Jakie choroby przenoszą nietoperze?
Nietoperze od wieków wzbudzały powszechne zainteresowanie, a także strach. Według wierzeń ludowych ich pojawienie się było złym znakiem. Istniał nawet przesąd, że jeśli ten mały ssak przez przypadek wleci do domu, zwiastuje to nieszczęście. Dziś wiadomo, że nietoperze są niezwykle pożyteczne – zjadają ogromne ilości insektów i szkodników, a w ciągu jednej doby są w stanie pochłonąć nawet dwa tysiące komarów. Niestety okazuje się, że są też nosicielami wielu groźnych chorób, które mogą przenieść na inne zwierzęta, a także na człowieka. Jakimi chorobami można zarazić się od nietoperzy i czy te małe ssaki są zagrożeniem w Polsce?
Choroby przenoszone przez nietoperze
Warto wiedzieć, że wiele groźnych chorób, które rozprzestrzeniły się na świecie, pochodzi od zwierząt. Są to tzw. zoonozy (choroby odzwierzęce). Tak było w przypadku AIDS, eboli, ptasiej grypy czy wirusa SARS. Najczęściej nosicielami szkodliwych dla człowieka drobnoustrojów są małpy i gryzonie. Naukowcy odkryli jednak, że nietoperze są pod tym względem jeszcze większym zagrożeniem. Okazuje się, że ich organizmy są rezerwuarem patogenów wywołujących aż 17 różnych chorób groźnych dla człowieka. To właśnie od nietoperzy pochodzą koronawirusy, które co kilka lat wywołują mniejsze lub większe epidemie wśród ludzi – SARS oraz MERS, a obecnie także koronawirus 2019-nCoV, który wykryto w chińskim mieście Wuhan. Wirusom tym udało się zmutować w taki sposób, by przedostawać się do ludzkiego organizmu (a następnie przenosić się między ludźmi). Latające ssaki są też częściowo odpowiedzialne za rozprzestrzenianie eboli i kilku chorób zakaźnych (np. żółtej gorączki). U niektórych gatunków nietoperzy wykryto także wirus Lagos (przypomina wściekliznę) oraz henipawirusy, które jeśli pokonają barierę zwierzę-człowiek, mogą wywoływać u ludzi śmiertelną chorobę.
W jaki sposób można się zarazić od nietoperza?
Największym czynnikiem ryzyka jest ugryzienie przez nietoperza, jednak dochodzi do tego niezwykle rzadko (latające ssaki prowadzą nocny tryb życia i unikają ludzi). Ofiarami padają najczęściej osoby polujące na te zwierzęta (w wielu krajach Azji i Afryki nietoperze się spożywa). Nietoperze mogą też przenosić drobnoustroje na inne zwierzęta, np. węże i gryzonie, a te – na ludzi. Warto też pamiętać o tym, że latające ssaki żywią się nie tylko owadami i małymi gryzoniami, ale także owocami. W trakcie żerowania mogą na nich pozostawiać mocz i odchody, które są nośnikami groźnych patogenów. W ten sposób przedostają się do organizmów innych zwierząt, a także ludzi. Przykładem jest choroba Nipah, czyli wirusowe zapalenie mózgu (śmiertelność sięga 40%). Wywołuje ją wirus z tej samej rodziny, do której zalicza się wirus świnki, odry czy paragrypy. Przenoszą go afrykańskie nietoperze żywiące się owocami, a u człowieka do zachorowania doszło na skutek spożycia surowego soku z drzew palmowych, na których żerują te latające ssaki.
Ryzyko zarażenia i profilaktyka
Nietoperze żyjące w Polsce nie stanowią dla nas zagrożenia (wręcz przeciwnie, są bardzo pożyteczne - potrafią zjeść nawet 2000 komarów i innych szkodników w jeden wieczór). Najbardziej niebezpieczne patogeny przenoszą gatunki zasiedlające Amerykę Środkową i Południową, Afrykę oraz rejony południowo-wschodniej Azji. Niebezpieczne są milionowe populacje nietoperzy, które przenoszą się w rejony miast i innych siedzib ludzkich. Dzieje się tak często na skutek niszczenia naturalnych siedlisk tych latających ssaków. Specjaliści podkreślają jednak, że zabijanie nietoperzy wcale nie rozwiąże problemu, a jedynie zaburzy równowagę całego ekosystemu. Jedynym rozwiązaniem jest ochrona naturalnych siedlisk nietoperzy z daleka od miast i wsi.
Choroby przenoszone przez nietoperze mogą być więc dla nas zagrożeniem w trakcie podróży do Azji, Afryki czy Ameryki Południowej. Należy więc wtedy restrykcyjnie przestrzegać zasad higieny, a przede wszystkim nie spożywać nieumytych warzyw i owoców, a wodę pić jedynie butelkowaną. Podróżując do egzotycznych miejsc, zawsze należy też sprawdzić informacje na temat występujących tam chorób endemicznych (np. w krajach, w których występuje choroba Nipah, zakazane jest spożywanie soku z drzew palmowych).
