Modne diety dla malucha

Jeżeli właśnie usłyszałaś od pediatry lub alergologa, że twojemu dziecku trzeba zmienić jadłospis, nie wpadaj w panikę. Nawet, jeśli zalecenia brzmią dość drastycznie, bo z menu malucha musi zniknąć mleko lub gluten, to wcale nie oznacza, że szkrab jest skazany na restrykcyjną dietę do końca życia.

- Aż 90 procent maluszków, które we wczesnym dzieciństwie cierpi z powodu uczulenia na jakieś składniki pokarmowe, wyrasta z problemu - mówi dr inż. Anna Stolarczyk, dietetyk dziecięcy.

- Najczęściej dzieje się to ok. 3.-6. roku życia - wyjaśnia ekspert. Dlatego nie warto martwić się na zapas. A co jeśli zdecydujesz, że twoja pociecha - tak jak ty - nie będzie jadła mięsa? - W takim przypadku również konieczne jest wsparcie lekarza, ponieważ menu wegetariańskie także należy do diet eliminacyjnych, w których mogą pojawić się niedobory pokarmowe mające wpływ na rozwój dziecka - wyjaśnia dietetyk. W dalszej części tekstu wyjaśniamy, jakie trudności wiążą się z przestrzeganiem restrykcyjnych diet i na co zwracać uwagę, by maleństwo prawidłowo się rozwijało. Oto nasze podpowiedzi.

Najczęstszym powodem wykluczenia tego ważnego składnika z jadłospisu maluszka jest uczulenie na białka mleka krowiego. Decyzję o tym zawsze podejmuje lekarz pediatra lub alergolog. Jeżeli niemowlę jest karmione mieszanką (a większość z nich powstaje właśnie na bazie mleka krowiego), trzeba mu podać preparat mlekozastępczy. Jest to produkt leczniczy, przepisywany przez lekarza na receptę. Jeśli szkrab jest karmiony piersią, jego mama musi zrezygnować z picia mleka oraz z jedzenia produktów, które je zawierają. Kiedy wprowadza się dietę? W przypadku niemowląt na ogół powodem są utrzymujące się przez dłuższy czas objawy alergii.

Najczęściej należą do nich częste i uporczywe ataki kolki jelitowej, wymioty, bóle brzuszka, stolce ze śluzem i krwią, a także zmiany różne skórne (np. suchość oraz miejscowe zaczerwienienie np. na policzkach). Warto przy tym pamiętać, że alergia na białka mleka krowiego często towarzyszy innym schorzeniom, które także mają podłoże alergiczne, np. atopowemu zapaleniu skóry. Wówczas jednym z elementów leczenia maleństwa jest właśnie eliminacja mleka z jadłospisu.

Rodzice najczęściej obawiają się, że niemowlęciu na diecie bezmlecznej zabraknie wapnia. Jednak jeśli maluszek pije odpowiednią do wieku ilość preparatu mlekozastępczego, ryzyko to nie jest duże. Na ewentualne deficyty tego pierwiastka są narażone dzieci uczulone na wiele różnych pokarmów. Wówczas lekarz może zalecić podanie odpowiednich suplementów. Decyzja taka jest podejmowana indywidualnie.

Niemowlęta na diecie bezmlecznej powinny otrzymywać preparaty mlekozastępcze. Na ogół są to tzw. hydrolizaty białek mleka krowiego, np. Bebilon Pepti, Nutramigen. To mieszanki, które zawierają kompozycje składników odżywczych, witamin oraz pierwiastków śladowych niezbędnych dla prawidłowego rozwoju dziecka. Podaje się je w taki sam sposób, jak mleko modyfikowane. Jeśli szkrab jest karmiony piersią, po wyeliminowaniu przez mamę alergenów z jadłospisu, powinien otrzymywać pokarm na żądanie. Kiedy przychodzi pora rozszerzania menu, dziecku bez opóźnień należy wprowadzać pokarmy stałe zgodnie ze schematem żywienia malucha. Malec może jeść produkty bezmleczne oraz żywność dla niemowląt opatrzoną informacją "Nie zawiera białka mleka krowiego".

