Wrzosy: Morze kwiatów w ogrodzie do późnej jesieni. Jak je uprawiać i pielęgnować?

Wrzos zwyczajny, w języku łacińskim nazywany calluna vulgaris, występuje w ponad 300 (!) odmianach. Roślina należy do rodziny wrzosowatych. W warunkach naturalnych rośnie w Europie, Azji i Afryce Północnej. Wraz z europejskimi osadnikami wrzos dotarł także do Ameryki Północnej, Nowej Zelandii i Australii.

Wyhodowano tak wiele odmian wrzosów, że trudno dziś jednoznacznie opisać tę roślinę. W naturze wrzos zwyczajny ma postać krzewinki wysokiej na 50-60 centymetrów o cienkich, płożących się po ziemi pędach. Jego ułożone naprzeciwlegle liście mają kształt drobnych łusek – pozostają żywe przez całą zimę. Kwiaty wrzosów są obupłciowe, wyglądem przypominają maleńkie dzwoneczki zebrane w długich kwiatostanach, które stanowią niemal połowę długości rocznych pędów. Płatki kwiatów nie są zrośnięte, a pręciki pozostają niewidoczne, co odróżnia wrzosy od wrzośców. Każdy kwiat otulony jest czterolistnym, zielonym kieliszkiem. Owoce wrzosów mają postać torebek z mnóstwem maleńkich, czerwono-pomarańczowych nasion. Wrzos to roślina miododajna.

W naturalny warunkach krzewinki dożywają około 20-25 lat, uprawiane w ogrodzie są mniej trwałe. Jednak przy odpowiednich warunkach i pielęgnacji mogą cieszyć oko od kilku do kilkunastu lat.

Ozdobny charakter wrzosu sprawił, że doczekał się on licznych odmian. Na rynku można spotkać krzewinki dorastające jedynie do wysokości piętnastu centymetrów lub wysokie wrzosy mające metr, a niekiedy nawet dwa, wysokości! W zależności od odmiany mogą płożyć się po ziemi lub mieć wzniesione pędy i wyprostowany pokrój. Dostępne są wrzosy o liściach: srebrzystych, szarych, żółtych i w różnych odcieniach zieleni. Kwiaty rośliny mogą być pojedyncze, pełne lub pączkowe o płatkach w różnych odcieniach różu, fioletu, niebieskiego, czerwieni, bieli i purpury. Jedne odmiany kwitną już w czerwcu, inne dopiero późną jesienią.

Wrzosy o fioletowych kwiatach to między innymi: heidezwerg, mullion, silver knight. Odmiany boskoop, cuprea i orange queen mają pomarańczowożółte liście, które wyglądają szczególnie dekoracyjnie w zimowym ogrodzie, gdy przebarwiają się na czerwono.

Wrzosy o różowych kwiatach wyrosną z nasion: annemarie, elsie purnell, peter sparkes. Sadzonki wickware flame jesienią będą miały liście w czerwonym kolorze.

Wrzosy o czerwonych kwiatach to: allegretto, carmen, red favorit. Na odmianie Tib kwiaty pojawią się już w czerwcu.

Wrzosy o białych kwiatach, które zakwitną już w czerwcu ma odmiana alba praecox. Ciekawym wyborem będzie też kwitnąca na biało krzewinka o cytrynowych liściach – beoley gold. Inne odmiany z płatkami w tym kolorze to gold haze i velvet fascination.

Odmiana calluna libra to natomiast wrzos o niebieskich kwiatach.

Wrzosy uwielbiają słońce, dlatego warto sadzić je na dobrze oświetlonych stanowiskach. Gleba powinna mieć pH 3,5-5,5, być przepuszczalna i umiarkowanie żyzna. Aby osiągnąć odpowiedni odczyn podłoża, najlepiej uzupełnić je kwaśny torfem, kompostem lub przekompostowaną korą. 

Rośliny najlepiej sadzić na wzniesieniach, co zapobiega zaleganiu wody w podłożu, czego wrzosy szczególnie nie lubią. Z tej samej przyczyny warto, przed posadzeniem krzewinek, zadbać o odpowiedni drenaż. W tym celu konieczne będzie usunięcie około 20-40-centymetrowej warstwy gruntu, ułożenie w wykopie geowłókniny, wysypanie żwiru lub keramzytu, ułożenie kolejnej warstwy geowłókniny i zasypanie jej ziemią lub specjalnym podłożem dla roślin wrzosowatych.

Sadzonki wrzosów najlepiej sadzić pod koniec lata i we wrześniu. Powinny one być włożone na podobną głębokość jak w szkółce. Najczęściej sadzi się je tak, by dolne pędy niemal leżały na podłożu. Wrzosy najpiękniej prezentują się w grupach po kilka – kilkanaście sadzonek w odstępach 20-30 centymetrów. Glebę pod wrzosami warto ściółkować przekompostowaną korą sosny. Nie tylko chroni ona płytkie korzenie przed mrozami i wysychaniem, ale także zakwasza glebę. Kora sosnowa jest kolejnym, estetycznym dodatkiem do ogrodu.

W przypadku wrzosów warto zastosować mikoryzę – szczepionkę, która zawiera grzybnię roślin występujących na torfowiskach. Symbiotyczne grzyby zwiększają chłonność systemu korzeniowego wrzosów, dzięki czemu łatwiej pobierają one i przyswajają składniki odżywcze z gleby.

