Rozchodniki: Odmiany, uprawa i pielęgnacja

Pod nazwą rozchodnik, czy też z języka łacińskiego sedum, kryje się liczna grupa ponad 400 gatunków roślin z rodziny gruboszowatych, które różnią się od siebie wyglądem liści, kwiatów, pokrojem i wysokością. Jedne z nich to byliny zimujące w gruncie, inne to rośliny jednoroczne bądź dwuletnie. Wśród rozchodników spotkać można krzewy i krzewinki. Ogromna różnorodność sprawia, że trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie: jak wygląda rozchodnik?

Rośliny te mają najczęściej wzniesione lub podnoszące się, rozgałęzione łodygi. Rozchodniki mogą mierzyć od dwóch centymetrów do niemal metra wysokości! Rośliny są sukulentami o gruboszowatych, mięsistych liściach, w których magazynują wodę. Liście rozchodników mogą przyjmować bardzo różne kształty i kolory. Podobnie kwiaty rośliny występują w wielu barwach, najczęściej ich płatki są gwiazdkowate, podobnie jak owoce. Kwiaty rozchodników są niewielkich rozmiarów, natomiast rośliny obficie się nimi pokrywają, dzięki czemu tworzą wspaniałe, kolorowe kobierce.

Rozchodniki można spotkać niemal na całej półkuli północnej. Rosną także w Meksyku i Ameryce Południowej oraz na północy i wschodzie Afryki, aż po Madagaskar. W Polsce spotkać można wiele gatunków rozchodników zarówno rosnących na terenie naszego kraju od wieków, jak i uciekinierów z upraw, którzy zadomowili się na stałe — antropofity bądź jedynie na krótki czas — efemerofity.

W środowisku naturalnym rozchodniki można spotkać na skalistych, suchych i piaszczystych terenach, choć zdarzają się także odmiany leśne i bagienne. Większość rozchodników dobrze rośnie nawet w ubogiej i suchej glebie. Rośliny preferują przepuszczalne podłoże o neutralnym pH. Rozchodniki są banalne w uprawie. Nie potrzebują dużo wilgoci, nawozów, ani innych zabiegów pielęgnacyjnych. Jedyne, o co warto zadbać już na samym początku ich uprawy, to dobrze oświetlone stanowisko. Roślina lubuje się bowiem w słonecznych kąpielach. Rozchodnik trzeba podlewać zaraz po posadzeniu. Jego sadzonki, podobnie jak większości roślin, na początku potrzebują wilgotnego podłoża. Należy jednak uważać, by nie dostarczyć rozchodnikom zbyt wiele wody. Rośliny zdecydowanie nie lubią wilgoci. Rozchodnik dobrze znosi cięcie - można usuwać jego mniej atrakcyjne pędy i korygować pokrój.

Rozchodniki bardzo łatwo można rozmnożyć poprzez podział kępy. Zabieg najlepiej przeprowadzić jesienią bądź wczesną wiosną. Rośliny można rozmnożyć także poprzez ukorzenienie pędów.

Rozchodnik to idealna roślina na skalniaki. Można nim obsadzić także skarpy, murki oraz rabaty. Odpowiednio dobrane gatunki sprawią, że ogród będzie pokryty dywanem kwiatów od czerwca do września. Różnorodne kolory płatków i kształty liści urozmaicą jego aranżację.

Na zimę warto okrywać rozchodniki słomą, agrowłókniną bądź liśćmi. Szczególnie istotne jest to w przypadku gatunków mniej odpornych na mróz. Okrywanie rozchodników należy przeprowadzić, gdy przez kilka dni z rzędu temperatura spadnie poniżej zera.

