołądkowego oraz rozszerzają źrenice. We współczesnej medycynie mandragora znajduje znikome zastosowanie ze względu na silną toksyczność, która może doprowadzić nawet do śmierci.