Gdybym ci kiedyś powiedziała

"Gdybym ci kiedyś powiedziała" jest historią rozpisaną na głosy czterech pokoleń kobiet: Ilany, Sashie, Mary i Nomie. To pełna realizmu magicznego opowieść o losach emigrantek, które w nowym miejscu próbują stworzyć własny świat. O granicach kobiecej przestrzeni, kreowaniu rzeczywistości, wreszcie - o sztuce tworzenia opowieści.

W mrocznym świecie pełnym kobiecej magii, zaklęć i wyobraźni zdarza się to, czego nie sposób racjonalnie wyjaśnić. Żyją tu pół-ludzie, pół-zwierzęta, o losie ludzkości decydują trzy stare wiedźmy, a miłość zespala dwoje kochanków w jedno ciało.

Autorka o swojej debiutanckiej powieści:

O elementach baśniowych:

"Język pierwszej części powieści, narracji Ilany rozgrywającej się w jakimś niedookreślonym, nienazwanym kraju wschodnioeuropejskim, kreuje świat rodem z baśni, oparty na powszechnie znanych symbolach i motywach. Zapożyczałam elementy z różnych baśni i opowieści ludowych, na przykład jedna z postaci, wiedźma, wywodzi się ze wschodnioeuropejskich bajek o Babie Jadze. Podkradałam więc tego rodzaju drobiazgi, ale nic, żadna część powieści nie opiera się na moim własnym doświadczeniu".

O bohaterkach:

"Chciałam sportretować je w taki sposób, aby ukazać zarówno podobieństwa, jak i różnice między nimi. Do pewnego stopnia są do siebie podobne, ale u każdej inny element osobowości jest niemal przesadnie uwypuklony. Każda z nich jest na swój sposób bardzo silną osobowością, tyle że skupioną na innym aspekcie rzeczywistości. Chciałam też, by każda kolejna była coraz bardziej skupiona na świecie wewnętrznym - coraz bardziej wewnętrznie skomplikowana, wręcz powykręcana. Dlatego świat Mary ogranicza się prawie wyłącznie do jej umysłu".

O inspiracjach:

"Pomysł na ukazanie kilku pokoleń pojawił się po lekturze Stu lat samotności Marqueza. Ale główny temat powieści nawiązuje do problemu bycia świadkiem - mam na myśli ocalałych z Holokaustu.... Za dziesięć, dwadzieścia lat nie będzie już naocznych świadków. Pozostaną tylko dokumenty, zdjęcia i inne ślady. Jestem przekonana, że tacy świadkowie są najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy, choć z drugiej strony są też najbardziej niepewni, gdyż z samej definicji są niezwykle subiektywni. Dlatego w powieści chciałam odpowiedzieć na pytanie, jak dotrzeć do prawdy. Narracja prowadzona jest przez różne kobiety i czytelnik poznaje różne punkty widzenia. Czasami przeczą sobie nawzajem, ale chciałam spróbować zmusić czytelnika, żeby sam decydował, która bohaterka jest najbardziej wiarygodna".

Judy Budnitz urodziła się w 1973 roku. Dorastała w Atlancie, w stanie Georgia. Ukończyła studia humanistyczne na Harvard University oraz New York University. Otrzymała stypendium pisarskie Fine Arts Works Center w Provincetown, uczyła creative writing na uniwersytecie w Columbia i Brown. Obecnie mieszka w Nowym Jorku.

Jej opowiadania publikowane były w licznych antologiach, między innymi 25 and Under, Prize Stories 2000: the O. Henry Awards, Best American Nonrequired Reading 2003, and Lost Tribes,, oraz wydanej po polsku antologii prozy młodych amerykańskich pisarzy Poparzone dzieci Ameryki. Teksty Budnitz ukazywały się również w najbardziej prestiżowych magazynach: "The New Yorker", "Harper's", "McSweeney's", "The Paris Review", "Fence". W trakcie studiów zajmowała się także tworzeniem krótkich filmów animowanych, z których najbardziej znany jest Hershel, dotyczący tematyki Holocaustu. Jest także autorką rysunków dla "Village Voice."

Zadebiutowała w wieku dwudziestu czterech lat zbiorem opowiadań Flying Leap (1998) i od razu została uznana za jedną z najzdolniejszych pisarek młodego pokolenia z nurtu reprezentowanego między innymi przez Davida Fostera Wallace'a. Nurt ten porzuca realizm i "nieznośne ograniczenia prawdopodobieństwa", charakteryzujące opowiadanie amerykańskie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, na rzecz niczym nie skrępowanej wyobraźni, eksperymentów, elementów magii. W 1999 roku ukazała się jej debiutancka powieść Gdybym ci kiedyś powiedziała, która znalazła się na shortliście prestiżowej Orange Prize w roku 2000. W roku 20005 wydała kolejny zbiór opowiadań zatytułowany Nice Big American Baby.

Opowiadania Budnitz charakteryzuje bogactwo wyobraźni, element szaleństwa i nieprawdopodobieństwa, a jednocześnie dotykają ważnych aspektów życia i zmuszają do myślenia. Pisarz Tom Perota określił jej styl jako "nie-realizm": skomplikowane zarówno na poziomie fabuły i języka, wykorzystujące elementy baśni, horroru, czarnego humoru. Wielokrotnie ukazuje swoich bohaterów w sytuacjach, które choć baśniowe, wydobywają ich ludzkie słabości i głęboko skrywane ciemne strony osobowości. Oprócz takich "współczesnych przypowieści", Budnitz tworzy też mistrzowskie i poruszające teksty oparte na precyzyjnej obserwacji rzeczywistości, między innymi znane polskim czytelnikom opowiadanie Chlust, o siłach i słabościach relacji w typowej amerykańskiej rodzinie. Budnitz świetnie buduje dialogi, jej styl jest obrazowy, a ton pewny i klarowny, niezależnie od tego, jak niespotykane treści przedstawia.

Jedno z opowiadań z tomu Flying Leap rozpoczyna się zdaniem: "Czasami niektóre rzeczy dzieją się nie tak, jak przewidywaliśmy". To proste spostrzeżenie - niejednokrotnie doprowadzone do skrajności - można uznać za tezę jej pisarstwa. Osadzone w dobrze znanej scenerii charakterystycznej dla życia amerykańskiej klasy średniej (małomiasteczkowe bary, autobusy, parki), rozwijają się w zupełnie niespodziewanym kierunku. Często dotyka też tematu relacji między rodzicami i dziećmi, a szczególnie obecnych w nich pretensji i poczucia winy, na przykład w opowiadaniu Guilt (Wina), w którym rodzina zmusza młodego człowieka, by ofiarował swoje serce do przeszczepu niezbędnego dla uratowania życia jego matki. Bohater początkowo broni się przed tą absurdalną prośbą, lecz w końcu ulega, stwierdziwszy, że "szybka operacja będzie o tyle prostsza, niż gdybym miał przez resztę życia odpłacać za te wszystkie rzeczy, którymi w swoim przekonaniu mnie obdarowała."

"Gdybym ci kiedyś powiedziała", Judy Budnitz. Społeczny Instytut Wydawniczy Znak. Premiera: marzec 2007.