Owrzodzenia jamy ustnej – objawy, przyczyny i leczenie
Owrzodzenia jamy ustnej często pojawiają się z wielu powodów. To dość nieprzyjemna dolegliwość, która może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Czasami dochodzi do samoistnego gojenia owrzodzeń bądź ich zniknięcia po zastosowaniu odpowiedniego leczenia miejscowego. Niestety zdarza się, że zmiany te są symptomem ostrzejszych schorzeń i chorób ogólnoustrojowych. Należy zatem jak najszybciej udać się do lekarza, aby wdrożyć odpowiednie leczenie. Jakiego rodzaju owrzodzenia występują w jamie ustnej? Jak wyglądają?
Nadżerki oraz owrzodzenia jamy ustnej powstają w wyniku wielu czynników miejscowych bądź wskutek stosowania niektórych leków i występowania rozmaitych chorób ogólnoustrojowych. Często dochodzi do pojawiania się podobnych i niespecyficznych klinicznie symptomów miejscowych, co stwarza trudności w postawieniu właściwej diagnozy. Z tego powodu w rozpoznaniu typu owrzodzeń wymagana jest współpraca między laryngologiem a lekarzami innych specjalizacji, np.stomatologami(8).
Do najczęstszych owrzodzeń jamy ustnej należą afty i pleśniawki, które bywają mylone ze sobą. Istnieje jednak między nimi różnica. Pleśniawki powstają poprzez zakażenie grzybicze, a afty przez infekcje bakteryjne lub wirusowe. Afty występują periodycznie w postaci nadżerek bądź owrzodzeń na błonie śluzowej jamy ustnej. Do nieprawidłowości oraz chorób je wywołujących można zaliczyć(2):
- zakażenie wirusem HIV i HSV,
- chorobę Addisona-Biermera (niedobór kwasu foliowego i witaminy B12),
- niedobór żelaza,
- choroby pasożytnicze przewodu pokarmowego u dzieci.
W tych poszczególnych przypadkach istotne jest jak najszybsze rozpoczęcie skutecznego leczenia choroby zasadniczej. Dzięki temu można trwale wyeliminować wykwity z jamy ustnej(2).
Pleśniawki to najczęstsze owrzodzenia jamy ustnej u dzieci. W szczególności rozwijają się u noworodków przez zakażenie drożdżakami typu Candida albicans. Niemowlęta mogą zarazić się pleśniawkami już podczas porodu, w związku z infekcją grzybiczą w drogach rodnych kobiety. Małe dzieci nie mają jeszcze dobrze rozwiniętego układu odpornościowego, co wpływa na większe ryzyko wystąpienia pleśniawek niż u starszych osób. Wcześniaki o małej masie ciała (poniżej 1000g) stanowią najbardziej narażoną grupę(3).
Pleśniawki jamy ustnej u dzieci wymagają odpowiedniego leczenia z użyciem środków o działaniu przeciwgrzybiczym. Do tej grupy preparatów należą m.in. echinokandyna i workynazol. Przyczyniają się one do wyeliminowania problemu oraz zminimalizowania powikłań. Kuracja z zastosowaniem azoli, flukonazolu oraz nystatyny obniża ryzyko kolonizacji, a także infekcji grzybiczej. W sytuacji, gdy nie pomagają inne środki lecznicze, podaje się flukonzaol(5).
Pleśniawki w jamie ustnej u dorosłych można wyleczyć za pomocą preparatów przeciwgrzybiczych podawanych miejscowo oraz leków doustnych. Taką terapię należy stosować około 7--14 dni. W celu zapobiegnięciu wszelkim nawrotom przedłuża się okres leczenia o kolejne 14 dni. W leczeniu pleśniawek można skorzystać z takich środków jak:
- krem z gentamycyną,
- żel z mikonazolem,
- nystatyna w postaci zawiesiny do pędzlowania.
Lekami dosutnymi są pochodne triazolu, itrakonazol, flukonazol, worikonazol, pozakonazol. Zdarza się, że do terapii zostaje wdrożona również pochodna imidazolu - ketokonazol(1).
Leczenie owrzodzeń jamy ustnej, takich jak afty, wymaga miejscowego zastosowania środków o działaniu antyseptycznym, przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym. Preparaty te osłaniają zmiany, a także regenerują błonę śluzową jamy ustnej. Rekomenduje się również płukanie roztworem z dodatkiem chlorheksydyny. Substancja ta należy do grupy najskuteczniejszych antyseptyków jamy ustnej. Innymi związkami o podobnych właściwościach są:
- mieszanka dichlorowodorku octenidyny i alkoholu fenoksyetylowego,
- płukanka z diklofenakiem,
- roztwór benzydaminy,
- żel z salicylanem choliny.
Wymienione preparaty wykazują działanie zarówno przeciwzapalne, jak i przeciwbólowe(6).
Bibliografia:
- Petkowicz B., Skiba-Tatarska M., Wysokińska-Miszczuk J., Kandydoza jamy ustnej, Gerontologia Polska, tom 14, nr 4, 160-164.
- Nowak M., Górska R., Współczesne poglądy na etiopatogenezę aft nawracających (RAS), Borgis - Nowa Stomatologia 1/2011, 35-38.
- Tinoco-Araujo J. E., Araújo D. F., Barbosa P. G., Santos P. S., Medeiros A. M., Inwazyjna kandydoza i objawy jamy ustnej u wcześniaków. Einsteina (Sao Paulo). 2013;11(1):71-75.
- Strona z opisem wyrobów medycznych firmy Sachol, https://sachol.com.pl/, [dostęp: 14.02.2022].
- Chapman, Rachel L., Prevention and treatment of Candida infections in neonates, Seminars in perinatology vol. 31,1 (2007): 39-46. doi:10.1053/j.semperi.2007.01.006
- Kozłowski Z., Konopka T., Wybrane zagadnienia z farmakoterapii chorób błony śluzowej jamy ustnej, Dent. Med. Probl. 2004, 41, 1, 119-123.
- Waśniewska-Okupniak, Elżbieta and Witold Szyfter, Diagnostyka zapaleń jamy ustnej z nadżerkami i owrzodzeniami błony śluzowej, Polski przegląd otorynolaryngologiczny, tom 4, nr 1 (2015), s. 15-19. doi: 10.5604/20845308.1132407.
