Badania kontrolne

Małe dziecko bardzo szybko rośnie, zmienia się, zyskuje nowe umiejętności. Choć jesteś ze swoim maluchem na co dzień i bacznie go obserwujesz, może być ci trudno wychwycić ewentualne nieprawidłowości. Na pewno jednak zauważy je specjalista podczas tzw. bilansów zdrowia, czyli kompleksowych badań lekarskich dziecka. Bilanse stwarzają możliwość wczesnego wykrycia wad rozwojowych oraz dostarczają rodzicom rzetelnej wiedzy na temat fizycznego i psychicznego rozwoju maluszka. Dla dobra dziecka nie zaniedbuj wyznaczonych wizyt.

Tuż po porodzie:

• pierwsza ocena

Nowonarodzone niemowlę przechodzi pierwsze badanie kontrolne, które obejmuje m.in ocenę według skali Apgar. Podczas badania ocenia się pięć podstawowych czynności życiowych: oddech, pracę serca, napięcie mięśni, reakcję na bodźce, zabarwienie skóry. Za każdy element dziecko może otrzymać od 0 do 2 punktów. Większość noworodków osiąga wynik między 7 a 10 punktów, co oznacza, że urodziły się w stosunkowo dobrym i bardzo dobrym stanie. Maluszek jest też ważony, mierzony i podlega ogólnej ocenie pediatrycznej. Poprzez dotyk lekarz sprawdza narządy wewnętrzne, liczy palce u rąk i nóg oraz ocenia wygląd kończyn, ogląda kręgosłup, bada narządy płciowe i stawy biodrowe w kierunku wrodzonej dysplazji.

Noworodek przechodzi także badania przesiewowe, które umożliwiają wykrycie różnych chorób: wrodzonej niedoczynności tarczycy, ewentualnych wad słuchu, fenyloketonurii (we krwi pobranej z pięty dziecka określa się poziom fenyloalaniny - jej nadmiar może prowadzić do upośledzenia umysłowego). Nasza rada: Pierwsze badanie noworodka to podstawa, do której odnosić się będą lekarze podczas kolejnych wizyt. Upewnij się, czy wszystkie wyniki zostały wpisane do książeczki zdrowia dziecka.

• szczepimy i badamy

W pierwszym i drugim roku życia rytm badań wyznaczają terminy szczepień. Zazwyczaj maluszek jest badany w 2., 3-4., 5., 6-7., 12., 13-14., 16-18. miesiącu. Zanim lekarz podejmie decyzję o zaszczepieniu dziecka, dokładnie je zbada. Jeśli coś go zaniepokoi, z pewnością skieruje dziecko na wizytę do specjalisty.

Nasza rada: Podczas wizyty u lekarza pytaj o sprawy, które budzą twój niepokój.

Bilans dwulatka: czy wszystko OK?

Celem tego badania jest wykrycie wad, które nie uwidoczniły się w okresie poniemowlęcym. Zanim lekarz zacznie badanie malca, będzie chciał uzyskać informacje na temat dotychczasowej "historii" zdrowia dziecka (tzw. wywiad dotyczyć będzie przebytych przez dziecko schorzeń, pobytów w szpitalu, specjalistycznego leczenia). Oprócz medycznych danych, lekarzowi potrzebne będą informacje o umiejętnościach maluszka. Pediatra z pewnością zapyta o rozwój ruchowy dziecka (kiedy postawiło pierwsze kroki?; czy potrafi wejść po schodach i wspiąć się na krzesło?). Będzie również ciekawy, w jaki sposób maluszek się bawi (czy lubi układać klocki?; czy próbuje z nich ułożyć większe konstrukcje?).

Padną też pytania o sygnalizowanie potrzeb fizjologicznych (czy maluch używa pieluch, a może siada na nocnik?). Wiele informacji pediatra otrzyma podczas obserwacji dziecka i bezpośredniego z nim kontaktu. Może poprosić, aby maluch wskazał, gdzie ma własną część ciała, podał konkretny przedmiot, podszedł do mamy lub okna. To najlepszy sposób, by sprawdzić, czy dziecko dobrze słyszy, rozumie polecenia i nie ma wad postawy (kiedy się rusza, pediatra bacznie je obserwuje). Lekarz zwróci też uwagę na mowę dziecka i jego zasób słów (dwulatek zazwyczaj potrafi połączyć dwa wyrazy, np.: "Mama, daj!"). Jeśli pediatra zauważy jakieś nieprawidłowości, skieruje dziecko do specjalisty (logopedy, audiologa). Po ocenie rozwoju psychomotorycznego dziecka, pediatra oceni rozwój fizyczny malucha. W tym celu:

• zważy i zmierzy dziecko, (wyniki pomiarów naniesie na siatkę centylową);

• skontroluje, czy malec otrzymał obowiązkowe szczepienia;

• osłucha serce, płuca, zbada wzrok (czy dziecko np. nie zezuje);

• skontroluje postawę ciała (w jaki sposób malec się porusza, czy się nie kiwa lub nie utyka, czy nie ma płaskostopia);

• obejrzy ząbki , sprawdzając przy tym, czy odpowiednio się wyrżnęły (jeśli coś go zaniepokoi, może zaproponować wizytę u stomatologa dziecięcego).

• u chłopców skontroluje, czy oba jądra są w mosznie (do końca 2. roku powinny być wyczuwalne). Jeśli tak nie jest, zleci konsultację w poradni chirurgicznej.

Nasza rada: Termin bilansu dwulatka zazwyczaj ustala się podczas szczepienia między 16.-18. miesiącem życia. Jeśli tak się nie stało, sama umów dziecko na wizytę kontrolną. Bilans musi być przeprowadzony w ciągu trzech miesięcy po ukończeniu przez dziecko dwóch lat.

Bilans czterolatka: prawidłowe postępy

Rutynowe badanie czterolatka jest podobne do tego, które lekarz przeprowadza w 2. roku życia. Podczas tego bilansu pediatra na pewno spyta, czy zauważyłaś coś niepokojącego w rozwoju malca. Ponadto:

• zmierzy i zważy dziecko, orientacyjnie zbada wzrok i słuch oraz sprawdzi rozwój mowy;

• zwróci uwagę na koordynację ruchową malucha, postawę oraz sposób poruszania się (np. oceni, czy dziecko nie ma skoliozy), sprawdzi układ stóp (wykluczy lub potwierdzi płaskostopie) - w razie potrzeby skieruje twojego smyka do poradni ortopedycznej lub rehabilitacyjnej na konsultację;

• oceni rozwój społeczny malucha - zrobi to na bazie obserwacji zachowania dziecka podczas wizyty, a także udzielanych przez ciebie odpowiedzi. Jeżeli coś go zaniepokoi, może zalecić wizytę u psychologa dziecięcego.

Nasza rada: Na badania bilansowe zabieraj tylko zdrowe dziecko. Zakatarzony malec może być nie tylko marudny, ale też nie będzie chciał wykonywać poleceń lekarza. Specjaliście trudno będzie wtedy ocenić, czy przyczyną jest infekcja dziecka, czy może jakaś wada rozwojowa.

Zofia Pisarek, konsultacja: lek. med. Barbara Gierowska-Bogusz, pediatra z Instytutu Matki i Dziecka.