Zaraz po posadzeniu należy dbać o odpowiednią wilgotność podłoża wrzosów i od czasu do czasu obficie podlewać sadzonki. Trzeba jednak pamiętać, że krzewinka lubi wilgoć, ale zbyt mokra gleba może być dla niej zabójcza. W późniejszym etapie podlewanie wrzosów wskazane jest jedynie w okresie przedłużającej się suszy. Rośliny nie wymagają nawożenia.

Wrzosy są roślinami mrozoodpornymi, jednak kłopotliwe dla nich mogą być bezśnieżne zimy, kiedy to krzewinki czasem wymarzają. Dla zabezpieczenia wrzosów przed zimnem, jeśli nie spadnie śnieg, można okrywać je gałęziami drzew iglastych czy agrowłókniną. Pod żadnym pozorem nie należy wrzosów zabezpieczać liśćmi ani słomą, to może powodować ich gnicie.

Najważniejszym etapem pielęgnacji wrzosów jest ich przycinanie. Dzięki temu krzewinki obficiej kwitną i mają piękny, zwarty pokrój. Kiedy przycinać wrzosy? Cięcie rośliny należy przeprowadzić na wiosnę, nim ruszy wegetacja. Najlepszym okresem jest przełom marca i kwietnia. Jak przycinać wrzosy? Należy usunąć pędy kwiatostanowe poniżej zasuszonych, zeszłorocznych kwiatów. Dobrze jest usunąć także te pędy, które zaburzają pokrój roślin i sprawiają, że jest on mniej zwarty.

Wrzosy w ogrodzie można wykorzystać na wiele sposobów. Od kilku lat modne jest sadzenie ich na większych połaciach ogrodu i tworzenie dzięki temu wspaniałych wrzosowisk. Jeśli chcemy, by kwitły one od wiosny do jesieni, warto obok wrzosów zasadzić wrzośce. Krzewinki pięknie prezentują się także na skarpach, skalniakach, rabatach i na obwódkach.

Doskonałym tłem dla wrzosów są rudbekie, karłowate sosny, żarnowce, rozchodniki, juki karolińskie, modrzewnice pospolite i kępkowe trawy ozdobne, takie jak kostrzewy, rozplenica japońska czy miskanty. W ogrodzie pełnym wrzosów można sadzić też różaneczniki i azalie.

Wrzosy można uprawiać także w doniczkach. Rośliny będą wspaniałą i kolorową ozdobą tarasu czy balkonu przez całą jesień. Aby pięknie kwitły, należy zapewnić im odpowiednie warunki.

Najważniejsze jest przesadzenie wrzosów do większych, a przede wszystkim szerszych, doniczek. Przyjmuje się, że doniczka dla wrzosów nie powinna mieć mniej niż piętnaście centymetrów średnicy. Roślinę należy posadzić w kwaśnej glebie (odpowiednie podłoże można znaleźć w każdym sklepie ogrodniczym), którą warto zmieszać z piaskiem, by była bardziej przepuszczalna. Wrzosy najpiękniej prezentują się w glinianych donicach i drewnianych skrzynkach. Należy zadbać, aby pojemniki miały otwory, przez które będzie wydostawał się nadmiar wody. Można także dno doniczki wysypać żwirem, kamykami czy keramzytem.

Wrzosy na balkonie czy tarasie najlepiej ustawić w słonecznym, osłoniętym od wiatru miejscu. Nie ma jednoznacznej zasady, jak i kiedy podlewać wrzosy w doniczkach. Należy dbać, aby podłoże było zawsze wilgotne, ale nie może być mokre! Rośliny najlepiej podlewać deszczówką lub odstaną wodą.

Aby pomóc wrzosom przetrwać zimę można okryć je igliwiem lub agrowłókniną. Inną metodą jest izolowanie doniczek z pomocą styropianu. W najprostszej wersji można położyć na nim pojemniki, choć o wiele lepszym rozwiązaniem jest obłożenie doniczek tym materiałem izolacyjnym. Dzięki temu wrzosy mają szansę przetrwać zimę. Sezon wiosenny należy rozpocząć od przycięcia ich pędów.

Wrzos to roślina polna, nie lubi zamkniętych domowych przestrzeni. Nie oznacza to, że nie można krzewinki uprawiać na parapecie w pokoju. Jednak należy liczyć się z tym, że wrzosy będą mniej bujne niż okazy rosnące w ogrodzie czy krzewinki w doniczkach na balkonie bądź tarasie. Chcąc uprawiać wrzosy w domu, trzeba stosować wszystkie zasady dotyczące uprawy roślin na balkonie oraz pamiętać o częstym wietrzeniu pomieszczeń, co przedłuży żywotność rośliny. Wrzos w doniczce powinien stać na parapecie, rośliny uwielbiają bowiem słońce. Po przekwitnięciu należy przenieść wrzosy do chłodnego, najlepiej nieogrzewanego pomieszczenia i podlewać je jedynie tak, by nie przesuszyć bryły korzeniowej. Jeśli istnieje taka możliwość, można zabezpieczyć przed zimnem i wynieść je na balkon.