Gady w polskich lasach, które sieją postrach. Oto czego powinniśmy się naprawdę obawiać

To jedyny jadowity wąż występujący w Polsce i jednocześnie ten, którego większość ludzi się boi. Osiąga zazwyczaj długość od 60 do 90 cm. Jego cechą charakterystyczną jest ciemny, zygzakowaty wzór biegnący wzdłuż grzbietu, choć u niektórych osobników może być on słabo widoczny albo całkiem zaniknąć. Kolor ciała waha się od brązowego przez szary po niemal czarny. Żmiję najłatwiej rozpoznać po pionowych źrenicach - to coś, czego inne polskie węże nie mają.
Żmija zygzakowata występuje głównie w lasach liściastych i mieszanych, na skrajach polan, wrzosowiskach i torfowiskach. Lubi ciepło, ale unika przegrzania, więc często spotyka się ją rano albo późnym popołudniem. Jest bardzo ostrożna i nie atakuje ludzi bez powodu. Zaatakować może tylko wtedy, gdy poczuje się zagrożona - np. zostanie nadepnięta lub osaczona.

Najczęściej spotykany wąż w Polsce. Nie jest jadowity i nie stanowi żadnego zagrożenia dla człowieka. Ma oliwkowozielony lub szarawy kolor i charakterystyczne żółte plamy po bokach głowy - to po nich najłatwiej go rozpoznać. Dorosłe osobniki mogą mieć nawet 120-150 cm długości, ale są smukłe i zwinne.
Zaskrońce świetnie pływają i często można je spotkać w pobliżu wód - rzek, stawów, bagien. Gdy poczują się zagrożone, potrafią udawać martwe albo wydzielają nieprzyjemną substancję zapachową, by odstraszyć napastnika. Rzadko kiedy próbują ugryźć. To wąż łagodny i bardzo płochliwy.

Bywa mylony ze żmiją, choć nie ma jadu. Dorasta do około 70 cm długości i ma brązowe lub miedziane ubarwienie, czasem z ciemniejszymi plamkami. W przeciwieństwie do zaskrońca nie ma żółtych plam na głowie, a jego oczy mają okrągłe źrenice.
Gniewosz żyje raczej w suchych, nasłonecznionych miejscach - na kamienistych zboczach, skrajach lasów, wśród traw i krzewów. Jest trudny do zauważenia, bo świetnie się maskuje i porusza bardzo dyskretnie. Żywi się głównie jaszczurkami, drobnymi gryzoniami i młodymi wężami innych gatunków.

To najrzadszy wąż występujący w Polsce, spotykany tylko w Bieszczadach. Może dorastać do nawet 2 metrów długości, ale mimo imponującego rozmiaru nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Jest łagodny, dobrze wspina się po drzewach i żywi się drobnymi ssakami oraz ptakami. Ma jednolite, oliwkowobrązowe ubarwienie z lekko połyskującą łuską. Spotkanie go w naturze to prawdziwa gratka, bo jest bardzo skryty i aktywny głównie nocą.

Nie. Żaden z polskich węży nie poluje na człowieka ani nie atakuje bez przyczyny. Żmija zygzakowata - jedyna jadowita - może ugryźć, ale robi to tylko w sytuacji, gdy nie ma możliwości ucieczki. Większość ukąszeń wynika z przypadkowego nadepnięcia lub złapania węża przez nieświadomego turystę czy dziecko.
Warto też zaznaczyć, że jad żmii rzadko jest groźny dla zdrowego dorosłego człowieka. Objawy mogą obejmować ból, obrzęk, osłabienie, zawroty głowy. Niebezpieczne są przypadki uczulenia lub ugryzienia dzieci, osób starszych i chorych. Wtedy konieczna jest szybka pomoc medyczna.

Jeśli dojdzie do ukąszenia, zachowaj spokój. Przede wszystkim: nie zasysaj jadu, nie przecinaj rany, nie przykładaj lodu. Zadbaj o unieruchomienie kończyny i ograniczenie ruchu - im wolniejszy przepływ krwi, tym wolniejsze rozprzestrzenianie się toksyny. Szybko wezwij pomoc medyczną. W Polsce szpitale dysponują surowicą, a lekarze wiedzą, jak postępować. Warto też, jeśli to możliwe, zrobić zdjęcie węża - ułatwi to identyfikację, ale nie próbuj go łapać. To niepotrzebne ryzyko.

Nie ma sposobu, by całkowicie uniknąć węży w lesie, ale da się zminimalizować ryzyko zbliżenia. W czasie wędrówek noś zakryte buty i długie spodnie. Patrz pod nogi, zwłaszcza gdy schodzisz ze ścieżki. Nie podchodź do stert gałęzi, kamieni i starych pni - to ulubione kryjówki. A jeśli już zobaczysz węża - po prostu odejdź. On też będzie wolał się oddalić.

Choć budzą różne emocje, węże pełnią ważną rolę w ekosystemie. Regulują populacje gryzoni, co ma znaczenie zarówno dla rolników, jak i dla równowagi w przyrodzie. Są też pokarmem dla ptaków drapieżnych, jeży czy lisów. Ich obecność świadczy o zdrowym środowisku i różnorodności biologicznej.
W polskich lasach nie czyha na nas zagrożenie ze strony węży. To my częściej stanowimy dla nich niebezpieczeństwo. Dlatego warto znać ich zwyczaje i traktować z szacunkiem. Las to dom wielu gatunków, nie tylko tych, które lubimy. I właśnie to czyni go tak fascynującym miejscem.