● To oczywiście krowie mleko (ale też mleko innych zwierząt kopytnych, np. kozie). Nie wolno też podawać szkrabowi żadnych przetworów mlecznych: jogurtów, kefirów, maślanki, śmietany, masła ani twarogów. Na indeksie są również sery żółte i topione oraz wszystkie inne produkty do których wytworzenia używa się mleka, m.in. niektóre rodzaje pieczywa, ciastka i słodycze (czekolada, krówki). Niedozwolone są również gotowe budynie, desery mleczne, zupki w proszku, itp.

● Dziecku nie należy także podawać wołowiny ani cielęciny, bo po ich zjedzeniu mogą pojawić się u niego objawy uczulenia.

● Niewskazane jest też wprowadzanie niemowlętom preparatów mlecznych na bazie soi, bo często również powodują u nich alergię. Posiłki takie można ostrożnie spróbować podać po 1. roku życia, uważnie obserwując przy tym reakcje smyka.

● Przede wszystkim maluch powinien pić mieszankę mlekozastępczą poleconą przez pediatrę. Przygotowuje się ją i podaje podobnie jak zwykłe mleko modyfikowane dla niemowląt. Ma ona jednak specyficzny smak, więc niekiedy musi minąć trochę czasu, zanim szkrab się do niej przekona. Z czasem na jej bazie można przyrządzić dziecku kaszkę, koktajl owocowy, kakao, itp.

● Po 4. miesiącu można już rozszerzać dietę maluszka (chyba że lekarz zadecyduje inaczej). Do jadłospisu dziecka wprowadza się wówczas pierwsze przeciery warzywne i owocowe. Należy to robić zgodnie ze schematem żywienia (tak, jak u zdrowych dzieci). Komponując jadłospis, trzeba tylko unikać podawania maluchowi produktów, które w swoim składzie mają mleko. Niemowlę może bezpiecznie jeść kleiki i kaszki bezmleczne, które przygotowuje się na wodzie. Warto mu też podawać produkty zbożowe przeznaczone dla alergików, np. Sinlac lub BoboVita Minima. Zawierają m.in. mączkę chleba świętojańskiego i mąkę ryżową. Są wzbogacone w witaminy oraz minerały. Przyrządza się je jak kaszkę błyskawiczną. Można łączyć je z owocami, ale nadają się też do zagęszczania zup, sosów lub jako baza do domowych ciasteczek i placuszków. Przepisy na różne dania dla dzieci znajdziesz m.in. na stronie: www.zdrowystartwprzyszlosc. pl oraz www.bobovita.pl.

● Bezpieczne dla malca są świeże warzywa i owoce, z których można przygotować domoweposiłki. Szkrab powinien też otrzymywać też kasze i oleje roślinne.

● Kiedy maluszek pod koniec 1. roku życia wejdzie w etap, w którym można mu już podawać pieczywo, trzeba wybierać dla niego chleb oraz bułki, które w swoim składzie nie zawierają mleka, masła, itp. Do smarowania kanapek nadaje się miękka margaryna bezmleczna, np. Flora Light, Benecol, itp.

● Dziecko, które ma alergię na mleko krowie, może jeść ryby i mięso (drób, chudą wieprzowinę, jagnięcinę, królika). W jego menu powinny też się znaleźć jajka.

● Starszakowi w ramach łakoci można podawać żelki owocowe, lody sorbetowe czy desery na mleku sojowym lub ryżowym.

1. Dieta alergika wymaga dużej czujności ze strony rodziców. Podczas zakupów trzeba wyrobić w sobie nawyk uważnego czytania etykiet. Także jeśli chodzi o leki - niektóre z nich mogą bowiem zawierać składniki pochodzące z mleka. W składzie surowcowym na ogół większymi literami producenci informują o tym, iż produkt zawiera bądź nie zawiera mleka.

2. Ponieważ większy wybór pieczywa oraz łakoci bez dodatku mleka można znaleźć w sklepach ze zdrową żywnością, trzeba się przygotować na większe wydatki. Problem ten można obejść, przygotowując te wyroby samodzielnie w domu. Będą tańsze i... o wiele smaczniejsze. Inspiracje można znaleźć na blogach i portalach poświęconym alergikom, po wpisaniu frazy: "menu bez mleka".

