Znajdź sposób na hormony

Obniżony nastrój, ciągłe zmęczenie, wypadanie włosów... Przyczyn tych problemów zazwyczaj szukamy w psychice albo złym odżywianiu. Kiedy zmiana trybu życia na bardziej higieniczny i łykanie witamin nie pomagają, mało komu przychodzi do głowy, by poprosić o skierowanie do endokrynologa.

Przede wszystkim dlatego, że leczenie hormonalne kojarzymy zwykle głównie z kłopotami z zajściem w ciążę albo menopauzą. Tymczasem bez hormonów nie może się obejść żadna komórka naszego organizmu.

Te substancje odpowiadają za prawidłowe trawienie, funkcjonowanie mózgu, nerwy itd. Leków hormonalnych nie trzeba się bać, bo zastosowane przez specjalistę mogą znacznie poprawić jakość naszego życia.

Być może za twoje kłopoty odpowiada wyczerpanie nadnerczy i będące jego efektem zmniejszenie produkcji kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny. Zwykle, gdy coś nam grozi, nadnercza (niewielkie gruczoły położone w górnej części nerek) natychmiast zwiększają produkcję tych hormonów.

To właśnie kortyzol, adrenalina i noradrenalina pomagają nam bronić się przed infekcjami (a także przed innymi zagrożeniami). Kłopoty zaczynają się, jeśli sygnał do takiej akcji obronnej pojawia się zbyt często.

Zazwyczaj powodem tego jest przewlekły stres. Wyczerpane ciągłą pracą nadnercza, gdy sytuacja naprawdę tego wymaga, nie są w stanie sprostać zadaniu.

Objawy ich osłabienia to: obniżenie odporności, chroniczne zmęczenie, pogorszenie nastroju, zmniejszenie popędu seksualnego, kłopoty z koncentracją i zapamiętywaniem, nadwrażliwość na zimno, chudnięcie, niepohamowana ochota na słone pokarmy.

Badania, na które lekarz zwykle kieruje przy podejrzeniu niedoczynności nadnerczy, to: laboratoryjne oznaczenie poziomu ACTH (hormonu adrenokortykotropowego) i poziomu kortyzolu. Leczenie rozpoczyna się od zmiany diety na lepiej zbilansowaną, zaleca się także techniki relaksacyjne (np. jogę, medytację). Przy ciężkiej niedoczynności konieczne są jednak leki wyrównujące niedobory hormonalne. 

Zaburzeniem hormonalnym prowadzącym do przybierania na wadze jest insulinooporność (zmniejszenie wrażliwości tkanek organizmu na insulinę). Insulina to produkowany przez trzustkę hormon, którego zadaniem jest regulowanie ilości glukozy, jaka dociera do komórek.

Przy insulinooporności proces ten nie przebiega prawidłowo. Insulina jest produkowana w wystarczającej ilości, ale glukoza nie trafia do tkanek. Zamiast tego cukier jest magazynowany w wątrobie w postaci glikogenu. Kiedy jego ilość staje się zbyt duża, zostaje zamieniony w tłuszcz.

Objawy tej przypadłości to przybieranie na wadze oraz duży apetyt na węglowodany. Badania wykonywane przy podejrzeniu insulinooporności to oznaczenie krzywych – glukozowej i insulinowej. Stężenie glukozy i insuliny bada się na czczo i po spożyciu roztworu glukozy.

Leczenie w przypadku stwierdzenia insulinooporności polega na stosowaniu diety, zwiększeniu aktywności fizycznej. Wspomagająco podaje się leki (np. metforminę). Przybieranie na wadze bywa efektem niedoczynności tarczycy (skutkującej niedoborem hormonów tyroksyny i tyreoglobuliny).

Objawy choroby są charakterystyczne: nadwaga pojawia się mimo stosowania prawidłowej diety. Badania niedoczynności tarczycy polegają na oznaczeniu poziomów: TSH (hormonu tyreotropowego), FT3 (wolnej trójjodotyroniny) oraz FT4 (wolnej tyroksyny). Leczenie musi być prowadzone do końca życia. Bez względu na przyczynę niedoczynności konieczne jest podawanie syntetycznej tyroksyny (Eltroxin, Euthyrox). Przy odpowiednim dobraniu dawki leku przykre objawy zazwyczaj ustępują. 

Przysadka mózgowa: 

ACTH (hormon adrenokortykotropowy, norma: 2-13 pmol/l). Prolaktyna (norma: 1,9-25 ng/ml) .

TSH (hormon tyreotropowy, norma: 0,4-4,0 mU/l).

Tarczyca: 

FT3 (wolna trójjodotyro- nina, norma: 2,25-6 pmol/l albo 1,5-4 ng/l).

FT4 (wolna tyroksyna, norma: 10-25 pmol/l albo 8-20 ng/l). NADNERCZA:

Kortyzol we krwi: godzina 8.00: 5-25 ug/dl (0,14-0,96 umol/l lub 138-690 nmol/l); godzina 12.00: 4-20 ug/dl (0,11-0,54 umol/l lub 110- -552 nmol/l); godzina 24.00: 0-5 ug/dl (0,0-0,14 umol/l lub 0,0-3,86 nmol/l).

