Co nas spotka po śmierci

Śmierć jest jedynym pewnikiem na tym świecie. Ale ludzie od zarania poszukują odpowiedzi na pytanie, czy jest życie po życiu, czy śmierć jest końcem wszystkiego czy może tylko etapem prowadzącym do innego życia. Koncepcja życia pozagrobowego pojawia się w wierzeniach wielu cywilizacji i kultur od starożytności aż po współczesność. Religie w odmienny sposób przedstawiają wizję życia po życiu, jednak wspólny element stanowi zależność między obecnym życiem a tym, co spotka nas w przyszłości.

Starożytni Egipcjanie balsamowali zwłoki zmarłych, ponieważ warunkiem życia po śmierci było dobrze zachowane ciało. Do naszych czasów przetrwały tylko budowle sakralne i domy na wieczność, czyli piramidy i wcześniejsze mastaby, wyposażone w przedmioty codziennego użytku, bez których zmarły nie mógł się obejść po śmierci. Egipcjanie wierzyli, że kraina zmarłych - Duat znajduje się w niebie, od ziemi zaś dzieli ją łańcuch górski. Dusza mogła dostać się do krainy zmarłych przechodząc przez specjalną bramę a przed czyhającymi na nią w zaświatach niebezpieczeństwami miały chronić przebłagalne formuły oraz mapy, które wskazywały drogę. Każdej nocy na swej słonecznej łodzi do Duat udawał się bóg słońca Re, by zanieść pożywienie duszom i władcy krainy umarłych Ozyrysowi.

Według judaizmu po śmierci ciała dusza żyje nadal. Ta pośmiertna rzeczywistość określana jest mianem Olam Haba. Nie wiadomo do końca, czym jest ta rzeczywistość, żydzi jednak wierzą, że dusza zazna w niej spokoju.

Wyznawcy judaizmu nie muszą wierzyć w Olam Haba, to religia, w której nie ma dogmatów. Po śmierci dusza staje przed Sądem, gdzie oceniane są jej uczynki. Dusze grzeszników trafiają do Gehinom (gehenna), gdzie otrzymują karę za grzechy. Większość dusz może jednak doznać tu oczyszczenia i trafić do Olam Haba. Te dusze, które nie doznają oczyszczenia zostają unicestwione.

Przyszły świat jest spełnieniem myśli Boga, jest na tym świecie, jednak całkowicie zmienionym: będzie nowe niebo i nowa ziemia, znikną jednak granice między nimi. Ma to nastąpić po przyjściu Mesjasza, który zaprowadzi lud Izraela z powrotem do jego ziemi i odbuduje Świątynię, po szturmie ludów pogańskich na Jerozolimę, wojnie Goga i Magoga, wówczas Bóg wróci w chwale do Jerozolimy.

Pismo Święte nie wspomina o tym, jak będzie wyglądało życie po śmierci, informuje o tym tradycja talmudyczna. "Judaizm uczy, że zapłata za grzechy jest gehenną, którą utożsamia się z ognistą otchłanią(...) a nagrodą sprawiedliwych jest wieczna szczęśliwość w siedzibie rozkoszy zwanej Gan Eden ("ogród rozkoszy"). (Witold Tyloch, Judaizm, Warszawa 1987).

Dla muzułmanina śmierć jest zjawiskiem pozytywnym - umożliwia bowiem powrót do Boga. Kiedy człowiek umiera, Anioł śmierci oddziela duszę od ciała. Sprawiedliwi, skropieni perfumami, udają się do Raju, który znajduje się po prawej stronie tronu Allacha, grzesznicy trafiają do Piekła na lewo od tronu. Warunkiem dostania się do Dżannahu (raj) są wiara w Boga, modlitwa i dobre uczynki. W raju są domy z pereł i drzewa o pniach ze złota. Mieszkańcy raju nigdy nie śpią, bo zdaniem Mahometa sen jest siostrą śmierci. Na mężczyzn czekają tu zastępy hurys - wiecznie młodych (mają 33 lata) i pięknych dziewic (mają możliwość odnawiania dziewictwa). Kobietom usługują zaś piękni młodzieńcy.