3. Podczas spaceru, w podróży czy nawet w czasie wizyt u rodziny oraz znajomych warto mieć ze sobą bezpieczny posiłek lub smakołyk dla dziecka. Dzięki temu malec nie będzie się interesował potrawami innych maluchów, które mogą pić mleko. Czytaj, dopytuj... Serwatka, kazeina - są to pochodne mleka, których mały alergik powinien się wystrzegać. Dlatego zbieraj jak najwięcej informacji na temat diety bezmlecznej, aby nic ci nie umknęło. O najlepsze materiały źródłowe poproś lekarza, który opiekuje się maleństwem.

Smyk powinien być pod stałą kontrolą lekarza.

Wizyt u pediatry czy alergologa nie wolno zaniedbywać. Tylko dzięki nim zyskasz pewność, że alergia zostanie utrzymana w ryzach, zaś malec będzie rozwijał się zdrowo i we właściwym tempie. Zdaniem prof. Hanny Szajewskiej, kierownika Kliniki Pediatrii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, pediatra powinien monitorować rozwój dziecka za pomocą siatek centylowych. Daje to szansę właściwej interwencji w odpowiednim momencie.

Na własną rękę nie wolno zmieniać zaleceń.

Wszelkie decyzje dotyczące diety malucha powinnaś przedyskutować z lekarzem. Dzięki temu masz szansę uniknąć błędów w trakcie terapii szkraba.

Mieszanki mlekozastępcze kupuje się w aptekach, na receptę. Kiedy smyk podrośnie, już po 4. miesiącu możesz mu podawać przeciery warzywne i owocowe, soki i inne dania dla niemowląt nie zawierające mleka, dostępne w większości sklepów i supermarketów. Posiłki takie oferują popularne marki, jak: BoboVita, HiPP, Gerber, Nestlé, itp. Przy wyborze zawsze powinnaś kierować się informacją na opakowaniu: "Nie zawiera białka mleka krowiego". W poszukiwaniu przysmaków dla starszaka, takich jak np. pieczywo czy desery, zaglądaj do sklepów ze zdrową żywnością.

Dieta bezglutenowa polega na wykluczeniu z jadłospisu niektórych zbóż. Pszenica, żyto oraz jęczmień zawierają bowiem białko (gluten), które jest dość często przyczyną nietolerancji pokarmowej. Wówczas trzeba go wyłączyć z diety maluszka. Niekiedy jest to konieczne na jakiś czas, ale zdarza się również, że na całe życie. Kiedy wprowadza się dietę? Lekarz zaleca wyeliminowanie glutenu dzieciom, u których pojawia się nietolerancja tego składnika.

Dzieje się tak w dwóch przypadkach: kiedy maluszek ma alergię na gluten albo cierpi z powodu choroby trzewnej o podłożu genetycznym (czyli celiakii). Problem nietolerancji glutenu zazwyczaj ujawnia się, gdy w jadłospisie malca zaczynają się pojawiać posiłki zbożowe zawierające to białko, np. kaszki pszenne, kasza manna, itp. Objawami, które wskazują na problemy z przyswajaniem glutenu zazwyczaj są bóle i wzdęcia brzuszka, czasami wymioty.

Celiakii, oprócz dolegliwości trawiennych, towarzyszą też inne objawy. Dziecko dotknięte tą chorobą na ogół jest osłabione, słabo przybiera na wadze, może mieć anemię. W chorym organizmie gluten uszkadza bowiem kosmki jelitowe odpowiedzialne. Dieta bezglutenowa polega na wykluczeniu z jadłospisu niektórych zbóż. Pszenica, żyto oraz jęczmień zawierają bowiem białko (gluten), które jest dość często przyczyną nietolerancji pokarmowej. Wówczas trzeba go wyłączyć z diety maluszka.

Niekiedy jest to konieczne na jakiś czas, ale zdarza się również, że na całe życie. Kiedy wprowadza się dietę? Lekarz zaleca wyeliminowanie glutenu dzieciom, u których pojawia się nietolerancja tego składnika. Dzieje się tak w dwóch przypadkach: kiedy maluszek ma alergię na gluten albo cierpi z powodu choroby trzewnej o podłożu genetycznym (czyli celiakii). Problem nietolerancji glutenu zazwyczaj ujawnia się, gdy w jadłospisie malca zaczynają się pojawiać posiłki zbożowe zawierające to białko, np. kaszki pszenne, kasza manna, itp. Objawami, które wskazują na problemy z przyswajaniem glutenu zazwyczaj są bóle i wzdęcia brzuszka, czasami wymioty.

