Wszystko, co musisz wiedzieć o zwolnieniach lekarskich

Przysługuje ci to świadczenie, jeśli jesteś zatrudniona na umowę o pracę, a także na umowę zlecenie, jeśli zdecydowałaś się na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Zwolnienie przysługuje też prowadzącym działalność gospodarczą. Choć jednak prawo do zwolnienia ma każdy ubezpieczony, to prawo do zasiłku chorobowego uzyskujemy dopiero po 30 dniach pracy.

Na płatnym zwolnieniu lekarskim można przebywać przez 182 dni (za pierwsze 33 dni płaci pracodawca, za kolejne ZUS). Tylko w przypadku gruźlicy oraz wtedy, gdy niezdolność do pracy przypada na okres ciąży, mamy prawo do zasiłku chorobowego przez 270 dni.

Jeśli po tym czasie niemożliwy jest powrót do pracy, możemy ubiegać się o świadczenie rehabilitacyjne lub o rentę – decyzję podejmuje lekarz orzecznik ZUS-u. Gdy kończy się jedno zwolnienie, a od następnego dnia zaczyna kolejne, okresy zasiłkowe są sumowane w ramach limitu 182 dni.

Sumuje się je także, gdy przerwa między zwolnieniami trwała krócej niż 60 dni, ale tylko wtedy, gdy niezdolność do pracy została spowodowana tą samą chorobą.

Powinniśmy oddać pracodawcy druk zwolnienia w ciągu siedmiu dni od jego wydania. Jeśli zwolnienie dotrze do ZUS-u z opóźnieniem, zostaniemy ukarani: za każdy dzień opóźnienia dostaniemy zasiłek chorobowy niższy o 25 proc. (jeśli np. zwolnienie dotrze do ZUS-u po 10 dniach od wystawienia, za trzy dni choroby dostaniemy zasiłek o 25 proc. niższy).

O tym siedmiodniowym terminie powinny pamiętać zwłaszcza osoby pracujące na etacie, które w danym roku łącznie spędziły na chorobowym więcej niż 33 dni (od 34. dnia zwolnienia dostają one zasiłek z ZUS-u), oraz prowadzący działalność gospodarczą (którym „chorobowe” zawsze wypłaca ZUS).

Spóźnienie jest usprawiedliwione i nie wiąże się z potrąceniami tylko w wyjątkowych przypadkach, np. gdy chory przebywał w szpitalu i nie miał możliwości przekazać zwolnienia za pośrednictwem innych osób.

Ważne: siedmiodniowy termin dotyczy tylko dostarczenia pracodawcy lub płatnikowi zasiłku (ZUS-owi) zaświadczenia lekarskiego o niezdolności do pracy. Natomiast na powiadomienie pracodawcy o chorobie mamy tylko dwa dni. Można to zrobić telefonicznie, e-mailem albo za pośrednictwem innej osoby.

Najczęściej zaświadczenie jest wystawiane od dnia, w którym przeprowadzono badanie, ale lekarz może je wystawić również od dnia bezpośrednio następującego po dniu badania (jeśli np. zgłosimy się do niego wieczorem, po dniu pracy).

Może też wystawić je na ok res rozpoczynający się jeszcze później, ale nie później niż czwartego dnia po dniu badania i to wyłącznie w sy tuacji, gdy bezpośrednio po dniu badania przypadają dni wolne od pracy albo bada nas w trakcie wcześniej wystawionego zwolnienia.

Zwolnienie na okres wsteczny może natomiast obejmować trzy dni przed dniem badania, pod warunkiem że pacjent w tym okresie niewątpliwie był niezdolny do pracy.

Jedynie lekarz psychiatra nie jest ograniczony tym terminem. Jeśli będzie podejrzewał albo stwierdzi zaburzenia psychiczne ograniczające zdolność chorego do oceny własnego postępowania, może wystawić zwolnienie obejmujące dłuższy wsteczny okres.

