Krzem: Za co odpowiada i czym grozi jego niedobór?

Krzem to naturalnie występujący minerał z grupy półmetali, który został po raz pierwszy zidentyfikowany w 1787 roku przez francuskiego fizyka i chemika Antoine Lavoisiera. Jest to drugi pierwiastek po tlenie najbardziej rozpowszechniony w przyrodzie. Krzemionka i jej pochodne stanowią większość skał wchodzących w skład skorupy ziemskiej, krzem występuje także w komórkach żywych organizmów. W ciele człowieka jest trzecim, po żelazie i cynku, pierwiastkiem śladowym. Znajduje się głównie w tkance łącznej, która buduje m.in. naczynia krwionośne, tchawicę, ścięgna, kości, stawy, zastawki serca, śluzówkę i skórę. Odgrywa więc istotną rolę w organizmie, Ludwik Pasteur, francuski chemik, nazwał go minerałem niezbędnym do zachowania zdrowia i młodości.

Krzem bierze udział w syntezie wielu cząsteczek, takich jak kolagen, kwas hialuronowy i elastyna. Są to podstawowe składniki, które budują chrząstkę, skórę, kości i układ odpornościowy. Krzem znajduje się w największych ilościach w przysadce mózgowej, grasicy, nadnerczach, płucach, mięśniach i we krwi. Krzem zapewnia regenerację skóry i przeciwdziała jej przedwczesnemu starzeniu się. Łagodzi stany zapalne, trądzik i podrażnienia oraz poprawia ogólny stan skóry. Zapobiega też jej wiotczeniu, a oprócz tego pobudza wzrost włosów i wzmacnia paznokcie. Jest więc kluczowy dla zachowania zdrowego, pięknego wyglądu. Krzem wchodzi też w skład układu kostno-stawowego, więc wzmacnia kości i stawy oraz przyspiesza ich zrastanie się po urazach. Zaleca się suplementację krzemu w chorobach zwyrodnieniowych stawów i krzywicy. Pierwiastek młodości odpowiada także za elastyczność i przepuszczalność żył oraz zapobiega odkładaniu się w nich blaszki miażdżycowej. Krzem działa również przeciwzapalnie, usuwa z organizmu złogi i wspiera odporność. Usprawnia także pracę nerek i bierze udział w przemianie materii, dzięki czemu pomaga w odchudzaniu.

Jak się objawia niedobór krzemu?

Wraz z wiekiem ilość krzemu w organizmie spada, przez co człowiek narażony jest na jego niedobór. Zbyt niski poziom krzemu prowadzi do pogorszenia kondycji skóry, włosów i paznokci. Widocznymi objawami niedoboru tego pierwiastka są problemy skórne (m.in. trądzik pospolity lub różowaty, grzybica skóry, liszaje), szybkie starzenie się skóry, cellulit i trudno gojące się rany. Włosy stają się słabsze, matowe i zaczynają wypadać, przedwcześnie też siwieją. Dochodzi również do kruchości i łamliwości paznokci. Pogarsza się także stan kości i stawów, może dojść do ich zapalenia i deformacji. U kobiet mogą występować obfite i bolesne miesiączki. Niedobór krzemu grozi również miażdżycą i osteoporozą, a także infekcjami dróg oddechowych.

Dzienne zapotrzebowanie na krzem to 20-30 mg. Warto wiedzieć, że u mężczyzn jest ono większe niż u kobiet. Zwiększone zapotrzebowanie konieczne jest u kobiet w ciąży, osób starszych i małych dzieci. Młody organizm potrzebuje krzemu do prawidłowego wzrostu i rozwoju. Krzem zalecany jest także osobom po operacji kości i stawów.

Gdzie występuje krzem?

Krzem występuje powszechnie w pożywieniu, więc osoba zdrowa nie musi go suplementować. Jednak ryzyko niedoboru tego pierwiastka wzrasta przy diecie bogatej w przetworzoną żywność. Krzem nie występuje praktyczne w produktach zawierających białą mąkę czy cukier. W dużych ilościach znajduje się za to w surowych warzywach, główne korzeniowych (w marchewce, buraku czy rzodkiewce) oraz strączkowych (w fasoli czy szparagach). Jego źródłem są także owoce, np. daktyle i rodzynki. Krzem znajduje się także w ziarnach zbóż, otrębach, płatkach owsianych, chlebie razowym i w produktach bogatych w celulozę. Jednak największe ilości krzemu zawierają zioła, takie jak skrzyp polny, pokrzywa, rdest ptasi, podbiał pospolity czy turczyca piaskowa.