Kortyzol: Jak objawia się niedobór i nadmiar hormonu stresu?
Kortyzol potocznie nazywany jest hormonem stresu, który wydzielany jest przez nadnercza. Dzięki niemu podnosi się ciśnienie krwi oraz zwiększa poziom glukozy. Oba czynniki dostarczają nam niezbędnej energii w trakcie wysiłku fizycznego – to pierwotny mechanizm umożliwiający nam przeżycie w sytuacji zagrożenia. Niestety czasem dochodzi do zaburzeń w pracy nadnerczy i kortyzol wydzielany jest w zbyt dużych lub zbyt małych ilościach. Negatywnie wpływa to na procesy przemiany materii, a także na produkcję innych ważnych hormonów. To również częsty objaw wielu chorób. Sprawdź, jakie symptomy powinny cię zaniepokoić.
Kortyzol to hormon wydzielany przez nadnercza, proces jest jednak kontrolowany przez przysadkę mózgową. W sytuacji zagrożenia i stresu mobilizuje organizm do walki i dostarcza mu dodatkowej energii – podnosi ciśnienie tętnicze i zwiększa poziom glukozy we krwi. Wzmacnia także działanie innych hormonów stresu, czyli adrenaliny i noradrenaliny.
Kortyzol odgrywa też ważną rolę w procesach metabolicznych. Bierze udział w rozkładaniu białek, węglowodanów i tłuszczów oraz reguluje poziom sodu i potasu, pierwiastków kluczowych dla zdrowia serca i nerek. Hormon stresu jest też istotny dla układu odpornościowego – osłabia go i chroni przed nadmierną reakcją immunologiczną. Jednocześnie działa przeciwzapalnie i hamuje objawy alergii. Kortyzol wpływa też na układ pokarmowy – stymuluje wydzielanie soku żołądkowego. Hormon podaje się także pacjentom w stanie zagrożenia życia, np. w trakcie wstrząsu anafilaktycznego. Niestety zarówno zbyt mała, jak i zbyt duża ilość kortyzolu może prowadzić do poważnych zaburzeń w organizmie.
Zbyt intensywne wydzielanie się kortyzolu w organizmie daje szereg objawów. Jednym z nich jest nadmierne odkładanie się tłuszczu – szczególnie w okolicy twarzy, szyi i tułowia. Jednocześnie dochodzi do osłabienia mięśni i uczucia silnego zmęczenia nawet po stosunkowo niewielkim wysiłku fizycznym. Innym symptomem jest nadciśnienie tętnicze, a także związane z nim bóle i zawroty głowy. U wielu osób z podwyższonym stężeniem kortyzolu obserwuje się również zwiększone pragnienie i częstsze oddawanie moczu, co jest efektem zbyt wysokiego poziomu glukozy we krwi. Inne charakterystyczne symptomy to zaburzenia miesiączkowania u kobiet i osłabienie libido u mężczyzn. Wiele osób skarży się także na pogorszenie nastroju, bezsenność, a nawet depresję.
Niewielkie przekroczenie norm kortyzolu w organizmie może być efektem przewlekłego lub silnego stresu, a także dużego wysiłku fizycznego. Jednak ich znaczne przekroczenie może świadczyć o anoreksji, gruczolaku przysadki mózgowej, nowotworze płuc lub tarczycy, a także guzie nadnerczy.
Zbyt niskie stężenie kortyzolu we krwi objawia się zmniejszoną odpornością na stres, przewlekłym zmęczeniem i osłabieniem, a także tendencją do omdleń. Osoby z niedoborem hormonu stresu szybko się męczą, a aktywność fizyczna jest dla nich większym dyskomfortem niż przyjemnością. Niedobory kortyzolu objawiają się również niskim ciśnieniem i niskim poziomem glukozy we krwi. Charakterystyczne u osób zmagających się z tą dolegliwością jest nieodparta chęć na spożywanie słonych produktów.
Zbyt niski poziom kortyzolu może być efektem wrodzonego przerostu nadnerczy, a także gruźlicy i niektórych chorób autoimmunologicznych (polegają one na tym, że układ odpornościowy z nieznanych przyczyn atakuje własne tkanki i narządy).
