Prawda i mity o bólu ucha

Twój malec przeraźliwie płacze, ciągnąc się za uszko, a ty... zupełnie nie wiesz, co robić? Sąsiadka doradza ciepłe okłady na bolące miejsce, zaś przyjaciółka upiera się przy natychmiastowej wizycie u lekarza. Która z nich ma rację i kogo powinnaś posłuchać? Nasz ekspert wyjaśnia, które z obiegowych opinii dotyczących bólu uszu u dzieci są prawdziwe, a które nie i co przyniesie ulgę cierpiącemu smykowi.

Niekoniecznie. Czasami zdarza się, że u dziecka, które skarży się na ból w okolicy ucha, lekarz wcale nie stwierdza infekcji, lecz zupełnie inną dolegliwość. - Promieniujący w kierunku ucha ból może być również objawem np. ząbkowania, anginy, zapalenia węzłów chłonnych lub ślinianek przyusznych (świnki), bólu zęba, obecności ciała obcego w uchu, zmian w okolicy kręgosłupa szyjnego lub też stawu skroniowo-żuchwowego - wyjaśnia pediatra.

Niestety tak. - Zaburzenia słuchu powstają z powodu przytkania trąbki słuchowej dziecka - zbierająca się w uchu wydzielina upośledza pracę całego aparatu słuchowego - mówi dr Gierowska-Bogusz. - O problemach ze słuchem może świadczyć to, że szkrab przekręca znane już sobie wyrazy, nastawia głośniej telewizor lub siada bliżej niego. Niektóre maluchy podczas rozmowy ustawiają się bokiem, nadstawiając w kierunku osoby mówiącej zdrowe ucho - dodaje ekspert.

Lekarze przestrzegają przed samodzielnym kurowaniem dziecka w domu. To może przynieść więcej szkody niż pożytku.

- Zaaplikowanie malcowi do ucha np. olejku kamforowego w sytuacji, gdy doszło do pęknięcia błony bębenkowej, może prowadzić do groźnych powikłań - ostrzega dr Barbara Gierowska- Bogusz.

- Rodzicom swoich pacjentów zdecydowanie odradzam również przykładanie dzieciom ciepłych kompresów, które co prawda chwilowo zmniejszają ból, ale równocześnie powodują nasilenie ostrego stanu zapalnego - dodaje nasz redakcyjny ekspert.

- Rzeczywiście tak jest. Statystyki pokazują, że na ostre zapalenie uszu cierpi ponad połowa dzieci poniżej 3. roku życia - mówi dr Barbara Gierowska-Bogusz.

- U niemowląt i małych dzieci trąbka słuchowa (inaczej zwana trąbką Eustachiusza), łącząca ucho z gardłem (do którego spływa wydzielina z nosa), jest szersza, krótsza oraz bardziej pozioma niż u dorosłych. Sprzyja to łatwiejszemu oraz szybszemu przemieszczaniu się z nosa oraz gardła do ucha wirusów lub bakterii, które wywołują stan zapalny w wyściółce ucha środkowego - dodaje specjalista.

Czasami udaje się wygrać z chorobą bez pomocy tak silnych leków. - Podanie antybiotyku zależy od przyczyny oraz stopnia nasilenia objawów - mówi dr Barbara Gierowska-Bogusz. - Lekarz badający chorego malca początkowo może zalecić jedynie środki przeciwbólowe (paracetamol lub ibuprofen) oraz mukolityczne (czyli rozrzedzające wydzielinę i ułatwiające jej odpływanie) oraz 48-godzinną obserwację dziecka. Dopiero po około dwóch dniach specjalista, jeśli uzna to za absolutnie konieczne, może przepisać brzdącowi antybiotyk - wyjaśnia nasz ekspert.

Okazuje się, że tak. - Naukowcy dowiedli, że niektóre szczepienia, np. przeciwko pneumokokom, Haemophilus influenzae czy grypie chronią malucha także przed zapaleniami ucha - tłumaczy pediatra. W Stanach Zjednoczonych zaobserwowano, że wśród dzieci szczepionych na pneumokoki liczba zachorowań na infekcje uszu spadła aż o 34 procent - dodaje ekspert.

