To bezcenne badanie, które może ujawnić poważne choroby.
W tej substancji wytwarzanej przez organizm znajduje się naprawdę sporo informacji! Niektóre z nich możemy odczytać i zrozumieć sami, a inne rozszyfrować może tylko wyspecjalizowane laboratorium. To ono sprawdzi np. ciężar właściwy moczu, jego pH (kwasowość) i obecność w nim niepożądanych elementów.
Mocz zdrowego człowieka jest żółty. Ale będzie niemal przezroczysty, jeśli dużo pijemy i ciemnożółty, jeśli płynów spożywamy mało. Może się zmienić po zjedzeniu barwiącej potrawy (np. barszczu, jeżyny, rabarbaru, brokułów), ale kolor zaraz szybko wraca do normy. Ciemnobrązowy lub pomarańczowy mocz bez powodu może też świadczyć o problemach z wątrobą (i zwiększonym poziomie bilirubiny, która ją wytwarza). Kolor czerwonobrunatny lub czerwony oznacza krew w moczu - a to świadectwo schorzeń nerek i pęcherza. Zielonkawy kolor przyjmuje w odmiedniczkowym zapaleniu nerek i zapaleniu prostaty (i po szparagach). Czerwonoróżowy jest w dnie moczanowej.
Barwę zmienia też po lekach: przeciwbólowych, przeciwbakteryjnych, przeciwhistaminowych, hormonalnych. Preparaty z żelazem powodują jego zaczernienie, beta-karoten go przyciemnia, witaminy z grupy B sprawiają, że staje się jaskrawy.
Jego ciężar właściwy wynosi 1,016-1,022 kg/l. Rośnie, gdy jest w nim białko lub glukoza, i spada, gdy nerki źle pracują. Odczyn moczu, czyli jego pH, jest lekko kwaśny (4,6-7,0 pH). Jeśli jest inaczej, sugeruje to kamicę nerkową i zakażenie dróg moczowych.
Świeży mocz raczej nie pachnie. Zapach zmienia się, gdy za mało pijemy i mamy zagęszczony mocz. Na jego woń wpływa też dieta, leki, preparaty witaminowe lub niektóre pokarmy (np. szparagi, czosnek, chrzan). Kiedy mamy infekcję dróg moczowych lub nerek, ma zapach amoniaku. Acetonem pachnie w nieleczonej cukrzycy. O dużej ilości cukru świadczy też wyczuwalny aromat owoców. Schorzenia wątroby i trzustki nadają mu zapach stęchlizny.
W zasadzie nie powinny trafiać do moczu. Norma jednak dopuszcza 1-3 leukocyty, czyli białe krwinki zwalczające infekcje. Gdy pojawia się ich więcej, może to być reakcja na wysiłek, odwodnienie, stan podgorączkowy. Częściej jednak oznacza to stan zapalny układu moczowego i obecność bakterii, wirusów, grzybów, chlamydii, pasożytów. A także śródmiąższowe, odmiedniczkowe lub kłębuszkowe zapalenie nerek.
Gdy stan jest ostry, dopada nas krwiomocz, mocz staje się pienisty i pojawia się też białko. Zwiększa się liczba leukocytów także przy kamieniach w nerkach i zażywaniu leków (antybiotyków, przeciwgruźliczych, moczopędnych, immunosupresyjnych albo przeciwzapalnych). Erytrocyty, czyli czerwone krwinki w moczu, to również niedobry znak. Nawet ich niewielka ilość świadczy o różnych chorobach. Na przykład o schorzeniach dróg moczowych, zaburzeniach krzepnięcia, marskości wątroby, niewydolności krążenia czy gruźlicy.
Bakterii w moczu nie powinno być w ogóle, ich obecność zawsze świadczy o chorobie któregoś z odcinków układu moczowego. Natomiast obecność cukru (a także ciał ketonowych) świadczy o cukrzycy, a białka o chorobach układu moczowego albo niedawnym, dużym fizycznym wysiłku.
Wysoki poziom mocznika wskazuje na dietę wysokobiałkową, niewydolność nerek lub odwodnienie, a duża ilość kwasu moczowego to świadectwo dny moczanowej, niewydolności nerek albo efekt działania leków moczopędnych. Z kolei obecność nabłonków i wałeczków, czyli fragmentów błony śluzowej i elementów komórek, towarzyszy uszkodzeniom nerek, a kreatyniny świadczy o ich gorszym funkcjonowaniu.
