Szarłat i jego nietuzinkowe właściwości i zastosowania

Szarłat wyniosły, znany również pod nazwami amarantus, kwicha czy amarant, to jedna z najstarszych i najszlachetniejszych roślin uprawnych na świecie. Jest to gatunek z rodziny szarłatowatych, który pochodzi z terenów Ameryki Południowej. Był już uprawiany ok. 4000 lat przed naszą erą przez cywilizacje Azteków, Majów i Inków, stanowiąc ich główne pożywienie obok kukurydzy, ziemniaków i fasoli. Plemiona te wyrabiały z amarantusa chleb, placki, kleik skrobiowy, piwo oraz alkohol wysokoprocentowy, natomiast liście i pędy rośliny używane były do przyprawiania potraw. Szarłat był uważany za roślinę świętą, dającą siłę wojownikom do walki z innymi plemionami. Jego wykorzystywanie w obrzędach religijnych sprawiło, że gdy trafił do Europy, zakazywano jego uprawy na wielu terenach chrześcijańskich.

Wartości odżywcze amarantusa

Amarantus wrócił do łask na przełomie XX i XXI wieku, kiedy to liczne badania naukowe potwierdziły, że roślina jest bogata w składniki odżywcze i pozytywnie wpływa na zdrowie. Zaliczono go do pseudozbóż ze względu na zbliżony skład chemiczny do roślin zbożowych. Jest określany mianem zboża XXI wieku, gdyż pokłada się w nim nadzieje na zaspokojenie potrzeb żywieniowych świata. Szarłat odznacza się wysoką zawartością białka, w tym łatwo przyswajalnych aminokwasów. Do tego obfituje w błonnik pokarmowy i skrobię, w czym przewyższa większość zbóż. Znajdują się w nim również zdrowe tłuszcze, witaminy A, B, C i E oraz minerały takie jak żelazo, magnez, cynk, potas, wapń czy miedź. W dodatku amarantus nie zawiera glutenu, alergizującego białka, którego nie mogą spożywać osoby chorujące na celiakię.

Wysoka wartość odżywcza szarłatu sprawia, że ta roślina wykazuje szereg korzystnych dla zdrowia właściwości. Dzięki dużej zawartości błonnika reguluje procesy trawienne, usuwa złogi z jelit i podkręca metabolizm. Ma też niski indeks glikemiczny – spowalnia wchłanianie cukrów, przez co nie dochodzi do nagłych wyrzutów glukozy i insuliny. Amarantus polecany jest więc osobom chorującym na cukrzycę i zmagającym się z nadwagą oraz otyłością. Zawartość błonnika i nienasyconych kwasów tłuszczowych sprawia, że szarłat obniża poziom złego cholesterolu LDL i trójglicerydów. Poprawia więc profil lipidowy i zmniejsza ryzyko miażdżycy oraz innych chorób układu sercowo-naczyniowego. Ponadto w amarantusie znajduje się spora dawka skwalenu (o wiele więcej niż w oliwie z oliwek), który działa przeciwzapalnie, usuwa z organizmu toksyny i hamuje wchłanianie kwasów żółciowych z jelit. Roślina ma też właściwości przeciwutleniające, redukuje więc stres oksydacyjny i wspiera profilaktykę chorób przewlekłych i nowotworów.

Szarłat to również doskonałe źródło łatwo przyswajalnego białka (14,4 g na 100 g), które ma wyższą wartość biologiczną niż białko mleka. W nasionach szarłatu znajdują się wszystkie aminokwasy egzogenne, niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Muszą być one dostarczone wraz z pożywieniem. Z tego względu amarantus polecany jest weganom, którzy nie mogą pozyskiwać białka z produktów zwierzęcych. Mogą również po niego sięgać osoby nietolerujące laktozy i glutenu. Ze względu na wysoką zawartość żelaza i kwasu foliowego zaleca się także anemikom i kobietom w ciąży.

Cenne właściwości szarłatu sprawiają, że warto włączyć go do diety. Można zakupić go w postaci mąki, nasion lub prażonych ziaren (tzw. poppingu). Mąki można używać do wyrabiania ciastek, batonów, omletów, pieczywa, a także makaronu. Chleb wypiekany z szarłatu dłużej zachowuje świeżość. Popping można natomiast dodawać do mleka, jogurtów lub sałatek. Z nasion amarantusa można też przygotowywać duszone i zapiekane potrawy. Cena mąki z szarłatu to ok. 10 zł za 500 g, nasiona kosztują ok. 6 zł za 500 g, a popping ok. 16 zł za taką samą ilość.