Osutka: Przyczyny, objawy i leczenie
Wysypka na skórze zazwyczaj budzi nasz niepokój, zwłaszcza jeśli utrzymuje się przez kilka dni, a nawet tygodni. W pierwszej kolejności podejrzewamy wtedy alergię lub chorobę zakaźną. Może to być osutka – na skórze i błonach śluzowych pojawiają się pęcherzyki, plamki lub grudki. Zazwyczaj to efekt reakcji alergicznej na przyjmowane leki. Zdarza się jednak, że osutka ma podłoże bakteryjne lub wirusowe, a nawet jest objawem poważnych schorzeń, np. autoimmunologicznych. Kiedy zmiany skórne powinny nas zaniepokoić? Jak rozróżnić rodzaje osutki?
Osutka zazwyczaj przybiera postać krostek, grudek, pęcherzyków lub plam na skórze i błonach śluzowych (np. w jamie ustnej i nosowej czy na narządach płciowych). Najczęstszą przyczyną jest reakcja alergiczna na przyjmowane leki. Dochodzi do niej zazwyczaj po 3 tygodniach od początku zażywania danego specyfiku. Na osutkę szczególnie narażone są osoby stosujące niesteroidowe leki przeciwzapalne, moczopędne, obniżające ciśnienie tętnicze krwi, niektóre antybiotyki z grupy beta-laktamowych, a także środki uspokajające, nasenne i zwalczające drgawki. Czynnikiem ryzyka obarczone są ponadto leki na reumatyzm, które zawierają sole złota. Gwałtowna reakcja układu autoimmunologicznego objawiająca się osutką może też wystąpić na skutek nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne oraz stosowania terapii hormonalnej.
Inną przyczyną osutki może być zakażenie bakterią, wirusem lub pierwotniakiem. Najczęściej są to paciorkowce i krętki gruźlicy, a także wirusy wywołujące różyczkę, odrę, ospę wietrzną, rumień zakaźny, mononukleozę oraz HIV. Osutka może się również pojawić na skutek zakażenia pierwotniakiem odpowiedzialnym za toksoplazmozę.
Plamy i grudki na skórze stosunkowo często występują u kobiet w końcowym etapie ciąży i są efektem gwałtownych zmian hormonalnych (są wtedy niegroźne, chyba że to objaw zakaźnej choroby). Osutka może być również reakcją alergiczną na kontakt z trującą rośliną lub niektórymi substancjami chemicznymi (część osób reaguje w ten sposób na środki odstraszające komary). Pojawia się także na skutek ukąszenia kleszcza lub obecności pasożytów w organizmie.
W zależności od rodzaju zmian na skórze wyróżnia się osutkę plamistą, grudkową, krostową, liszajopodobną i plamisto-grudkową. Osutka plamista charakteryzuje się płaskimi zmianami o barwie znacznie różniącej się od reszty skóry, zazwyczaj jest to zaczerwienienie. O osutce grudkowej mówimy, gdy na powierzchni skóry pojawiają się niewielkie wypukłości, które jednak nie różnią się kolorem od reszty skóry. Z kolei osutka plamisto-grudkowa jest połączeniem obu symptomów – na skórze pojawiają się zaczerwienione i wypukłe zmiany. Liczne krostki występujące w innych miejscach niż mieszki włosowe mogą świadczyć o osutce krostowej. Błyszczące grudki to objaw osutki liszajopodobnej.
Osutka polekowa występuje najczęściej na tułowiu i kończynach górnych, z czasem może przenosić się w dół ciała. Z kolei osutka wywołana infekcjami wirusowymi lub bakteryjnymi pojawia się w różnych częściach ciała charakterystycznych dla danego drobnoustroju. Przykładowo przy odrze wysypka obejmuje na początku skórę głowy i stopniowo rozprzestrzenia się w dół ciała.
Leczenie osutki
Leczenie osutki jest uzależnione od przyczyn jej wystąpienia. W przypadku reakcji alergicznej na lek (lub inną substancję chemiczną) wystarczy zaprzestać zażywania danego specyfiku, ewentualnie włączyć środki przeciwhistaminowe, które zablokują reakcję alergiczną. Jeśli przyczyną osutki jest wirus, wysypka mija samoistnie po kilku tygodniach. Dla złagodzenia uciążliwych dolegliwości można stosować maści i płyny odkażające oraz środki glikokortykosteroidowe. Do zwalczenia osutki o podłożu bakteryjnym konieczna jest antybiotykoterapia.
