Prawidłowo spisujemy testament odręczny

Testament w formie pisemnej, tak zwany holograficzny, musi być cały napisany przez ciebie własnoręcznie. Wydruk komputerowy - nawet gdy odręcznie go podpiszesz, będzie nieważny!

Pod nagłówkiem "Testament" napisz, kogo powołujesz do spadku, w jakiej części: określ to w ułamkach, np. siostrę do 1/2, ciocię do 1/4, wujka do 1/4 spadku. Oczywiście sama decydujesz, ile osób powołujesz w testamencie do spadku, jaką część spadku im przeznaczasz oraz czy są to bliskie osoby, dalsi krewni, czy osoby obce.

Ale uwaga! Masz też prawo powołać do całego spadku tylko jedną osobę. W swoim testamencie możesz także dokonać różnych rozporządzeń, np.: wydziedziczyć osobę uprawnioną do zachowku; zapisać konkretnej osobie jakąś rzecz i zobowiązać do jej przekazania spadkobiercę, którego ustanowiliśmy w testamencie.

SPADEK W RÓWNYCH CZĘŚCIACH

Zdarza się, że spisujący testament nie napisze, w jakich częściach ułamkowych dzieli majątek między spadkobierców. W takiej sytuacji sąd wycenia składniki spadku i ocenia, w jaki sposób wskazane osoby dziedziczą po spadkodawcy.

TESTAMENT BEZ WARUNKÓW

Nie należy pisać, że osoba wskazana w testamencie musi spełnić jakiś warunek, by coś otrzymać. Częstym błędem w testamentach własnoręcznych jest stosowanie warunków np.: "Mój wnuk, Jan Kowalski, otrzyma dom, pod warunkiem, że ukończy studia medyczne". Stawianie warunków może utrudnić w przyszłości otrzymanie przez osoby wskazane w testamencie zapisanych im nieruchomości (czy rzeczy). Gdy taki testament trafi do sądu, to sąd może mieć wątpliwości, czy ta osoba w ogóle byłby wskazana w testamencie, gdyby nie dopełniła tego warunku.

KIEDY DATA MOŻE BYĆ ISTOTNA

Wprawdzie brak daty nie musi oznaczać nieważności testamentu, to jednak data może być ważna dla ustalenia stanu psychicznego spadkodawcy w chwili sporządzania testamentu. Data może być dowodem, że spadkodawca był zdrowy, gdy sporządzał testament (nie będzie miało więc znaczenia dla ważności testamentu, że ta osoba potem zachorowała, np. na chorobę psychiczną, na chorobę Alzheimera, czy inne schorzenia otępienne).

ZABEZPIECZENIE DOKUMENTU

Czy trzeba mieć świadka, komu powiedzieć o testamencie, gdzie schować ten ważny dokument? Na te pytania jest prosta odpowiedź - testament najlepiej przekazać osobie, którą w nim powołujemy na spadkobiercę. Można też udać się z dokumentem do notariusza i poprosić o zarejestrowanie w Rejestrach Notarialnych. Schowanie testamentu w mieszkaniu niesie za sobą ryzyko, że nie zostanie odnaleziony, względnie trafi w niepowołane ręce i zostanie zniszczony. Nie trzeba mieć świadka spisania testamentu własnoręcznego!

ODWOŁANIE TESTAMENTU

Prawo reguluje zasady postępowania w sytuacji, gdy rozmyślimy się, co do treści testamentu. W każdej chwili mamy prawo odwołać swój testament (zgodnie z art. 944 kodeksu cywilnego). Zgodnie zaś z art. 946 kodeksu cywilnego, może do tego dojść w następujący sposób: spadkodawca sporządza nowy testament (a stary np. niszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność). Zatem: jeśli testament był notarialny, odwołujemy go przed notariuszem (koszt to 30 zł plus VAT). A jeżeli testament był odręczny - piszemy nowy, a stary niszczymy lub przekreślamy jego treść. Gdy sporządzimy kolejny testament, to warto w nim - na wszelki wypadek - zaznaczyć, że odwołujemy poprzedni. Spadkobiercy ustawowi są chronieni przez prawo i nie mogą być całkowicie pozbawieni spadku - mają prawo do zachowku.

Kogo i za co można wydziedziczyć

Wydziedziczenie oznacza pozbawienie prawa i do spadku, i do zachowku. Dokonuje się tego w testamencie i tylko wówczas, gdy zaistniała co najmniej jedna z przyczyn wydziedziczenia przewidziana art. 1008 k.c. Wydziedziczenie jest możliwe, gdy zaistnieje jedna z przyczyn:

- spadkobierca ustawowy stale postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (np. wielokrotnie był karany, nie wykazuje chęci poprawy);

- spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy albo bliskiej mu osoby umyślnego przestępstwa;

- spadkobierca uporczywie nie dopełnia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy (np. nie interesuje się chorą matką, która nie ma za co żyć).

Jakie prawa mają osoby pominięte w testamencie

Zdarza się, że zmarły pominie w testamencie swoje dzieci lub małżonka, czyli swoich spadkobierców ustawowych. Te osoby mogą złożyć do sądu pozew o zachowek (jeśli nie zostały w tym testamencie wydziedziczone). l

Zachowek wynosi połowę tego, co przysługiwałoby spadkobiercy ustawowemu, gdyby zmarły nie zostawił testamentu. Czasem jednak wartość zachowku wynosi 2/3 udziału spadkowego, jeżeli uprawnione do niego jest małoletnie dziecko albo osoba, która jest trwale niezdolna do pracy.

Przykład 1. Wdowiec miał dwoje dorosłych dzieci, syna i córkę. Ale w testamencie zapisał cały majątek, 100 tys. zł, synowi. Córce należy się zachowek 25 tys. zł (gdyby ojciec nie sporządził testamentu, dziedziczyłaby 50 tys., a więc 1/2 z tego to 25 tys.).

Przykład 2. Mąż przed śmiercią sporządził testament i cały swój majątek, 200 tys. zł, zapisał kochance. Pominął w testamencie żonę, która była niezdolna do pracy (małżonkowie byli bezdzietni, a mąż nie miał rodziców i rodzeństwa). Żona ma prawo zażądać zachowku od przyjaciółki męża w wys. około 132 tys. 400 zł (co stanowi 2/3 z 200 tys. zł).

Termin na złożenie pozwu o zachowek wynosi 5 lat od daty ogłoszenia testamentu. Pozew można napisać samemu - należy zacząć go od przedstawienia swoich żądań, czyli podać wysokość kwoty, jakiej domagasz się jako zachowek od osoby uwzględnionej w testamencie. Swoje żądania musisz uzasadnić. Napisz więc, kim była dla ciebie zmarła osoba. Stopień pokrewieństwa należy udowodnić, dołączając odpowiedni akt USC. Przy składaniu pozwu w sądzie należy uiścić opłatę - 5 proc. żądanej kwoty zachowku.

Opracowała: Marta Jaworska