Celiakii, oprócz dolegliwości trawiennych, towarzyszą też inne objawy. Dziecko dotknięte tą chorobą na ogół jest osłabione, słabo przybiera na wadze, może mieć anemię. W chorym organizmie gluten uszkadza bowiem kosmki jelitowe odpowiedzialne specjalna żywność opatrzona znakiem przekreślonego kłosa (patrz: ramka poniżej) albo informacją "produkt nie zawiera glutenu" lub "gluten free". Jeśli nie masz dostępu do bezglutenowych posiłków lub półproduktów, powinnaś przyrządzać dziecku dania sama, w domu (ze składników naturalnie bezglutenowych).

● Maluch nie może jeść pokarmów, które zawierają pszenicę, żyto oraz jęczmień. W praktyce oznacza to, że nie wolno mu podawać większości popularnych potraw mącznych i zbożowych, np. pszennych kaszek dla niemowląt i manny (również kuskusu, pęczaku itp.). Starszy szkrab nie może też jeść zwykłego pieczywa, ciast, ciasteczek, pierogów, pizzy ani makaronów. Nie jest to jednak pełna lista zakazanych produktów. Tak naprawdę gluten może kryć się w większości gotowych produktów spożywczych, jakie znajdziesz w zwykłym sklepie.

● Zanim dogłębnie nie zaznajomisz się z zasadami diety bezglutenowej, lepiej w ogóle nie podawaj dziecku gotowych wyrobów nieoznaczonych jako bezglutenowe. Składniki pszenicy czy jęczmienia mogą bowiem kryć się w napojach, jogurtach owocowych i słodyczach (szerzej na ten temat piszemy w akapicie: Ważne wskazówki). Restrykcyjne przestrzeganie diety jest szczególnie istotne w sytuacji, gdy dziecko ma celiakię i nawet śladowe ilości glutenu mogą zaważyć na jego zdrowiu. Jeśli w tym momencie poczułaś się przytłoczona nadmiarem informacji, nie martw się. Metodą małych kroków zdobędziesz niezbędną wiedzę i doświadczenie, które później pozwolą ci bez trudu komponować bezpieczny jadłospis dla maluszka.

● Bezpieczne dla dziecka są wszystkie dania dla niemowląt, na których widnieje informacja, iż nie zawierają glutenu.

● Szkrab może jeść każde świeże warzywo i owoc oraz posiłki przyrządzone na ich bazie (o ile nie będą zawierały dodatku zakazanych zbóż). To oznacza, że zupy, obiadki, soki i desery najlepiej jest przyrządzać maluchowi w domu. Całkowicie bezpieczne są też dla dziecka rośliny strączkowe (groch, fasola), mleko oraz jajka. Także orzechy, pestki dyni lub słonecznika (najlepiej łuskane samodzielnie). Trzeba uważać na suszone owoce - niekiedy są posypywane mąką, aby się nie posklejały.

● Naturalnie wolne od glutenu są: ryż, kukurydza, gryka i amarantus o raz w ytwarzana z n ich mąka (ale uwaga - najlepiej wybierać taką, na której widnieje informacja o bezglutenowym składzie). Niestety, zdarza się, że mąki ekologiczne z tych zbóż są zanieczyszczone pozostałościami mąki pszennej lub żytniej wytwarzanej w tym samym zakładzie.

● Dziecku można podawać ryby i mięso kupowane w kawałku (przetwarzane w domu).

1. Podczas zakupów trzeba bardzo uważnie czytać etykiety produktów, ponieważ składniki zbożowe mogą być ukryte tam, gdzie w ogóle się ich nie spodziewasz. Pierwszym z nich jest skrobia pszenna będąca popularnym w przemyśle spożywczym zagęstnikiem. Może ona znajdować się np. w jogurtach owocowych, napojach mlecznych, gotowych deserach. Należy również wystrzegać się substancji słodzącej o nazwie: syrop glukozowo-fruktozowy, która może zawierać pszenicę i jęczmień.

