Zakażenia pneumokokowe

Pneumokoki (Streptococcus pneumoniae) to powszechnie występujące w naszym środowisku bakterie, które atakując różne narządy, zwłaszcza u dzieci mogą powodować groźne schorzenia. Odpowiadają za blisko 70 procent zapaleń płuc, 85 procent przypadków sepsy oraz połowę zachorowań na zapalenie opon mózgowych u maluchów poniżej 5. roku życia. Oczywiście nie wszystkie zakażenia kończą się źle. Jednak na wszelki wypadek warto zrobić wszystko, aby ich uniknąć.

Podstępne bakterie

Pneumokoki najczęściej bytują w nosach i gardłach małych dzieci. Rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, czyli podczas kaszlu i kichania. Szkrab może zarazić się nimi nie tylko od dziecka, które ma wyraźne objawy infekcji, ale także od brzdąca (lub osoby dorosłej), która jest jedynie ich nosicielem. W Polsce nosicielami pneumokoków jest ponad 60 procent dzieci, które chodzą do żłobków oraz przedszkoli!

Gdy bakterie pneumokokowe znajdą się w organizmie malca, przez pewien czas mogą się nie uaktywniać. Jednak wystarczy, że szkrab przemarznie, przeziębi się lub złapie jakąś infekcję wirusową, a wówczas - na skutek spadku odporności jego organizmu - mogą spowodować infekcję. Zwykle w pierwszej kolejności przedostają się do ucha środkowego, zatok i krwi, a z krwią do płynu mózgowo- -rdzeniowego lub innych narządów. Choroby, które wywołują, dzieli się na miejscowe, takie jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie spojówek czy zatok oraz inwazyjne, podczas których bakterie przenikają do krwi, wywołując zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenie krwi, a w wyjątkowych wypadkach - również sepsę. Poniżej opisujemy te najczęstsze.

Zapalenie ucha środkowego

Szacuje się, że pneumokoki odpowiadają za ponad 40 procent bakteryjnych zapaleń ucha środkowego u dzieci. Najczęściej dochodzi do nich w następstwie zwykłego przeziębienia. Jakie są objawy choroby?

• gorączka - nawet do 40st.C,

• ból ucha - u niemowląt oraz małych dzieci może o nim świadczyć pocieranie lub ciągnięcie się za uszko,

• przytłumienie słuchu - możesz zaobserwować, że malec gorzej słyszy, bo np. nie reaguje na twoje polecenia lub nie odwraca główki w stronę, z której dobiegają głosy,

• nudności, wymioty lub biegunka - zwłaszcza u niemowląt często są pierwszym sygnałem infekcji ucha, co może być mylące dla lekarza stawiającego diagnozę.

• brak apetytu,

• pobudzenie szkraba.

Jak pomóc dziecku?

Z każdym maluchem, który skarży się na ból ucha, trzeba niezwłocznie pójść do lekarza. Jeśli pediatra podejrzewa, że brzdąc cierpi na zapalenie ucha środkowego, skieruje go na konsultację do laryngologa. Po dokładnym obejrzeniu wnętrza ucha otoskopem (specjalnym przyrządem jasno oświetlającym i powiększającym), specjalista prawdopodobnie zaleci silny antybiotyk (przy infekcji wywołanej przez pneumokoki szanse, że maluch wyzdrowieje bez zażywania go, wynoszą tylko 20 procent!), leki przeciwbólowe oraz preparaty mukolityczne (rozrzedzające wydzielinę w drogach oddechowych i ułatwiające jej odpływanie).

Zapalenie ucha środkowego trwa zwykle kilka, kilkanaście dni. Przez ten czas malec powinien pozostawać w domu. W czasie choroby należy podawać mu dużo płynów i potrawy łatwe do gryzienia (aby zminimalizować ból występujący podczas żucia). Po zakończeniu leczenia trzeba zgłosić się z malcem na kontrolę do laryngologa.

Możliwe powikłania

Zdarza się, że infekcje ucha przebiegają bezobjawowo, powtarzają się lub trwają wyjątkowo długo. Wtedy może dojść do przewlekłego wysiękowego zapalenia ucha.

Jego głównym objawem jest zaleganie w uchu środkowym gęstej wydzieliny, która, oblepiając jego wnętrze, uniemożliwia przewodzenie dźwięków. Jest to sytuacja niebezpieczna, gdyż może prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu u dziecka.

Zapalenie zatok przynosowych

To druga - po zapaleniu ucha środkowego - najczęstsza dolegliwość powodowana przez pneumokoki. Jakie są objawy choroby?

• gorączka, która u małych dzieci może sięgać 39st.C,

•zielonożółty katar,

• męczący kaszel,

• bóle głowy

• obrzęk wokół oczu.

Jak pomóc dziecku?

Jeśli zaobserwujesz u swojego malca powyższe objawy, poproś pediatrę o skierowanie do laryngologa dziecięcego. Podczas badania lekarz sprawdzi, czy w przewodach nosowych malucha i na tylnej ścianie gardła widać ropną wydzielinę. Być może skieruje dziecko na badanie RTG zatok. Po potwierdzeniu diagnozy, konieczne będzie podawanie malcowi przez około dwa tygodnie antybiotyków. Lekarz zaleci również środki przeciwgorączkowe, leki mukolityczne oraz krople do nosa, które obkurczając śluzówkę, udrożnią go.

