Cukrzycę można oswoić

Cukrzyca to choroba przede wszystkim kobiet, a liczba chorych zwiększa się z roku na rok. Dziś choruje już trzy miliony Polaków, czyli około 10 proc. społeczeństwa. Tymczasem, by zapobiec rozwojowi choroby, wystarczy co rok wykonywać badania poziomu glukozy we krwi. Na badania może nas skierować lekarz internista, możemy je też zrobić na własny koszt (cena: do 10 zł).

Pomiar glukozy wykonuje się na czczo (czyli po ośmiu godzinach nieprzyjmowania posiłków). Prawidłowy wynik badania to 70 do 99 mg/dL, o stanie przedcukrzycowym świadczy wynik 140 do 200 mg/dL. Jeśli poziom glukozy po przynajmniej dwóch pomiarach przekroczy 126 mg/dL, diagnozowana jest cukrzyca.

Co to za choroba?

PRZYWYKLIŚMY MYŚLEĆ, ŻE CUKRZYCA TO NADMIAR CUKRU W ORGANIZMIE. NIE JEST TO JEDNAK TAKIE PROSTE. Przy tej chorobie glukozy (naszego głównego źródła energii) mamy co prawda pod dostatkiem, ale cukier nie trafia tam, gdzie powinien, czyli do komórek organizmu, a to z kolei sprawia, że ich funkcjonowanie jest zaburzone. Dlaczego tak się dzieje? Przyczyną jest nieprawidłowe wydzielanie hormonu produkowanego przez trzustkę - insuliny. Jej zadaniem jest transportowanie glukozy (pobranej z pokarmu) do komórek. Jeśli ten transport nie przebiega sprawnie, cukier krąży w krwiobiegu, ale organizm pozostaje niedożywiony.

Cukrzyca typu I

CUKRZYCA TYPU I ZAZWYCZAJ UJAWNIA SIĘ W DZIECIŃSTWIE POMIĘDZY 12. A 15. ROKIEM ŻYCIA. Zdarza się jednak i to całkiem często, że na ten typ cukrzycy chorować zaczynają osoby nawet 35-, 40-letnie. Najbardziej charakterystycznym objawem tej choroby jest nagła utrata wagi mimo utrzymującego się dobrego (a nawet bardzo dobrego apetytu). Pojawia się również uczucie pragnienia (chora osoba potrafi wypić kilka litrów wody na dobę) i idące za tym częste parcie na pęcherz. Dodatkowe symptomy to ciągłe zmęczenie, trudna do opanowania senność. Mogą się także pojawić zaburzenia widzenia, czucia i "mrowienia" palców stóp (rzadziej rąk). Jednym z mniej znanych objawów towarzyszących cukrzycy jest paradontoza. ✣ NIE DO KOŃCA WIADOMO, JAKIE SĄ PRZYCZYNY CUKRZYCY TEGO TYPU. Naukowcy podejrzewają jednak, że w wielu przypadkach rozwija sie ona na podłożu genetycznym (ale uwaga: nie dziedziczymy choroby, a jedynie skłonność do niej). Jest też teoria mówiąca o tym, że cukrzyca typu I rozwija się, ponieważ nasz własny system odpornościowy atakuje i niszczy komórki trzustki odpowiedzialne za produkcję insuliny. Prawdopodobieństwo zachorowania wzrasta u osób, które nie są aktywne fizycznie i nie odżywiają się racjonalnie (np. często jadają fast food, piją słodkie napoje). ✣ PODSTAWĄ LECZENIA CUKRZYCY TYPU I JEST PODAWANIE INSULINY. Trzustka cierpiących na tę odmianę choroby nie produkuje jej w ogóle, więc zastrzyki to jedyny ratunek, by dosłownie nie zagłodzić organizmu. Pacjenci mają do wyboru starszego typu insulinę klasyczną (jest niemal w całości refundowana przez NFZ i płacimy za nią ok. 5 proc. ceny) albo nowoczesną analogową (dużo droższą od klasycznej i refundowaną przez NFZ jedynie w 70 proc.).

