Temperament i charakter
Co to jest temperament? Osobowość człowieka to ogół unikalnych cech psychicznych, które w sposób stały kierują jego zachowaniem w różnych sytuacjach. Temperament zaś jest jedną z tych cech.
Jest to cecha określająca wrodzony sposób reagowania na wszystko, co się wokół dzieje. Ujawnia się już we wczesnym niemowlęctwie, a nawet zaraz po urodzeniu - głównie w sposobie, w jaki dziecko ujawnia swoje emocje, a także w poziomie jego aktywności. Tak więc niektóre dzieci są spokojne, łagodne, radosne i wesołe - a inne pobudliwe (a nawet nadpobudliwe), aktywne, płaczliwe lub krzykliwe.
Melancholik czy choleryk?
Ta sama prawidłowość dotyczy osób dorosłych. Temperament to szczególny sposób zachowania, który pojawia się na tyle często, że określa daną osobę i pozwala przewidzieć jej reakcje na różne przyszłe sytuacje. Niektórzy dorośli są permanentnie odprężeni i niczym się nie przejmują, a inni są ciągle spięci i zamartwiają się na zapas - przy czym - są to ich stałe cechy zachowania i przeżywania. To, co czyni dane cechy temperamentu pozytywnymi lub negatywnymi - zależy od ich wzajemnej równowagi.
Pierwszą osobą w historii medycyny, która próbowała dokonać klasyfikacji cech temperamentalnych był znany wszystkim Hipokrates. Jego typologia była na tyle udana, że jej podstawy i nazewnictwo zachowały się do dzisiaj. Według tej klasyfikacji można ludzi podzielić na cztery podstawowe typy temperamentalne: melancholik, flegmatyk, sangwinik i choleryk.
• Melancholik: to osoba raczej smutna, introwertywna (zamknięta w sobie) i mało stabilna. Główne cechy: cichy, nietowarzyski, powściągliwy, pesymistyczny, trzeźwo myślący, surowy, lękliwy, chimeryczny. Typ słaby, niezrównoważony - z przewagą procesów hamowania nad pobudzeniem w układzie nerwowym.
• Flegmatyk: To osoba spokojna, intrwertywna, raczej stabilna. Główne cechy: spokojny, zrównoważony, rzetelny, opanowany, pokojowo nastawiony, uważny, dbały, pasywny. Typ silny, zrównoważony.
• Sangwinik: to osoba pewna siebie, ekstrawertywna (skierowana na zewnątrz), raczej stabilna. Główne cechy: towarzyski, otwarty, rozmowny, wrażliwy, odprężony, pełen życia, beztroski, przywódczy. Typ silny, zrównoważony.
• Choleryk: to osoba drażliwa, ekstrawertywna, niestabilna. Główne cechy: aktywny, optymistyczny, porywczy zmienny, pobudliwy, wybuchowy, agresywny, niespokojny, drażliwy. Typ silny, niezrównoważony - z przewagą procesów pobudzenia nad hamowaniem w układzie nerwowym.
Ale charakterek...
Przedstawione powyżej typy temperamentu są tzw. typami czystymi. Jednak w praktyce rzadko występują tak czyste i wyraziste temperamenty. Najczęściej mamy do czynienia z typami mieszanymi, w których jedne cechy osiągają widoczną przewagę nad innymi. Temperament to zespół pewnych stałych cech psychicznych człowieka, ujawniających się w sposobie wyrażania emocji, zachowania się i reagowania (tempo procesów psychicznych, pobudliwość, siła i szybkość reagowania).
Cechy temperamentu ujawniają się w zachowaniu, decydują o reakcjach człowieka - szczególnie w sytuacjach trudnych i konfliktowych. Są to cechy charakteryzujące osobowość. Nie każdy człowiek potrafi panować nad swoimi reakcjami w trudnych sytuacjach. O panowaniu nad sobą decydują cechy wolicjonalne charakteru.
A co to jest charakter? Potoczne rozumienie tego terminu jest dość szerokie. Często zastępuje się nim termin osobowość - a te dwa pojęcia tak naprawdę nie są tożsame. Charakter bowiem, tak jak i temperament jest tylko jednym z elementów osobowości.
W ujęciu psychologicznym, charakter jest zespołem indywidualnych cech osobowości, wyrażających się w stosunku do innych ludzi, do otaczającej rzeczywistości, norm moralnych i siebie samego (np. egoizm, zarozumialstwo, albo też poczucie własnej bezwartościowości). Mówiąc krótko, charakter to ogół cech moralnych w osobowości. Charakter wiąże się z takimi cechami kierunkowymi osobowości, jak postawy i aspiracje.
Lidia Irla