Przez cały czas choroby maluszek powinien pozostawać w domu. Ważne, by regularnie oczyszczać mu nosek. Możesz robić to, używając soli fizjologicznej lub aspiratora kataru dla niemowląt, np. Marimer, Frida. Pomocne okażą się również ciepłe kompresy, kąpiele lub inhalacje parą wodną (uważaj jednak, by nie poparzyć szkraba!). Możliwe powikłania Choroby nie wolno lekceważyć, gdyż może doprowadzić do poważnych komplikacji, m.in. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub nerwu wzrokowego.

Ostre zapalenie spojówek

Jeśli zostało wywołane przez pneumokoki, zwykle towarzyszy nieżytowi górnych dróg oddechowych u szkraba. Rozpoczyna się najczęściej najpierw w jednym oku, a następnie szybko przenosi się do drugiego.

Jakie są objawy choroby?

• początkowo wodnista, a następnie gęsta, ropna wydzielina w oczach, sklejająca powieki,

• silne przekrwienie spojówek, l pocieranie oczu,

• światłowstręt,

• silne łzawienie,

• swędzenie i pieczenie powiek,

• czasami może też wystąpić obrzęk węzłów przyuszniczych, podżuchwowych i szyjnych.

Jak pomóc dziecku?

Konieczna będzie wizyta u lekarza, gdyż infekcje bakteryjne oczu leczy się antybiotykami. Pediatra zbada dziecko, aby ustalić przyczynę zapalenia spojówek. Być może podejmie decyzję o pobraniu wydzieliny z oka do badania, by precyzyjnie określić rodzaj drobnoustroju chorobotwórczego i dobrać odpowiedni antybiotyk (najczęściej w kroplach).

W czasie infekcji kilka razy dziennie trzeba też będzie przemywać maluchowi oczka. Najlepiej robić to jałowym roztworem soli fizjologicznej z ampułki lub przegotowaną, a następnie ostudzoną wodą. Oko należy przecierać od zewnętrznego kącika w kierunku nosa, używając jałowego gazika. Pamiętaj, by nie usuwać palcami resztek wydzieliny z kącików oczu niemowlęcia. Możesz pomóc sobie gazikiem lub czystą chusteczką jednorazową.

Możliwe powikłania Jeśli za późno rozpocznie się leczenie lub będzie ono nieskuteczne, oko malucha może doznać uszkodzeń.

Zapalenie płuc

Czasami zdarza się, że zasiedlające nos i gardło malucha pneumokoki, zakażają dolne drogi oddechowe. W trakcie choroby w pęcherzykach płucnych, które u zdrowego dziecka są wypełnione powietrzem, wytwarza się płyn, co bardzo utrudnia maluszkowi oddychanie. Jakie są objawy choroby?

• wysoka gorączka z dreszczami,

• narastająca duszność,

• kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny,

• ból w klatce piersiowej,

• przyspieszenie akcji serca,

• niepokój dziecka,

• zmiana barwy skóry na szarą, co świadczy o niedotlenieniu malucha.

Jak pomóc dziecku?

W przypadku zapalenia płuc, konieczna jest natychmiastowa wizyta u pediatry. Jeśli stan malca jest poważny, niezbędne może okazać się wezwanie pogotowia ratunkowego, które przewiezie dziecko do szpitala. Leczenie zapalenia płuc, w zależności jak ciężkie są objawy i wieku brzdąca, odbywa się w warunkach domowych lub szpitalnych. Podstawą jest antybiotykoterapia.

Wybór antybiotyku powinien być oparty o antybiogram. Ze względu jednak na szybki postęp choroby, często konieczne jest rozpoczęcie leczenia przy nieznanej oporności drobnoustrojów na antybiotyki. Czas podawania lekarstw zależny jest od stanu maluszka, średnio wynosi on od 7 do 14 dni. Oprócz właściwego leczenia farmakologicznego, bardzo ważna jest odpowiednia pielęgnacja chorego brzdąca, mająca na celu poprawę wentylacji płuc. W szczególności należy dbać o regularne wietrzenie pomieszczeń i nawilżanie powietrza.

Aby nieco ulżyć szkrabowi, można ułożyć go w pozycji półsiedzącej.Kilkakrotne w ciągu dnia oklepywanie klatki piersiowej spowoduje odrywanie się wydzieliny od ściany oskrzeli i ułatwi brzdącowi odkrztuszanie. Chory malec z pewnością będzie musiał przyjmować również środki przeciwgorączkowe i wykrztuśne. Jeśli zapaleniu płuc towarzyszy skurcz oskrzeli, niezbędne może okazać się podanie malcowi wziewnych lub doustnych leków rozszerzających oskrzela. Warto zadbać, by chory szkrab leżał w łóżku i dużo odpoczywał. Po zakończeniu kuracji antybiotykami, czeka go długi okres rekonwalescencji. Możliwe powikłania Czasami może wystąpić m.in. niewydolność oddechowa.

Beata Borsuk, konsultacja: lek. med. Barbara Gierowska-Bogusz, pediatra z Instytutu Matki i Dziecka.