Mieszkanie, które zabijało. Nie była to klątwa, ale... fizyka

• Do jakiej dziedziny by nie sięgnąć, czy to polityki, badań wojskowych, podboju kosmosu, irygacji gruntów, a także budownictwa mieszkaniowego, historie z Rosji i Związku Radzieckiego niejednokrotnie przypominają groteskową anegdotę
• I zapewne byłoby to tyleż straszne, co i śmieszne, gdyby nie pociągało zawsze za sobą niewinnych ofiar w ludziach. 
• Kolejnym takim przykładem jest pewien blok mieszkalny wybudowany w latach 70. przy ulicy Gwardii Kantemirowskiej (współcześnie Marii Prymaczenko) w ukraińskim Kramatorsku. 

Kramatorskie osiedla mieszkaniowe z wielkiej płyty budowano w pośpiechu, tak aby zdążyć z oddaniem budynków przed Igrzyskami Olimpijskimi, jakie miały odbyć się w Moskwie w 1980 roku. Wielki plan rozbudowy miast i miasteczek miał spełniać rolę propagandową i rozsławić gospodarkę ZSRR wśród zagranicznych turystów. Biorąc pod uwagę, że już 12 lat później była ona w zupełnej zapaści, a sam Sojuz nie istniał, cel chyba nie został zrealizowany.

Z pewnością jednak wielka inwestycja rozsławiła wśród mieszkańców donieckiego Kramatorska adres Gwardii Kantemirowskiej 7/85. W 1981 roku młoda dziewczyna, mieszkająca tam ze swoją rodziną, zapadła bardzo poważnie na zdrowiu. Mając lat zaledwie 18 zmarła na białaczkę.

Nie minął rok, a ta sama choroba zabrała też ze sobą jej matkę i 16-letniego brata. Pod naciskiem władz, lekarze orzekli genetyczną skłonność rodziny do tego rodzaju nowotworu. Administracja bloku szybko przydzieliła lokal nr 85 kolejnym mieszkańcom.

W 1987 roku mieszkanie zabrało kolejne życie. Zmarł mały chłopiec. Diagnoza brzmiała znajomo: białaczka. Zrozpaczony ojciec, gdy poznał historię poprzednich lokatorów, postanowił, że nie pozwoli, by sprawa znów rozeszła się po kościach. Wpłynął na to niedawny wybuch reaktora w czarnobylskiej elektrowni, który podniósł społeczną świadomość, co do możliwych skutków promieniowania radioaktywnego.

Władze miasta w końcu uległy pod naciskami i przeprowadzono oględziny mieszkania pod kątem radiologicznym. Jedna ze ścian okazała się radioaktywna.

W 1989 roku rozkuto część ściany w feralnym mieszkaniu i przewieziono ją do Instytutu Badań Jądrowych w Kijowie. Na miejscu, w betonie odkryto kapsułkę cezu-137 z miernika poziomu radioizotopów. Numer seryjny widoczny na zabójczym elemencie prowadził do kamieniołomu karańskiego — to właśnie tam wydobywano materiał budowlany przyszłych bloków.

Dość szybko ustalono, że w latach 70. w czasie prac wydobywczych zagubiono jeden z radioaktywnych czujników, którymi badano zawartość radioizotopów w gruncie. Rozpoczęto poszukiwania, ale nie przyniosły one natychmiastowych rezultatów. Ponieważ zbliżała się Olimpiada, przestój w pracy nie mógł być dłuższy niż kilka dni.

Na sprawę machnięto więc ręką, ograniczając się do ostrzeżenia odbiorców w Moskwie, by sprawdzali kolejne partie budulca. Zagubiony czujnik trafił jednak w zupełnie inne miejsce - do fabryki betonu, która produkowała elementy bloków. Kosztowało to życie czterech osób, w tym trójki dzieci.

***