Cukrzyca typu II

TRZUSTKA OSOBY CHOREJ NA CUKRZYCĘ TYPU II produkuje insulinę, ale jest jej zbyt mało lub wydzielana jest z opóźnieniem i nie dociera do komórek na czas. Jeśli choroba zostanie wykryta we wczesnej fazie, a chora osoba będzie się stosować do zaleceń lekarza, do zniszczenia komórek produkujących ten hormon najprawdopodobniej nie dojdzie. Na cukrzycę typu II najczęściej zapadają osoby mające nadwagę i otyłe. Dodatkowym czynnikiem ryzyka jest brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Także przy tym typie cukrzycy znaczenie ma genetyka - jeśli ktoś z twojej rodziny cierpiał na cukrzycę, ty również jesteś w grupie ryzyka. ✣ OBJAWY, KTÓRE MOGĄ ŚWIADCZYĆ O CUKRZYCY (choć oczywiście trzeba ją potwierdzić podczas specjalistycznych badań), to między innymi nadwaga, ciągłe pragnienie, częste parcie na pęcherz, a dodatkowo szybkie męczenie się i senność mimo odpowiednio długiego snu. Po

zaobserwowaniu u siebie takich objawów warto wybrać się do lekarza.

Niepokój powinny wzbudzić także wszelkie problemy skórne (np. skłonność

do czyraków i ropnie, trudne gojenie się ran, grzybica), kłopoty ze

wzrokiem (nieostre widzenie), a także stany zapalne i podrażnienia

okolic intymnych. ✣ LECZENIE TYPU II JEST ŁATWIEJSZE niż cukrzycy typu I

(pod warunkiem że nie jest zaawansowana, a komórki trzustki produkujące

insulinę nie uległy zniszczeniu). Terapia rozpoczyna się od wdrożenia

diety przeciwcukrzycowej i często takie postępowanie jest wystarczające.

Co więcej, może doprowadzić do wyzdrowienia! Jeśli jednak dieta nie

daje efektu, włącza się leki przeciwcukrzycowe (większość z nich jest

refundowana przez NFZ). Tylko w niektórych przypadkach konieczne jest

stałe albo czasowe podawanie insuliny.

Dieta cukrzycowa

✢ DIETA JEST FILAREM TERAPII CUKRZYCY. Zarówno tej leczonej insuliną, jak i tej, która jej podawania nie wymaga. Dobrze skomponowany jadłospis pomaga utrzymywać właściwy poziomu cukru we krwi. Przy cukrzycy typu II celem stosowania diety jest także obniżenie wagi. Jeśli chora osoba jest otyła, zaleca się dietę około 1500 kalorii dziennie i chudnięcie w wolnym tempie (do dwóch kilogramów na miesiąc).

✣ ZASADY OBOWIĄZUJĄCE CHORYCH NA WSZYSTKIE TYPY CUKRZYCY: - Jedną z najważniejszych reguł diety przeciwcukrzycowej jest dbałość o to, by przerwy między posiłkami nie były zbyt długie (maks. cztery godziny). W ciągu doby powinniśmy jeść 5-6 posiłków. O ile to możliwe, należy je spożywać każdego dnia o tych samych porach, bo im większa regularność, tym mniejsze wahania poziomu glukozy we krwi. - Przynajmniej 2-3 razy dziennie jemy produkty białkowe takie jak chude mięso, ryby, jaja, przetwory mleczne (sery żółte, twarogi). Ograniczamy natomiast tłuste produkty pochodzenia zwierzęcego (smalec, tłuste wędliny, masło), bo chorzy na cukrzycę (obu typów) są zagrożeni miażdżycą. - Przy cukrzycy powinno się bardzo dokładnie kontrolować ilość dostarczanych sobie węglowodanów (cukrów). Węglowodany złożone (np.: warzywa, kasze, produkty z pełnego ziarna) są pożądanym składnikiem diety i powinny zaspokajać około 50 proc. naszego zapotrzebowania energetycznego. Unikać należy natomiast węglowodanów prostych, czyli słodyczy, białego pieczywa i innych produktów z białej mąki (makarony), słodzonych napojów (soki owocowe, napoje gazowane) oraz bardzo słodkich owoców (m.in.: winogron, bananów, śliwek, jabłek) i piwa. Trzeba też zrezygnować z konserw i fast foodu, ponieważ zwykle zawierają sporo cukru. Jeśli cukrzyca jest odpowiednio leczona i wyrównana, czasem można sobie jednak pozwolić na coś słodkiego.