Rozchodniki w domu najlepiej uprawiać w wysokich doniczkach lub wiszących pojemnikach, aby ich pędy mogły dekoracyjnie zwisać. Rośliny można też posadzić z innymi sukulentami w płaskich szerokich naczyniach, tworząc w ten sposób tak zwane ogrody sukulentowe. Rozchodniki w doniczkach najlepiej uprawiać w ziemi dla sukulentów lub ich podłoże wymieszać z keramzytem bądź żwirem. Jeśli pędy rozchodnika zaczną tracić liście, można skrócić je wczesną wiosną nawet o połowę. Wówczas roślina wytworzy nowe, bogato ulistnione pędy.

Rozchodniki w doniczkach powinny stać na parapetach i w miejscach, gdzie będzie do nich docierało dużo słońca. Latem trzeba podlewać je regularnie i średnio obficie. Ziemia powinna być wilgotna, ale pod żadnym pozorem nie może być mokra! Kolejne podlewanie należy przeprowadzić, gdy podłoże przeschnie. Zimą rośliny powinny być podlewane raz w tygodniu niewielką ilością wody. Nie można dopuścić do nadmiernego przesuszenia gleby, jednak w tym czasie rozchodniki nie potrzebują dużo wody.

Rozchodniki w doniczkach latem można wynieść na balkon lub taras (nawet egzotyczne odmiany). Na początku warto zacienić doniczki, aby stopniowo przyzwyczajać roślinę do ostrego słońca. Po kilku dniach osłony można zdjąć. Rozchodniki do domu powinny być zabierane, gdy temperatura przez kilka dni z rzędu spada poniżej dziesięciu stopni Celsjusza.

Rozchodniki występują w wielu odmianach, wśród najbardziej dekoracyjnych i najchętniej wybieranych do ogrodów warto wymienić:

• Rozchodnik olbrzymi (Sedum spectabile) zwany też okazałym. To gatunek większy niż inne rozchodniki. Jego liście mają niebiesko-zieloną barwę, są mięsiste, owalne i ząbkowane na brzegach. Baldachy różowych kwiatów rozchodnika okazałego kwitną od połowy sierpnia do połowy września. To szczególnie modna odmiana, polecana do ogrodów angielskich i preriowych. 
• Rozchodnik ostry (Sedum acre) to jedna z najwcześniej kwitnących odmian. Jej kwiaty osadzone na krótkich szypułkach mają lancetowate, żółte płatki i pojawiają się już w czerwcu. Roślina ma seledynowe liście. Rozchodnik ostry to gatunek naturalnie występujący w Polsce.
• Rozchodnik kamczacki (Sedum kamtschaticum) ma zielone liście o nieregularnych brzegach i gwiazdkowate, żółto-pomarańczowe kwiaty, które zdobią roślinę od sierpnia do września.
• Rozchodnik kaukaski (Sedum spurium) warto uprawiać nie tylko dla jego białych lub karminowych kwiatów, które pokrywają gęsto roślinę od lipca do sierpnia, ale także dla ozdobnych liści. Występuje wiele odmian sedum spurium o liściach w różnych kolorach. Cechą charakterystyczną tego gatunku jest jesienna zmiana koloru liści. Rozchodnik kaukaski to przykład antropofitu, który uciekł z upraw i zadomowił się w naszym kraju. 

Rozchodniki wybierane do uprawy w doniczkach, to najczęściej odmiany egzotyczne, takie jak rozchodnik morgana (Sedum morganianum). Roślina ma zwarty pokrój. U starszych osobników mięsiste liście szczelnie pokrywają zwisające pędy. Roślina niezwykle dekoracyjna, ze względu na swoją formę oraz kolorystykę. Rozchodnik morgana ma zielono-żółte liście zakończone na pomarańczowo. Końcówki rośliny rumienia się w chłodniejsze dni, natomiast w bardzo słonecznym okresie liście rozchodnika przybierają oliwkową barwę. Kwiaty rozchodnika mają postać malinowo-pomarańczowych dzwoneczków, które pojawiają się na końcach pędów wiosną i latem.

Rozchodniki to niewymagające rośliny, które zdobią ogród także jesienią. Warto uprawiać je także w doniczkach, są bowiem wyjątkowo dekoracyjne.