Skąd te omdlenia?

Mdlejący człowiek chwieje się, traci przytomność i upada. W takiej pozycji ciała krew nie musi płynąć "pod górę" z serca do mózgu i dość szybko zaopatruje mózg w odpowiednią dawkę tlenu. Świadomość zwykle wraca po 5-15 sek. Jeśli przy upadku nie doszło do urazu, to po omdleniu czujemy się dobrze. Czasem jednak takie zdarzenie może zwiastować poważną chorobę lub być jej skutkiem. Bywają różne rodzaje omdleń:

Związane z gwałtownym, ale chwilowym spadkiem ciśnienia i zwolnieniem akcji serca. Poprzedza je uczucie duszności, mroczki przed oczami, zaburzenia widzenia, szum w uszach, zawroty głowy, niekiedy nudności i wymioty. Osoba, która ma za chwilę zemdleć, jest blada, spocona. Kiedy się pojawiają? Podczas długotrwałego stania, zwłaszcza w tłumie, w wysokiej temperaturze lub dusznym pomieszczeniu. A także przy gwałtownej zmianie pozycji (np. szybkim wstaniu z łóżka) lub przy znacznie obniżonym poziomie cukru we krwi, np. wskutek długiego chodzenia na czczo. Omdlenia łagodne mogą być też skutkiem silnych emocji - bólu, zdenerwowania, strachu, paniki, szoku, widoku krwi. A nawet... śmiechu.

Najczęściej są związane z zaburzeniami pracy serca. Mogą zagrażać życiu. Ich bezpośrednią przyczyną jest niewłaściwa praca serca: "pompuje" ono zbyt małą ilość krwi, która w niewystarczającej ilości dociera do mózgu. Podobny skutek ma zwężenie tętnic szyjnych. Omdlenia te często występują w czasie wysiłku fizycznego lub zaraz po nim. Nie są poprzedzone żadnymi zwiastunami. Człowiek traci przytomność i często uszkadza ciało na skutek upadku - dochodzi do stłuczeń, złamań, wstrząsu mózgu.

Kiedy się pojawiają? M.in. wskutek niedokrwienia czy zapalenia mięśnia sercowego, zwężenia zastawki aorty, nadciśnienia płucnego, zaburzenia rytmu serca, częstoskurczu komorowego i nadkomorowego (odczuwanego jako tzw. kołatanie serca), zatoru tętnicy płucnej.

W takim wypadku ilość krążącej krwi jest zbyt mała, by zapewnić odpowiedni dowóz tlenu do poszczególnych narządów, w tym także do mózgu. Kiedy się pojawiają? Po wypadkach, urazach, krwotokach - gdy dochodzi do krwawienia, zarówno na zewnątrz, jak i do wewnątrz organizmu.

Zdarzają się omdlenia spowodowane lekami, m.in. na nadciśnienie, moczopędnymi, po nitroglicerynie, antydepresantach, nadużyciu alkoholu. Zemdleć można po kaszlu lub grając na instrumencie dętym. A także po wypróżnieniu lub oddaniu moczu - zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej podnosi ciśnienie w klatce piersiowej i uciska na żyłę odprowadzającą krew do serca. Omdlenia zdarzają się kobietom w 3. trymestrze ciąży.

Pierwsza pomoc

Najlepiej jest złapać osobę mdlejącą, położyć ją i podtrzymywać jej głowę lub coś pod nią podłożyć. W odzyskaniu przytomności pomaga uniesienie nóg powyżej poziomu głowy (zwiększa to dopływ krwi do mózgu) i rozluźnienie ubrania (kołnierzyka, paska). W każdym przypadku utraty przytomności należy zgłosić się do lekarza. Omdlenie poprzedzone bardzo silnym bólem głowy może oznaczać udar - w takim wypadku trzeba natychmiast wezwać pogotowie. W znalezieniu przyczyny omdlenia pomoże szczegółowy wywiad. Czasem konieczne są badania: m.in. EKG (także na stojąco), echo serca, RTG klatki piersiowej, EEG, tomografia komputerowa, tzw. USG dopplerowskie tętnic szyjnych).

Kons. dr Jolanta Kunikowska, lekarz chorób wewnętrznych