OSOBY CHORE NA CUKRZYCĘ TYPU I ORAZ INNE TYPY CUKRZYCY WYMAGAJĄCE LECZENIA INSULINĄ muszą się stosować do dodatkowych zasad. Przede wszystkim trzeba dostosować liczbę i czas spożywania posiłków do liczby i czasu wstrzykiwania insuliny. Drugą ważną sprawą jest dostosowanie ilości węglowodanów zawartych w posiłku do ilości wstrzykiwanej insuliny. Zarówno dawkę insuliny, jak i ilość węglowodanów (a także ilość białka i tłuszczu) w diecie określa lekarz prowadzący. Osoba chora, komponując posiłki, musi trzymać się tego schematu.

Pen albo pompa

Są dwa sposoby podawania insuliny. Pierwszy to robienie podskórnych zastrzyków przed posiłkami (strzykawką albo tzw. penem). Można też podawać insulinę przy użyciu pompy insulinowej. Jest to urządzenie na stałe podłączone drenami do skóry na brzuchu. Pompa podaje insulinę w małych dawkach przez całą dobę.

W CIĄŻY BADAJ POZIOM GLUKOZY

W organizmie kobiety, która oczekuje dziecka, zachodzą zmiany hormonalne. U części rozwija się na tym tle tzw. cukrzyca ciążowa. ✢ Choroba ujawnia się około 24.-28. tygodnia ciąży. Wykryta na czas i leczona (najczęściej dietą, jedynie czasem i tylko okresowo, insuliną) nie jest groźna ani dla kobiety, ani dla płodu. Ale jeśli się jej nie leczy, grozi powikłaniami. ✢ Ryzyko zachorowania jest największe u kobiet, które urodziły wcześniej przynajmniej dwoje dzieci, zaszły w ciążę po 35. r.ż. i tych, w których najbliższej rodzinie są osoby chore na cukrzycę. ✢ Cukrzyca ciążowa zazwyczaj ustępuje po porodzie, ale jest to sygnał, że trzeba zmienić dietę i styl życia, bo niemal połowa chorych w ciągu kolejnych 15 lat zapada na cukrzycę typu II.

Gorzki niedobór

NIEDOCUKRZENIE (HIPOGLIKEMIA) TO JEDNO Z NAJCZĘSTSZYCH POWIKŁAŃ CUKRZYCY Poziom glukozy we krwi spada poniżej 55 mg/dL, więc mózg otrzymuje jej za mało, by prawidłowo funkcjonować. Częściej zdarza się to przy leczeniu insuliną niż lekami przeciwcukrzycowymi. Do hipoglikemii może dojść, gdy np. wstrzykniemy sobie zbyt dużą dawkę insuliny lub przedawkujemy leki przeciwcukrzycowe. Zdarza się ona także po intensywnym wysiłku, jeśli nie weźmiemy go pod uwagę, planując dawkę insuliny i posiłek. ✣ OBJAWY ZALEŻĄ OD TEGO, JAK DUŻE JEST NIEDOCUKRZENIE Przy niewysokim deficycie glukozy (tzw. niedocukrzeniu) możemy odczuwać głód i osłabienie, przy średnim możemy się pocić i mieć dreszcze. Charakterystyczne jest przyspieszenie bicia serca, drżenie rąk i zaburzenia koncentracji. Przy ciężkiej hipoglikemii może się pojawić utrata przytomności. Przytomnej osobie doświadczającej hipoglikemii należy jak najszybciej zmierzyć poziom glukozy we krwi. Jeśli jest niższy niż 65 mg/dL, podajemy glukozę (najlepiej słodki sok lub wodę z cukrem). Gdy dojdzie do utraty przytomności, chorą osobę układamy w bezpiecznej pozycji (na boku) i wzywamy pogotowie. ✢ NIEPRAWIDŁOWO LECZONA CUKRZYCA MOŻE DOPROWADZIĆ DO WIELU ZDROWOTNYCH POWIKŁAŃ. Wahania poziomu cukru osłabiają serce i niosą ryzyko zawału. Jeśli wysoka zawartość glukozy utrzymuje się we krwi latami, może dojść do osłabienia, a nawet uszkodzenia nerek. Zaniedbania w leczeniu cukrzycy mogą przynieść też ciężkie powikłania, jak na przykład retinopatia cukrzycowa czy zespół stopy cukrzycowej.

Magdalena Patryas