Często znajduje się ona w gotowych napojach, sokach, a nawet herbatkach owocowych, słodyczach czy gumie do żucia. Producenci są zobowiązani do tego, żeby podawać na opakowaniu informację o pochodzeniu składników, dlatego wystrzegaj się wyrobów, na których jest napisane, iż mogą zawierać pszenicę lub gluten.

2. Trzeba niestety uważać na wszystkie gotowe wędliny, parówki, pasztety, paluszki rybne, gotowe sosy (w tym ketchup), kostki rosołowe i mieszanki przypraw - one również mogą zawierać składniki zbożowe.

3. W wielu miejscach, na ogół w delikatesach i sklepach ze zdrową żywnością, można kupić bezglutenowe wędliny. Jeśli są one krojone na stoisku, masz prawo poprosić sprzedawcę o informację o składzie (ze zbiorczego opakowania), zaś on - ma obowiązek ci ją udostępnić. 4 Mając w domu dziecko na diecie bezglutenowej, warto przestawić całą rodzinę na taki właśnie sposób odżywiania. Dieta ta jest smaczna i bezpieczna dla zdrowych osób. A taki system pomaga uniknąć pomyłek w trakcie przygotowywania posiłków. Czytaj, dopytuj... ...i szukaj w internecie. Wejdź na stronę: www.celiakia.pl, prowadzoną przez Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej. Znajdziesz tam wiele przydatnych informacji, m.in. listę bezpiecznych produktów. Stowarzyszenie organizuje warsztaty oraz wyjazdy dla dzieci z celiakią i ich rodzin. W ramach akcji "Menu bez glutenu" publikuje adresy restauracji, piekarni i cukierni, gdzie kupisz bezpieczne produkty.

Bezglutenową mąkę, pieczywo i inne produkty kupisz w większości supermarketów, w działach ze specjalną żywnością. Zakupy zrobisz też w sklepach internetowych i ze zdrową żywnością. Polecamy markę Schär, Balviten, Glutenex. Ich produkty widuje się też w osiedlowych sklepikach. Spory wybór łakoci bezglutenowych (żelki, czekolady), w rozsądnych cenach i dostępnych w zwykłych sklepach proponuje marka Goplana. Bezglutenowe ciasta (tarty, torciki) oferuje IKEA. Międzynarodowy znak przekreślonego kłosa to certyfikat przyznawany produktom bez glutenu. Taki wyrób można potem łatwiej odnaleźć na półce.

Z alergii na gluten malec ma szansę z wiekiem wyrosnąć.

Jeżeli smyk ma rozpoznane jedynie uczulenie na gluten, po kilku latach stosowania diety bezglutenowej lekarz alergolog zezwala na wprowadzenie do menu niewielkich ilości wcześniej wycofanych produktów. Jeśli próby wypadną pomyślnie, dziecko może być żywione w tradycyjny sposób. Przy potwierdzonej celiakii takie postępowanie nie jest możliwe.

Starsze dzieci miewają problemy z samodzielnym przestrzeganiem diety. Dlatego przy różnych okazjach trzeba edukować malca, by nie ulegał pokusie próbowania jedzenia, które nie jest przygotowane z myślą o nim.

... osób cierpi z powodu różnych form nietolerancji glutenu, z czego 1 proc. Polaków choruje na celiakię. Choroba ta ma podłoże genetyczne i najczęściej ujawnia się we wczesnym dzieciństwie. Bywa jednak, że jest rozpoznawana dopiero w wieku dorosłym, ponieważ może mieć postać skąpoobjawową lub utajoną.

Wybór tego jadłospisu należy do rodziców, a nie do lekarza, bo jest powiązany z ich stylem życia. Jednak wykluczenie mięsa z diety może wpłynąć na zdrowie malucha, dlatego ten sposób żywienia wymaga udziału specjalisty. Na szczęście rodzice wegetariańscy na ogół to rozumieją i poważnie podchodzą do tej kwestii. Jak wykazały najnowsze badania naukowe, dzieci, które nie jedzą mięsa, rosną i rozwijają się prawidłowo (mimo że często są szczuplejsze od rówieśników żywionych tradycyjnie). Dlatego specjaliści od żywienia i pediatrzy dali diecie jarskiej zielone światło.

