Owrzodzenia jamy ustnej – objawy, przyczyny i leczenie

Nadżerki oraz owrzodzenia jamy ustnej powstają w wyniku wielu czynników miejscowych bądź wskutek stosowania niektórych leków i występowania rozmaitych chorób ogólnoustrojowych. Często dochodzi do pojawiania się podobnych i niespecyficznych klinicznie symptomów miejscowych, co stwarza trudności w postawieniu właściwej diagnozy. Z tego powodu w rozpoznaniu typu owrzodzeń wymagana jest współpraca między laryngologiem a lekarzami innych specjalizacji, np.stomatologami⁽⁸⁾.

Do najczęstszych owrzodzeń jamy ustnej należą afty i pleśniawki, które bywają mylone ze sobą. Istnieje jednak między nimi różnica. Pleśniawki powstają poprzez zakażenie grzybicze, a afty przez infekcje bakteryjne lub wirusowe. Afty występują periodycznie w postaci nadżerek bądź owrzodzeń na błonie śluzowej jamy ustnej. Do nieprawidłowości oraz chorób je wywołujących można zaliczyć⁽²⁾:

• zakażenie wirusem HIV i HSV,
• chorobę Addisona-Biermera (niedobór kwasu foliowego i witaminy B12),
• niedobór żelaza,
• choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego u dzieci.

W tych poszczególnych przypadkach istotne jest jak najszybsze rozpoczęcie skutecznego leczenia choroby zasadniczej. Dzięki temu można trwale wyeliminować wykwity z jamy ustnej⁽²⁾.

Pleśniawki to najczęstsze owrzodzenia jamy ustnej u dzieci. W szczególności rozwijają się u noworodków przez zakażenie drożdżakami typu Candida albicans. Niemowlęta mogą zarazić się pleśniawkami już podczas porodu, w związku z infekcją grzybiczą w drogach rodnych kobiety. Małe dzieci nie mają jeszcze dobrze rozwiniętego układu odpornościowego, co wpływa na większe ryzyko wystąpienia pleśniawek niż u starszych osób. Wcześniaki o małej masie ciała (poniżej 1000g) stanowią najbardziej narażoną grupę⁽³⁾.

Pleśniawki jamy ustnej u dzieci wymagają odpowiedniego leczenia z użyciem środków o działaniu przeciwgrzybiczym. Do tej grupy preparatów należą m.in. echinokandyna i workynazol. Przyczyniają się one do wyeliminowania problemu oraz zminimalizowania powikłań. Kuracja z zastosowaniem azoli, flukonazolu oraz nystatyny obniża ryzyko kolonizacji, a także infekcji grzybiczej. W sytuacji, gdy nie pomagają inne środki lecznicze, podaje się flukonzaol⁽⁵⁾.

Pleśniawki w jamie ustnej u dorosłych można wyleczyć za pomocą preparatów przeciwgrzybiczych podawanych miejscowo oraz leków doustnych. Taką terapię należy stosować około 7--14 dni. W celu zapobiegnięciu wszelkim nawrotom przedłuża się okres leczenia o kolejne 14 dni. W leczeniu pleśniawek można skorzystać z takich środków jak:

• krem z gentamycyną,
• żel z mikonazolem,
• nystatyna w postaci zawiesiny do pędzlowania.

Lekami dosutnymi są pochodne triazolu, itrakonazol, flukonazol, worikonazol, pozakonazol. Zdarza się, że do terapii zostaje wdrożona również pochodna imidazolu - ketokonazol⁽¹⁾.

Leczenie owrzodzeń jamy ustnej, takich jak afty, wymaga miejscowego zastosowania środków o działaniu antyseptycznym, przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym. Preparaty te osłaniają zmiany, a także regenerują błonę śluzową jamy ustnej. Rekomenduje się również płukanie roztworem z dodatkiem chlorheksydyny. Substancja ta należy do grupy najskuteczniejszych antyseptyków jamy ustnej. Innymi związkami o podobnych właściwościach są:

• mieszanka dichlorowodorku octenidyny i alkoholu fenoksyetylowego,
• płukanka z diklofenakiem,
• roztwór benzydaminy,
• żel z salicylanem choliny.

Wymienione preparaty wykazują działanie zarówno przeciwzapalne, jak i przeciwbólowe⁽⁶⁾.

Bibliografia:

1. Petkowicz B., Skiba-Tatarska M., Wysokińska-Miszczuk J., Kandydoza jamy ustnej, Gerontologia Polska, tom 14, nr 4, 160-164.
2. Nowak M., Górska R., Współczesne poglądy na etiopatogenezę aft nawracających (RAS), Borgis - Nowa Stomatologia 1/2011, 35-38.
3. Tinoco-Araujo J. E., Araújo D. F., Barbosa P. G., Santos P. S., Medeiros A. M., Inwazyjna kandydoza i objawy jamy ustnej u wcześniaków. Einsteina (Sao Paulo). 2013;11(1):71-75.
4. Strona z opisem wyrobów medycznych firmy Sachol, https://sachol.com.pl/, [dostęp: 14.02.2022].
5. Chapman, Rachel L., Prevention and treatment of Candida infections in neonates, Seminars in perinatology vol. 31,1 (2007): 39-46. doi:10.1053/j.semperi.2007.01.006
6. Kozłowski Z., Konopka T., Wybrane zagadnienia z farmakoterapii chorób błony śluzowej jamy ustnej, Dent. Med. Probl. 2004, 41, 1, 119-123.
7. Waśniewska-Okupniak, Elżbieta and Witold Szyfter, Diagnostyka zapaleń jamy ustnej z nadżerkami i owrzodzeniami błony śluzowej, Polski przegląd otorynolaryngologiczny, tom 4, nr 1 (2015), s. 15-19. doi: 10.5604/20845308.1132407.