Choroby ślinianek: Przyczyny, objawy i leczenie

Ślinianki to gruczoły ślinowe, które każdego dnia produkują nawet litr śliny. Ze względu na rozmieszczenie rozróżnia się ślinianki przyuszne (znajdują się po obu stronach twarzy przed małżowiną uszną), ślinianki podżuchwowe (znajdują się po obu stronach dolnej żuchwy) i ślinianki podjęzykowe (znajdują się pod błoną śluzową dolnej części jamy ustnej). Produkowana przez gruczoły ślina odpowiada za utrzymywanie właściwego pH jamy ustnej i dobrą kondycję szkliwa zębów, chroniąc przed rozwojem próchnicy. Działa też antybakteryjnie i jest pierwszym etapem trawienia pokarmów (rozkłada cukry).

Stan zapalny ślinianek najczęściej spowodowany jest infekcją wirusową lub bakteryjną. Ta pierwsza towarzyszy śwince, ale może ją też wywołać wirus grypy czy cytomegalii. Zakażenie bakteryjne wiąże się np. z gruźlicą czy bakteriami odpowiedzialnymi za chorobę kociego pazura. Stan zapalny mogą jednak wywołać inne patogeny znajdujące się w jamie ustnej – czynnikiem ryzyka jest nieprawidłowa higiena, niezdrowy styl życia osłabiający odporność, a także choroby nerek i cukrzyca.

Objawy stanu zapalnego ślinianek to ból i pieczenie w okolicy chorego gruczołu, który może być też powiększony i wrażliwy na dotyk. Często dochodzi też do szczękościsku, a na twarzy pojawia się opuchlizna. W przypadku zakażeń bakteryjnych pacjenci skarżą się też na nieprzyjemny posmak w ustach, który jest efektem ropnego nalotu. Charakterystyczne jest również ogólne złe samopoczucie, gorączka i brak apetytu. Leczenie uzależnione jest od przyczyny infekcji. Przy zakażeniu bakteryjnym konieczna jest antybiotykoterapia (w przypadku ropnia niezbędny może być zabieg chirurgiczny). Infekcje wirusowe ustępują samoistnie, łagodzi się jedynie nieprzyjemne objawy (środki przeciwbólowe i przeciwzapalne, ciepłe okłady, leki ślinopędne). Warto wiedzieć, że stan zapalny ślinianek może być też powikłaniem kamicy.

Kamica najczęściej dotyka ślinianki podżuchowowej, a jej przyczyną jest zaburzone wydzielanie śliny (staje się zbyt gęsta) – w efekcie w gruczole tworzą się drobne kamienie. Schorzenie dotyka zazwyczaj osób po 40. roku życia. Wciąż nie określono jednoznacznych przyczyn, ale podejrzewa się, że wpływ może mieć niewłaściwa higiena jamy ustnej powodująca stan zapalny, odwodnienie organizmu, kamień nazębny blokujący przewód ślinianek, a nawet zbyt wysokie stężenie wapnia w organizmie. Kamica prowadzi do stanu zapalnego ślinianek. Objawia się silnym bólem podczas jedzenia oraz jego zmniejszeniem po posiłku (ból niweluje wydzielanie śliny, które zwiększa się podczas jedzenia). Lekarz diagnozuje chorobę na podstawie wywiadu z pacjentem oraz oględzin jamy ustnej, czasem jednak konieczne jest zdjęcie rentgenowskie lub ultrasonograficzne. W zależności od rozwoju choroby konieczna jest antybiotykoterapia, leczenie zachowawcze (odpowiednia higiena, dieta i środki wypłukujące kamienie) lub zabieg chirurgiczny.

To schorzenie autoimmunologiczne zaburza funkcjonowanie gruczołów ślinowych oraz łzowych. Może towarzyszyć innym schorzeniom o tym samym podłożu: reumatoidalnemu zapaleniu stawów oraz toczniowi rumieniowatemu. Zespół Sjögrena objawia się suchością w ustach oraz uczuciem ciała obcego w oku, co jest spowodowane suchością spojówek.

Nowotwór ślinianek

Gruczoły ślinowe narażone są również na rozwój komórek nowotworowych – zarówno łagodnych, jak i złośliwych. Przypuszcza się, że przyczyną może być wirus Epsteina Barra. Nowotwór najczęściej umiejscawia się w śliniance przyusznej i powoduje porażenie nerwu twarzowego. Inne objawy to problemy mimiczne (chory nie może zmarszczyć czoła ani całkowicie opuścić powieki, policzek jest niewładny i luźno zwisa, podobnie kącik ust). Nowotwór złośliwy wymaga usunięcia, czasem konieczne jest też usunięcie węzłów chłonnych, a także radioterapia.