Prawa pacjenta: Sprawdź, czy znasz je wszystkie

W kontakcie ze służbą zdrowia bywasz bezradna? Nie ty jedna. Wielu jej pracowników robi wszystko, byś nie zadawała pytań, wysuwała jak najmniej żądań (nawet uzasadnionych), a z medycznych procedur rozumiała tyle co nic. Rzecz w tym, że wcale nie musisz się na to godzić. Tym bardziej że masz do tego prawo. Ważne więc, byś wiedziała, kiedy i w jaki sposób możesz z niego skorzystać.

1. Chcesz, by twój partner miał dostęp do wiedzy o twoim zdrowiu, mimo że wasz związek jest nieformalny?

Napisz upoważnienie. Możesz w nim zastrzec, kto (np. rodzina, przyjaciele, znajomi) i jakie informacje o twoim zdrowiu może otrzymywać. Jest to konieczne, ponieważ lekarz nie może zdradzić szczegółów twojego stanu zdrowia nawet twojej rodzinie, o ile nie wyrazisz na to zgody. Tajemnica lekarska obejmuje wszelkie informacje dotyczące stanu zdrowia, rozpoznania choroby i przebiegu leczenia, a także ujawnione w przebiegu leczenia dane na temat życia prywatnego, rodzinnego i zawodowego chorej osoby. Te informacje nie powinny być ujawniane nieupoważnionym osobom nawet po śmierci pacjenta.

Jest tylko jeden wyjątek od tej reguły. Jeśli zachowywanie szczegółów twojej choroby może być niebezpieczne dla twojego życia i zdrowia albo dla życia i zdrowia innych osób, lekarz jest nie tylko zwolniony z zachowania tajemnicy, ale wręcz zobowiązany do jak najszybszego ujawnienia jej zainteresowanym.

2. Co zrobić , jeśli lekarz zamiast powiedzieć, co ci jest, zbywa cię półsłówkami?

Powołaj się na swoje prawa i pytaj, dopóki nie dowiesz się wszystkiego, co chcesz wiedzieć. Każda osoba, która ukończyła 16 lat, musi mieć dostęp do informacji o własnym zdrowiu, jeśli tego chce. Co więcej - obowiązkiem lekarza jest przekazanie tych danych w zrozumiały sposób. Lekarz jest również zobowiązany powiedzieć ci wszystko, co chcesz wiedzieć o sposobach badania i leczenia oraz o możliwych następstwach ich stosowania.

Masz również prawo do zrozumiałej informacji o wynikach przeprowadzonych badań. To samo dotyczy dokumentacji medycznej. Jeśli za jakieś przepisane świadczenie musisz częściowo lub w całości zapłacić, lekarz powinien to wyraźnie zaznaczyć. W przypadku osób w wieku do 18. roku życia do wiedzy o ich zdrowiu i dostępu do dokumentacji medycznej mają prawo ich rodzice albo inni przedstawiciele ustawowi (np. opiekunowie prawni).

3. Nie życzysz sobie, by lekarz przeprowadzał twoje badanie w obecności grupy studentów?

Masz prawo zaprotestować. Zabiegi medyczne muszą być wykonywane w takich warunkach, by pacjent czuł się komfortowo. Przy badaniu mogą być obecne jedynie te osoby, które biorą udział w jego wykonywaniu (np.: lekarz, pielęgniarka, położna), chyba że osoba badana wyrazi zgodę na obecność innych osób.

Lekarz nie może również zadawać pacjentowi intymnych pytań przy innych pacjentach (np. na sali szpitalnej). Pacjent ma też prawo, by w czasie wizyty lekarskiej towarzyszyła mu zaufana osoba, ale lekarz może nie wpuścić takiej osoby do pomieszczenia, w którym odbywa się zabieg lub badanie, jeśli uzna, że istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia epidemiologicznego lub ze względu na bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta. Zgodnie z zapisanym w ustawie prawem do godności lekarze zobowiązani są podawać cierpiącym (szczególnie tym w stanie terminalnym) pacjentom środki przeciwbólowe. Jeśli jesteś osobą wierzącą, masz również prawo do opieki duszpasterskiej. 

4. Uważasz, że zabieg, który proponuje ci lekarz, jest zbyt ryzykowny?

Możesz się po prostu nie zgodzić. Żadne badanie ani żaden zabieg leczniczy nie może zostać wykonany bez zgody pacjenta. Możesz też na własne żądanie leczenie przerwać. Musisz też wyrazić zgodę na pobyt w szpitalu, jeśli lekarz uzna, że taki jest konieczny. Taka zgoda może być ustna albo wyrażona poprzez takie zachowanie, które nie budzi wątpliwości. Pisemna zgoda jest wymagana jedynie w przypadku operacji albo metod diagnostycznych i leczniczych, które stanowią ryzyko dla zdrowia pacjenta.

Kiedy do Rzecznika Praw Pacjenta

W każdej sytuacji, w której uważasz, że twoje prawa jako pacjenta zostały naruszone, możesz poprosić o interwencję Biuro Rzecznika Praw Pacjenta.

Do RPP można zgłaszać naruszenia takich praw pacjenta, jak prawo do informacji czy zachowania tajemnicy. Można się do niego również zwracać z prośbą o interwencję, wtedy gdy mamy kłopot z dostępem do świadczeń medycznych. Czyli na przykład w sytuacji, w której mimo stwierdzonej choroby i posiadania skierowania na operację nie jesteśmy w stanie dostać się do szpitala (szpital ma obowiązek nas przyjąć).

Ogólnopolska bezpłatna infolinia Rzecznika Praw Pacjenta działa od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-21.00 pod numerem 800-190-590. Wniosek do rzecznika Praw Pacjenta może mieć formę pisemną (wzór znajdziemy na stronie https://www.bpp.gov.pl/kontakt/zlozenie-wniosku-skargi-zgodnie-z-kpa/). W takim przypadku wysyłamy go na adres: Biuro Rzecznika Praw Pacjenta ul. Młynarska 46, 01-171 Warszawa.

Marta Krawczyk