Eksperci są jednak sceptyczni co do jej najbardziej restrykcyjnej odmiany - diety wegańskiej, która wyklucza podawanie produktów odzwierzęcych, w tym mleka, nabiału oraz jajek. Istnieje bowiem kilka odmian wegetarianizmu (szerzej na ten temat wypowiada się nasz ekspert). Ze względu na tak duże zróżnicowanie diet bezmięsnych, do żywienia każdego malca trzeba podejść indywidualnie. W Polsce od lat istnieje poradnia dla dzieci wegetariańskich (znajduje się w Warszawie, przy Instytucie Matki i Dziecka). Aby dostać się tam na konsultację, potrzebne jest skierowanie.

Kiedy wprowadza się dietę? Decyzja o tym, że szkrab nie będzie jadł mięsa, zazwyczaj zapada na etapie rozszerzania menu, po 6.-7. miesiącu życia. W tym okresie bowiem do jadłospisu niemowlęcia włączane jest mięso.

Dzieciom wegetariańskim może brakować witaminy B12 znajdującej się w mięsie oraz rybach.

Maluchom tym często trzeba podawać większe dawki witaminy D, niekiedy też należy uzupełniać wapń, cynk lub żelazo. Jednako tym, jakie konkretnie suplementy są niezbędne, decyduje lekarz opiekujący się dzieckiem. Jak komponować zdrowy jadłospis? Najlepiej zrobić to z udziałem dietetyka lub pediatry, który ma doświadczenie w układaniu diety wegetariańskiej. Smyk na każdym etapie życia potrzebuje innych składników odżywczych. Proporcje te zmieniają się zależnie od wieku malucha czy jego stanu zdrowia. Dlatego najlepiej jest układać menu indywidualnie.

● Na czarnej liście wegetarian znajduje się mięso oraz wędliny, czasami również ryby.

● Warzywa, owoce, orzechy, ziarna zbóż, oleje roślinne oraz nabiał.

● Dieta wegetariańska dopuszcza także jedzenie słodyczy.

1. Nowe produkty wprowadzaj dziecku zgodnie ze schematem żywienia. Smyk nie może za wcześnie otrzymać np. orzechów, cytrusów czy egzotycznych przypraw.

2. Dieta wegetariańska ma dużo błonnika, więc może powodować bóle brzuszka - dbaj, aby dania malca były różnorodne.

3. Bądź czujna, bo mimo iż dieta jarska opiera się na zdrowych produktach, dziecku mogą się przytrafić uczulenia. Czytaj, dopytuj... Przydatne informacje, porady oraz przepisy znajdziesz na stronie: www.wegemaluch.pl.

Największy wybór produktów dla wegetarian znajdziesz w sklepach ze zdrową i ekologiczną żywnością oraz w wegetariańskich (także internetowych). Warzywa, owoce, kasze i inne nieprzetworzone produkty kupisz na bazarach oraz w zwykłych sklepach. Możesz tam też znaleźć gotowe wyroby, np. jogurty opatrzone informacją: bez dodatków zwierzęcych. Europejski znaczek V-label pojawia się na wielu produktach bezmięsnych, chociaż nie na wszystkich, jakie są dostępne w Polsce.

Warto znaleźć lekarza, który z życzliwością podejdzie do kwestii diety. Nie jest to proste, zwłaszcza w mniejszej miejscowości, ale wysiłek na dłuższą metę się opłaci, bo dzięki temu maluch znajdzie się pod fachową opieką, a ty będziesz miała spokojną głowę. Staraj się nie czerpać swojej wiedzy wyłącznie z internetu - choć jest tam wiele pożytecznych informacji, nie zastąpią one wizyty u pediatry. Wegetarianizm jest dietą eliminacyjną, która wymaga nadzoru specjalisty.

Szkrabowi trzeba regularnie robić badania. Przygotuj się na to, że co jakiś czas trzeba będzie pobrać brzdącowi krew lub np. wykonać pomiar gęstości kości.

Konsultacja: dr inż. Anna Stolarczyk, dietetyk dziecięcy z Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Tekst: Anna Jastrzębska