Przyczyną chudnięcia w sytuacji, gdy jemy tyle co zwykle, może być nadczynność tarczycy. Gdy gruczoł ten produkuje nadmierną ilość tyroksyny, metabolizm przyspiesza (hormon ten jest często składnikiem suplementów diety przeznaczonych dla osób, które się odchudzają).

Przyczyną niezamierzonego chudnięcia może być również moc no zaawansowana cukrzyca. Objawem tej choroby, jeśli nie zostanie ona rozpoznana albo gdy nie jest leczona, jest przede wszystkim chudnięcie mimo spożywania normalnych posiłków.

W tym przypadku przyczyną choroby jest niedobór insuliny (trzustka jej nie produkuje albo produkuje, ale za mało). Bez tego hormonu glukoza będąca podstawowym paliwem dla organizmu nie może być przetransportowana do komórek.

Potrzebne składniki nie docierają więc tam, gdzie powinny, a w rezultacie organizm jest niedożywiony. Badania wykrywające cukrzycę polegają na oznaczeniu na czczo poziomu cukru we krwi. Powinien być niższy niż 100 mg/dl (5,6 mmol/l).

Leczenie w zależności od typu i stopnia zaawansowania cukrzycy polega albo na podawaniu leków przeciwcukrzycowych (cukrzyca typu II), albo dożylnie insuliny (cukrzyca typu I i typu II). 

Utrzymujący się, nieuzasadniony smutek może powodować hiperprolaktynemia, czyli zbyt wysoki poziom prolaktyny (hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową) we krwi.

Objawy bywają bardzo dokuczliwe i potrafią zupełnie zdezorganizować życie. Osoby cierpiące na hiperprolaktynemię są drażliwe, często odczuwają niepokój. Czasem symptomy hiperprolaktynemii są uznawane za objawy depresji. Oznaką nadmiernej produkcji prolaktyny są też nieregularne miesiączki oraz kłopoty z zajściem w ciążę.

Badania, na które kieruje lekarz, gdy podejrzewa tę chorobę, to oznaczenia poziomu prolaktyny we krwi. Leczenie hiperprolaktynemii polega zazwyczaj na podawaniu leków hamujących produkcję tego hormonu.

Najczęściej stosuje się bromokryptynę, lizuryd, pergolid, chinagolid, kabergolinę. Za zaburzenia nastroju może odpowiadać także złe funkcjonowanie tarczycy. Nieuzasadniony smutek i nadmierna drażliwość mogą być spowodowane zarówno przez niedoczynność, jak i przez nadczynność tego gruczołu.

Objawy takie jak nadmierna senność, uczucie niechęci do działania oraz znużenie mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy. Zmęczenie może się pojawić również przy nadczynności tarczycy.

Zazwyczaj mamy wtedy chęć do działania, ale nasza energia szybko ulega wyczerpaniu. Szczególnie osłabione są mięśnie. Uczucie przemęczenia bywa związane z niewydolnością kory nadnerczy (np. w chorobie Addisona).

W tym przypadku objawom takim jak ogólne osłabienie, szybkie męczenie się, ciągła senność i skłonność do zasłabnięć towarzyszy zwykle niskie ciśnienie krwi (skurczowe poniżej 100 mmHg albo rozkurczowe poniżej 60 mmHg).

Przy nadczynności kory nadnerczy pojawia się nieproporcjonalne do podejmowanego wysiłku zmęczenie mięśni nóg. Badania, które zleca lekarz przy podejrzeniu hormonalnej przyczyny ciągłego zmęczenia, to oznaczenie poziomów TSH, FT3 i FT4.

W dalszej kolejności wypisuje skierowanie na oznaczenie poziomu kortyzolu i ACTH we krwi. Leczenie niedoczynności i nadczynności tarczycy to farmakologiczne wyrównywanie poziomu hormonów. 

Takie objawy jak bóle głowy obniżenie nastroju czy przybieranie na wadze mogą być związane z obniżeniem poziomu estrogenu. Dochodzi do niego najczęściej podczas menopauzy (zwykle około pięćdziesiątki), kiedy zmniejsza się produkcja tego hormonu przez jajniki.

Jeśli objawy są dokuczliwe, zalecana jest hormonalna terapia okresu menopauzy (menopausal hormone therapy, czyli MHT). Międzynarodowe Stowarzyszenie ds. Menopauzy zaleca MHT nie tylko przy nasilonych, ale także przy umiarkowanych oznakach przekwitania.

Dawki hormonów (rozpoczynając od najniższych) po wykluczeniu przeciwwskazań (przebyte choroby nowotworowe, choroby wątroby, nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych, przebyte zakrzepowe zapalenie żył) ustala lekarz. Nowoczesną MHT można bezpiecznie stosować dłużej niż przez pięć lat, ale wyłącznie pod kontrolą lekarza.