Piekła (Gehenny) pilnuje anioł Malik. Grzesznicy trafiają do jednego z siedmiu kręgów piekła, w których czeka ich 70 rodzajów tortur, m.in. węże, skorpiony, ogień, wrzątek i wiatr. Z dna piekła wyrasta drzewo, którego owoce przypominają głowy szatana. Tymi owocami żywią się mieszkańcy piekła. Grzesznicy noszą na szyjach ciężkie obroże.

Po śmierci ciało zostaje złożone do grobu a dusza egzystuje w zaświatach, oczekując na Sąd Ostateczny. Podczas Sądu ludzie zdadzą przed Bogiem relację ze swoich czynów.

Wizja nieba i piekła została przejęta przez Kościół katolicki z innych religii, nauki wczesnochrześcijańskie nie wspominają nic na ten temat. Po śmierci człowiek jest rozliczany ze swoich uczynków i trafia do nieba, piekła bądź czyśćca - w tym ostatnim ma szansę na poprawę. Warunkiem zbawienia i życia wiecznego jest wiara w Jezusa Chrystusa.

Według Dantego chrześcijańskie piekło składa się dziewięciu kręgów, ułożonych w kształt stożka. Na bramie prowadzącej do piekieł widnieje napis:

"Przeze mnie droga w miasto utrapienia,/ Przeze mnie droga w wiekuiste męki,/Przeze mnie droga w naród zatracenia/Jam dzieło wielkiej, sprawiedliwej ręki (?)/Ty, który wchodzisz, żegnaj się z nadzieją".

W pierwszym kręgu umieścił poeta dusze ludzi sprawiedliwych, którzy nie zostali ochrzczeni, to tu trafili Sokrates czy Homer. W drugim kręgu znajdują się dusze tych, którzy nie potrafili zapanować nad zmysłami (np. Kleopatra). W trzecim Cerber szarpie dusze tych, którzy nie znali umiaru w jedzeniu i piciu. W kolejnym kręgu znalazły się dusze skąpców i rozrzutników, w piątym kręgu piekła są dusze pesymistów, złośników i potępionych za gniew. W szóstym płoną w grobach dusze heretyków. W siódmym mieszkają bluźniercy przeciwko bliźnim. W ósmym kręgu zaś znajdują się m.in. uwodziciele, złodzieje, fałszerze i wróżbici. W dziewiątym kręgu piekła spoczywają zmrożeni lodem zdrajcy w towarzystwie Lucyfera.

Na antypodach Jerozolimy usytuowany jest Czyściec, do którego po tarasach pną się pokutujące dusze.

Także niebo składa się z dziewięciu sfer niebieskich, nad nimi w Empireum znajduje się siedziba Boga w kształcie białej róży.

Według hinduizmu nieśmiertelna dusza jest wspólna dla ludzi, zwierząt, roślin i przedmiotów. Poszczególne dusze przechodzą serie wcieleń aż do osiągnięcia doskonałości. Jak mówi Bhagawatgita: "Duch porzuca zużyte ciało, by nowe przyoblec, jak człowiek co odzież znoszoną na nową zamienia" (Bhagawatgita 2;22).

Kolejne inkarnacje duszy prowadzą od przedmiotu poprzez coraz doskonalsze formy istnienia prowadząc do zjednoczenia z Brahmanem. Dusza może jednak wcielać się także w niższe niż dotychczas formy, np. jako kara za popełnione zbrodnie. Dalsze losy duszy po śmierci, jej kolejne inkarnacje określa jej indywidualna karma.

Po zakończeniu ziemskiego życia człowiek może dostać się do jednego z pięciu rajów, w każdym z nich panuje inny bóg. Istnieje także według hinduizmu wiele sektorów piekła, w każdym z nich stosowane są inne tortury.

Wg wedyjskiego mitu bogiem śmierci i zmarłych oraz władcą piekieł jest Jama.

Buddyzm, podobnie jak hinduizm, wyznaje wędrówkę ku nirwanie - oświeceniu. Wędrówkę tę wyznacza karma, jednak w odróżnieniu od hinduizmu, buddyści wierzą, że tą cząstką, która nie umiera i wciela się kolejne inkarnacje jest jaźń. Dusza według tych wierzeń umiera razem z ciałem. Nieodłącznym elementem samsary (koła wcieleń) jest cierpienie.

W buddyzmie istnieje sześć krain, w których można odrodzić się po śmierci: świat piekieł, świat głodnych duchów, świat zwierząt, świat ludzi, świat aśurów (półbogów) i świat bogów.

Anna Piątkowska