Krew pępowinowa: W jaki sposób może uratować życie?

Krew pępowinowa zawiera krwiotwórcze komórki macierzyste, zdolne do ciągłego odnawiania się. Mogą one więc odtwarzać układ krwiotwórczy. To z nich powstają wszystkie tkanki organizmu, np. nerwowe, kostne czy mięśniowe. Po przeszczepie (na przykład osobie chorej na białaczkę) zaczynają się namnażać i odbudowywać zniszczony na skutek choroby układ krwiotwórczy i odpornościowy.

Krew pępowinową można pobrać w trakcie porodu – zabieg jest bezbolesny, nieinwazyjny i w żaden sposób nie zagraża zdrowiu dziecka ani matki. Polega na pobraniu krwi, która pozostaje po porodzie w pępowinie i łożysku. Tak pozyskane komórki macierzyste (po wcześniejszych badaniach pod kątem zakażenia bakteriami lub wirusami) można przechowywać w ciekłym azocie nawet przez 50 lat.

Do pierwszego przeszczepu krwi pępowinowej, który zakończył się sukcesem, doszło w Paryżu w 1988 r. Biorcą był pięcioletni chłopiec chory na wrodzoną anemię, a krew pobrano od jego nowonarodzonej siostry. Dzięki transplantacji układ krwiotwórczy samoistnie się zregenerował, chorobę pokonano. Od tego momentu zaczęły powstawać specjalistyczne banki krwi pępowinowej – zarówno publiczne, jak i rodzinne – w których przechowuje się komórki wyłącznie dla bliskich sobie osób.

Ogromną zaletą krwi pępowinowej jest to, że zawiera komórki macierzyste wolne od chorób nowotworowych, które powstają w procesie starzenia się organizmu, na skutek działania szkodliwych czynników i zachodzących mutacji. Komórki macierzyste wyodrębnione z krwi pępowinowej wykorzystuje się do leczenia wielu ciężkich schorzeń, np. chorób nowotworowych, autoimmunologicznych, neurologicznych, nienowotworowych chorób hematologicznych, a także chorób układu krwiotwórczego oraz schorzeń o podłożu genetycznym. Obecnie trwają badania nad wykorzystaniem krwi pępowinowej w terapii autyzmu oraz w leczeniu dziecięcego porażenia mózgowego, a nawet choroby Alzheimera.

Źródłem komórek macierzystych jest także szpik kostny i krew obwodowa dorosłych osób, ale najmniej ryzykowny jest właśnie przeszczep komórek pochodzących z krwi pępowinowej, ponieważ organizm biorcy najrzadziej go odrzuca. Pobranie szpiku czy krwi obwodowej jest też znacznie bardziej skomplikowane i wymaga specjalistycznych środków. Trzeba jednak pamiętać, że ilość pobranej krwi pępowinowej wystarcza do przeszczepu dla osoby o masie ciała 40-50 kg, więc w przypadku osoby dorosłej konieczne będzie też wykorzystanie komórek macierzystych pochodzących z innych źródeł.

Najwięcej kontrowersji wzbudzają tzw. rodzinne banki, które oferują przechowywanie krwi pępowinowej specjalnie dla danej rodziny. Wiąże się to z dużymi kosztami, a według lekarzy nie ma większego sensu z medycznego punktu widzenia, ponieważ prawdopodobieństwo konieczności przeprowadzenia przeszczepu krwiotwórczego wynosi 1:10 000 lub jeszcze mniej. Poza tym najskuteczniejszy jest przeszczep krwi pępowinowej od innego dawcy. Przeszczepy autologiczne (chory jest swoim dawcą) nie są skuteczne na przykład w przypadku białaczki u dzieci, a także w leczeniu wielu chorób genetycznych (wywołujące je komórki są też obecne w krwi pępowinowej). W takich sytuacjach o wiele lepsze jest korzystanie z komórek macierzystych obcych dawców, a co za tym idzie – bezpłatnych banków publicznych. Oddając do nich krew, pozbawiamy się jakichkolwiek praw do pobranych komórek macierzystych, ale dajemy szansę wielu osobom na powrót do zdrowia

Wyjątkiem są oczywiście niektóre schorzenia, takie jak dziecięce porażenie mózgowe lub liczne zachorowania onkologiczne w rodzinie – kiedy przechowywanie krwi pępowinowej w rodzinnym banku krwi ma swoje uzasadnienie.