Zasiłek będzie nam przysługiwał, gdy zachorujemy w czasie trwania zatrudnienia i nadal chorujemy, po rozwiąza niu lub wygaśnięciu (w przy padku umów na czas okreś lony) umowy o pracę. Pieniądze należą nam się także, jeśli zachorujemy już po usta niu zatrudnienia, ale tylko wtedy, jeśli choroba zaczęła się w ciągu dwóch tygodni od ostatniego dnia pracy i trwa nieprzerwanie co najmniej 30 dni.

Za dni choroby, które przypadną w okresie zatrudnienia, dostaniemy zasiłek w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru, czyli średniego miesięcznego wynagrodzenia wypłacanego w ciągu 12 miesięcy poprzedzających początek choroby.Za okres choroby po ustaniu zatrudnienia otrzymamy 80 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

Dane te dla celów emerytalnych ogłaszane są przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego co kwartał. W marcu 2014 roku podstawa wynosiła 3 823,32 zł (średnie miesięczne wynagrodzenie za IV kwartał 2013). Ważne: zasiłek chorobowy po wypowiedzeniu nie przysługuje, jeśli mamy prawo do zasiłku dla bezrobotnych lub przedemerytalnego świadczenia albo gdy podjęliśmy pracę.

Powodem zwolnienia może być choroba, która uniemożliwia nam pracę, lub wymaga, byśmy pozostali w domu w celu wyzdrowienia. Zwolnienie przysługuje także w przypadku choroby bliskiej osoby, z którą mieszkamy (dziecka, rodzica), pod warunkiem że wymaga ona naszej opieki.

Lekarz może wystawić zaświadczenie o nie zdolności do pracy także w przypadku podejrzenia choroby zakaźnej. Do zwolnienia uprawnia również sytuacja, w której konieczne jest przeprowadzenie badań niezbędnych dla dawców tkanek (np. szpiku).

Wysokość świadczenia to 80 proc. podstawy wymiaru (czyli średniego miesięcznego wynagrodzenia danej osoby z 12 miesięcy poprzedzających początek choroby).

Jeśli przebywamy w szpitalu, dostaniemy jedynie 70 proc. podstawy wymiaru. W wyjątkowych sytuacjach mamy prawo do zasiłku w wysokości 100 proc. podstawy, m.in. wtedy, gdy przyczyną niezdolności do pracy jest choroba zawodowa albo wypadek przy pracy lub w drodze do niej. Pełne wynagrodzenie za czas choroby otrzymują również kobiety w ciąży.

Upoważniający do czasowej niezdolności do pracy druk ZUS ZLA może wystawić tylko lekarz mający prawo wykonywania zawodu, oraz umowę z ZUS-em. Nie musi on pracować w publicznej służbie zdrowia. Zwolnienia można udzielić wyłącznie po przeprowadzeniu bezpośredniego badania stanu zdrowia ubezpieczonego lub członka jego rodziny.

Pytanie do eksperta

Jacek Dziekan rzecznik prasowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych

Na czym polega kontrola zwolnień lekarskich przez ZUS?

ZUS może skontrolować zarówno sposób wykorzystania zwolnienia, jak i zasadność jego wydania. W pierwszym przypadku kontrola polega na wizycie u osoby chorej i sprawdzeniu, czy w czasie zwolnienia przebywa ona w domu. Do takiej kontroli może dojść z inicjatywy ZUS-u albo na prośbę pracodawcy, którego pracownik ze zwolnienia korzysta.

Każda firma może poprosić w ZUS-ie o taką kontrolę. Pracodawca, który zatrudnia więcej niż 20 osób, może też zorganizować kontrolę sposobu wykorzystania zwolnienia na własną rękę. Ma prawo upoważnić jednego z podwładnych do sprawdzenia, czy pracownik rzeczywiście jest chory.

Natomiast gdy ZUS chce skontrolować zasadność wydania zwolnienia, z reguły najpierw analizowana jest dokumentacja dotycząca choroby korzystającego z zasiłku pacjenta. Jeśli ZUS uzna, że istnieją wątpliwości, pacjent może zostać wezwany na kontrolę. Przeprowadza ją lekarz orzecznik ZUS-u i to on po przeprowadzeniu badań decyduje, czy pracownik rzeczywiście jest niezdolny do pracy.

Tekst: Ewa Czaderska