Zazwyczaj na początku infekcji maluch traci apetyt, może być rozdrażniony i płaczliwy. - Dopiero nieco później dołączają się do tego wysoka gorączka (nawet do 40ºC), wymioty lub biegunka oraz symptomy świadczące o problemach z uszami - wyjaśnia dr Barbara Gierowska-Bogusz.

- Dziecko może też gorzej słyszeć, pocierać lub łapać się za ucho oraz skarżyć się na silny ból podczas jedzenia, np. niemowlę po kilku łykach może w ogóle przestać ssać pierś - mówi specjalista.

Rzeczywiście w okresie jesienno-zimowym maluchy często zapadają na zapalenia ucha środkowego, które są zazwyczaj poprzedzone wirusową infekcją przeziębieniową. - Jednak problemy z uszami występują u dzieci też latem. O tej porze roku maluchy zwykle cierpią na infekcje przewodu słuchowego, czyli kanału wiodącego od ucha zewnętrznego do błony bębenkowej - mówi dr Gierowska-Bogusz. Najczęściej są one spowodowane kąpielami w niezbyt czystych zbiornikach wodnych.

- Choroby powodują wirusy, bakterie i grzyby wnikające w skórę, która została uszkodzona lub przez dłuższy czas jest wilgotna, np. właśnie po pływaniu, dlatego infekcja jest też często nazywana "Uchem pływaka" - dodaje ekspert. Początkowo objawia się ona swędzeniem, później bardzo silnym bólem, zwłaszcza przy gryzieniu. Brzdąc trzyma się za ucho, krzyczy, nie pozwala dotknąć bolącego miejsca. W następstwie infekcji pojawia się jasny lub żółtawy wyciek. Jeśli gromadząca się ropa zatka ucho, smyk może mieć problemy ze słuchem. W takiej sytuacji konieczna jest niezwłoczna wizyta u laryngologa, który zaleci cierpiącemu szkrabowi właściwe leki (zwykle antybiotyk miejscowy lub ogólny, środki przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwobrzękowe).

Bywa, że malec cierpi na zapalenie ucha nie jeden czy dwa razy w roku, tylko infekcje występują znacznie częściej. Co wtedy zrobić? - Przede wszystkim dziecko powinno być pod stałą opieką laryngologa. To bardzo ważne, gdyż częste zapalenia ucha, na dodatek nieprawidłowo leczone, mogą doprowadzić do uszkodzeń słuchu - radzi dr Gierowska-Bogusz.

Dzięki przestrzeganiu kilku prostych reguł możesz zmniejszyć ryzyko problemów z uszami u maluszka.

● Co kilka dni przemywaj wodą małżowiny uszne smyka. Możesz robić to palcem lub specjalnymi patyczkami do czyszczenia uszu.

● Nie wkładaj patyczków higienicznych do środka ucha. Wtedy istnieje bowiem ryzyko, że zamiast wydobyć woskowinę z przewodu słuchowego, wepchniesz ją jeszcze głębiej, co może prowadzić do całkowitego zatkania ucha. Patyczkiem łatwo jest też boleśnie uszkodzić skórę w głębi ucha, co może grozić infekcją.

● Jeśli zauważysz, że w uchu maleństwa zalega dużo woskowiny, sięgnij po specjalny preparat, który ją rozpuści, np. Vaxol, Ceruclear, A-cerumen, CUE (są dostępne bez recepty).

Jeżeli choroba ma podłoże bakteryjne i maluszek musi brać antybiotyk, osłonowo podawaj mu też probiotyki. Są to tzw. dobre bakterie, które przywracają równowagę mikroflory bakteryjnej (dzięki czemu zapobiegają biegunkom), wspomagają trawienie, wzmacniają odporność, a także hamują procesy zapalne w organizmie. Preparaty te uznawane są za całkowicie bezpieczne i - zdaniem ekspertów - bez obaw można podawać je nawet niemowlętom.

Na zapalenie uszu najczęściej chorują maluchy uczęszczające do żłobków i przedszkoli, z osłabioną odpornością i nawracającymi infekcjami dróg oddechowych. Ryzyko infekcji uszu wzrasta również u dzieci z przerostem migdałków (a zwłaszcza trzeciego migdałka) oraz alergików.

Konsultacja: lek. med. Barbara Gierowska-Bogusz, pediatra z Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. Tekst: Magdalena Kowalska-Sokołowska