Na biało i niebiesko

Koncepcję wystawy opracował prof. John Carswell, wybitny znawca chińskiej i muzułmańskiej ceramiki, autor licznych prac z tej dziedziny, który wraz z Ayşe Erdogdu ze stambulskiego muzeum pałacu dokonał wyboru zabytków. Kolekcja chińskiej ceramiki w Muzeum Pałacu Topkapy należy do najbogatszych na świecie, znajdują się w niej przykłady ceramiki od najdawniejszych epok, ilustrujące wszystkie typy form i rodzaje dekoracji.

Porcelana niebiesko-biała, obok celadonów - wyrobów krytych zielonkawą polewą, cieszyła się w krajach islamu Bliskiego Wschodu największą popularnością, toteż eksport tego typu porcelany tamże był ogromny, a ceramika niebiesko-biała dała początek licznym naśladownictwom. Najwięcej chińskich wyrobów ceramicznych zachowało się w Iranie i Turcji. Obok funkcji dekoracyjnej, chińskie naczynia ceramiczne, jak talerze, półmiski, misy, czarki, butle i dzbany, używano na dworze sułtańskim do posiłków. Na ekspozycji zaprezentowano najwspanialsze przykłady pod względem formy i dekoracji niebiesko-białej porcelany pochodzące przede wszystkim z okresu dynastii Yuan (1299-1368) oraz z wczesnego okresu dynastii Ming (1368-1644), tj. z czasów najświetniejszego rozwoju ceramiki malowanej podszkliwnie kobaltem i celadonów. Niektóre wyroby, zwłaszcza dzbany i flasze, otrzymywały w Turcji ozdobne oprawy ze złota lub złoconego brązu, wysadzane szlachetnymi i półszlachetnymi kamieniami.

Najbardziej intrygującym przedmiotem na wystawie miało być naczynie w kształcie tykwy, które niegdyś zostało rozdzielone na dwie części, z których dolna znajduje się w Victoria and Albert Museum w Londynie, a górna w Państwowym Muzeum Sztuki Orientalnej w Moskwie. Zdołano pokazać tylko dolną część, ale zaprezentowano prawie identyczną butlę zachowaną w całości ze zbiorów Topkapy.

Do pokazu dołączono dwa zespoły skorup ceramicznych. Pierwszy zbiór z Muzeum Etnograficznego w Sztokholmie wczesnej ceramiki niebiesko-białej pochodzi z wykopalisk prowadzonych przez chińsko-szwedzką ekspedycję pod kierunkiem wybitnego szwedzkiego badacza Svena Hedina, w latach 1927-34, na Pustyni Gobi. Drugi zespół skorup z Muzeum Śródziemnomorskiego pochodzi z wykopalisk z Fustatu, najstarszej części Kairu i obejmuje wczesną ceramikę muzułmańską.

Wystawie towarzyszy pięknie ilustrowany i bardzo starannie opracowany katalog pod redakcją Sanne Houby-Nielsen, zawierający barwne fotografie wszystkich eksponatów, a także kilka esejów. Profesor J. Carswell pisze o ceramice niebiesko-białej i celadonach, o kolekcji ceramiki niebiesko-białej w Ermitażu, o butli rozdzielonej na dwie części i o kolekcji chińskiej ceramiki w Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamu w Stambule. Regina Krahl, autorka trzytomowego katalogu chińskiej ceramiki w Muzeum Pałacu Topkapy, pisze o chińskiej ceramice w czasach panowania dynastii Yuan i Ming. Z kolei Ayşe Erdo?du omawia kolekcję chińskiej ceramiki niebiesko-białej i celadonów w Muzeum Pałacu Topkapy, a Nicklas Cederqvist charakteryzuje fragmenty niebiesko-białej ceramiki z kolekcji Svena Hedina, zaś Stephen McPhillips zajmuje się ceramiką muzułmańską z Fustatu, wreszcie kolekcje chińskiej ceramiki w Szwecji przedstawia Göte Nilsson Schönberg.

Muzeum Śródziemnomorskie, Sztokholm

Wystawa: Niebiesko-biała do 15 sierpnia 2008 r.

Kuratorki: Sanne Houby-Nielsen i Anna Palmqvist

Tekst: Tadeusz Majda