Klątwa "Krzyżaków": Dlaczego główni aktorzy nie zrobili wielkiej kariery

Film Aleksandra Forda kosztował na ówczesne pieniądze 38 mln zł. To do dziś rekord niepobity. "Krzyżaków" obejrzały 33 mln widzów. Film sprzedano aż do 76 krajów. W obsadzie reżyser postawił na nieznanych aktorów: Urszulę Modrzyńską, Grażynę Staniszewską, i Mieczysława Kalenika. Po premierze 2 września 1960 r. stali się gwiazdami, ale nie poszli za ciosem. Co się stało?

Jagienka - Urszula Modrzyńska

W "Krzyżakach" zagrała brunetkę z temperamentem, która orzechy rozgniatała... pośladkami, a po kąpieli wyłaniała się nago ze stawu. Koleżanki i koledzy z teatru zapamiętali jej wspaniały głos, niebywały wdzięk i urok, ale też zdecydowany charakter. Podobno była pełną energii, dynamiczną kobietą, na planie filmu rzucała pomysłami, które akceptował reżyser.

- Jako duet aktorów świetnie się rozumieliśmy - wspominał w "Dzienniku Teatralnym" Mieczysław Kalenik, który Urszulę poznał jeszcze przed pracą nad"Krzyżakami". Przyjaźnił się bowiem z jej mężem, aktorem Zbigniewem Józefowiczem. Potem cała trójka spotykała się często na kawę.

Urszula związana była rodzinnie z Tadeuszem Fijewskim, mężem jej starszej siostry, Heleny. Dzięki szwagrowi trafiła do teatru, gdy zachorowała jedna z aktorek. Fijewski zaproponował wtedy, by rolę zagrała siostra jego żony.

Po premierze "Krzyżaków" Modrzyńska wygrała konkurs prasowy na najpopularniejszą aktorkę. W nagrodę dostała statuetkę... Jagienki. Jednak potem ta najsłynniejsza chłopczyca w polskim kinie nie miała już propozycji ciekawych ról, a skromność i takt nie pozwoliły jej narzucać się reżyserom. Skupiła się więc na pracy w teatrze.

W latach 80. zachorowała na nowotwór. Przeszła na rentę, a później na emeryturę, choć czasem jeszcze występowała na scenie. Zmarła w 2010 r., mając 82 lata.

Zbyszko - Mieczysław Kalenik

Wysoki, rycerski, bezgranicznie oddany ukochanej - podobał się zwłaszcza kobiecej widowni "Krzyżaków". Był wysportowany i świetnie pływał, czego nauczył też swoją córkę Magdalenę. Pięknie śpiewał. Na planie był gotów do poświęceń.

Ponieważ w "Krzyżakach" Aleksander Ford nie zatrudnił kaskaderów ani dublerów, Kalenik dużo ryzykował. Sceny walki z niedźwiedziem o mało nie przypłacił życiem. - Podchodzę, wbijam Muniemu (miś cyrkowy wypożyczony przez filmowców - przyp. redakcji) ten gumowy oszczep i czuję, że siedzę między łapami niedźwiedzia. Przestraszyłem się i on to wyczuł. Wtedy lewą łapą jak mi przyłożył w prawe ramię, to ja, nie dotykając ziemi, leciałem 11 metrów! - wspominał.

Na planie dwukrotnie złamał nogę! Dlatego do końca zdjęć musiał grać... w gipsie. Gdy siedział na koniu, operator filmował go zawsze z jednej strony. Potem Kalenik grał już tylko drugoplanowe lub epizodyczne role filmowe.

Jedni mówią, że zabrakło szczęścia, inni, że był za... ładny i za słodki oraz że za bardzo kojarzył się z "Krzyżakami". Dlatego bardzo się cieszył, gdy Andrzej Wajda zaproponował mu rolę Stolnika w "Panu Tadeuszu" (1999). W 2017 r. 84-letni aktor zmarł w rodzinnym Międzyrzeczu Podlaskim.

Danusia - Grażyna Staniszewska

Przeżyła 82 lata, zmarła w marcu br. To ona pierwsza użyła sformułowania: klątwa "Krzyżaków". Podobnie jak jej główni partnerzy z planu, po filmie Forda nie dostała ciekawych propozycji, a nie chciała za wszelką cenę walczyć o role. Występowała więc głównie w teatrze i skupiła się na rodzinie, która była dla niej najważniejsza. Tym bardziej, że szczęśliwie wyszła za mąż - za Wojciecha Noszczyka, dziś profesora, sławę polskiej chirurgii.

Para spędziła ze sobą prawie 60 lat małżeństwa bez kłótni i skandali. Ale najciekawiej wyglądał początek ich związku. Noszczyk zachwycił się Grażyną, oglądając ją na ekranie w filmie "Krzyż Walecznych" (1958). Założył się z kolegą o kilogram kawioru, że umówi się z aktorką w kawiarni. Wyruszył w miasto na poszukiwania i po kilku dniach spotkał Staniszewską. Zaprosił ją na kawę. Był tak uparty i miły, że się zgodziła.

Matka chirurga, pochodząca ze znanej lekarskiej rodziny, nie była zachwycona, gdy dowiedziała się, że syn zamierza poślubić aktorkę. Później jednak przekonała się do synowej. Staniszewska i Noszczyk doczekali się dwójki dzieci: Bartłomieja i Marii, dziś wziętych lekarzy. Grażyna cieszyła się, że nie wybrali tak niepewnego zawodu jak aktorstwo. Ale chętnie utrzymywali z mężem towarzyskie kontakty z kolegami z jej branży.

Para przyjaźniła się m.in. z Zofią i Andrzejem Łapickimi. Temu ostatniemu Wojciech Noszczyk uratował życie, operując nowotwór.

Iwona Aleksandrowska