Jak uniknąć chorób tropikalnych?

Pobyt w krajach tropikalnych i rejonach o złych warunkach sanitarnych oznacza narażenie na „egzotyczne” drobnoustroje, infekcje przenoszone przez owady oraz dolegliwości związane z niskim poziomem higieny w miejscowych restauracjach. Dlatego podstawą bezpieczeństwa jest zasada: „lepiej zapobiegać niż leczyć”. Planując podróż warto skorzystać z konsultacji w poradni zajmującej się medycyną podróży lub chorobami tropikalnymi.

Na spotkanie z lekarzem specjalistą najlepiej umówić się co najmniej 6-8 tygodni przed wyjazdem, by zaplanować szczepienia ochronne – obowiązkowe i zalecane przed podróżą. Jeżeli w miejscu, dokąd się wybierasz występuje malaria, otrzymasz wskazówki dotyczące zapobiegania tej chorobie. Lekarz przepisze ci też preparaty przeciwmalaryczne i środki ochrony przed komarami.

Szczepienia ochronne to jeden z podstawowych sposobów zapobiegania chorobom zakaźnym w podróży. Dokumentem potwierdzającym szczepienie obowiązkowe jest Międzynarodowy Certyfikat Szczepień – tzw. „żółta książeczka”, ważna od 10 doby po szczepieniu przez 10 lat.

Duże znaczenie w profilaktyce chorób mają szczepienia zalecane. Lekarz dobiera je w zależności od trasy i charakteru podróży, bieżącej sytuacji epidemiologicznej oraz stanu zdrowia podróżnego i wcześniej przyjętych szczepionek. Wiele z tych szczepień wykonuje się w ramach obowiązkowego kalendarza szczepień dzieci. Jednak niektóre z nich nie dają odporności do końca życia i konieczne są tzw. dawki przypominające (m.in. szczepienia przeciwko tężcowi, błonicy i polio).

Gdy wybierasz się do krajów o niskich standardach higieny lub państw basenu Morza Śródziemnego (Egipt, Turcja, Maroko), warto zaszczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (żółtaczki pokarmowej). Czasem wystarczy umyć ręce czy owoce w zakażonej wodzie, zjeść posiłek w przypadkowym miejscu lub mieć kontakt z osobą chorą, by zakazić się tym wirusem. Nawet w pięciogwiazdkowym hotelu źródłem zakażenia może być kostka lodu w drinku, przygotowana z zainfekowanej wody.

Szczep się przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, chorobie przenoszonej przez zanieczyszczone narzędzia kosmetyczne (narzędzia do tatuażu), fryzjerskie, medyczne oraz kontakty seksualne. W wielu krajach tropikalnych ryzyko zachorowania na WZW typu B jest większe niż w Europie.

W Polsce dostępna jest szczepionka skojarzona, uodparniająca przeciwko WZW A i B. Gdy wybierasz się do Azji (szczególnie do Indii), rozważ szczepienie przeciwko durowi brzusznemu. To choroba bakteryjna przenoszona drogą pokarmową. Dla turystów w Indiach, ryzyko zachorowania jest nawet 30 razy wyższe niż w pozostałych częściach świata. Należy pomyśleć także o szczepieniu przeciw zakażeniom meningokokowym (sepsa, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) i przeciwko tężcowi, zwłaszcza przed wyjazdem do krajów tropikalnych, gdzie do zakażenia dochodzi najczęściej przez zanieczyszczenie rany glebą. W krajach strefy tropikalnych oraz rozwijających się pamiętaj o stosowaniu podstawowych zasad profilaktyki zdrowotnej.

W tropikach zawsze stosuj środki ochrony przed owadami (repelenty, moskitiery, odpowiednią odzież).

Wybierając potrawy podczas egzotycznej wycieczki, stosuj regułę: „ugotuj, zaparz, obierz albo zapomnij”.

W tropikach unikaj sytuacji sprzyjających niektórym chorobom pasożytniczym: chodzenia boso, kąpieli i brodzenia w wodach śródlądowych. Unikaj kontaktów ze zwierzętami, nie drażnij ich. W razie narażenia na wściekliznę, jak najszybciej zgłoś się do szpitala.

Zapomnij o przygodnym seksie. W krajach rozwijających się unikaj usług kosmetycznych, zabiegów akupunktury i tatuażu.

Dziś jedynym szczepieniem wymaganym przez Międzynarodowe Przepisy Zdrowotne jest szczepienie przeciw żółtej febrze, zagrażającej życiu chorobie wirusowej (20 proc. śmiertelności), przenoszonej przez komary. Jest ono obowiązkowe dla osób wyjeżdżających do niektórych tropikalnych krajów Afryki i Ameryki Południowej (lista krajów w Poradni Medycyny Podróży lub w Poradni Medycyny Tropikalnej). Wiele krajów, w których ta choroba nie występuje, wymaga tego szczepienia od osób, które przebywały w zagrożonych regionach. Szczepienie zaleca się też w przypadku wyjazdu do krajów sąsiadujących z tymi, które są na liście „obowiązkowej”.

Dzieci są bardziej podatne na choroby zakaźne i trudniej ochronić je w egzotycznych warunkach. Dlatego WHO odradza podróże z niemowlętami i małymi dziećmi w rejony występowania chorób tropikalnych, a zwłaszcza malarii.

Przed podróżami w pozostałe rejony zaleca się szczepienie dzieci przeciw:

- WZW typu A od 1 roku życia;

- Dur brzuszny – od 2 lat;

- Zakażenia meningokokowe A+C – od 2 roku życia;

- Zakażenia meningokokowe A+C+W+Y135 – od 12 lat;

- Żółta gorączka – od 9. miesiąca życia;

- Japońskie zapalenie mózgu powyżej 3. miesiąca;

- KZM – od 2 lat;

- Wścieklizna – dla wszystkich.

Zabezpiecz malucha przed ukąszeniami komarów. W lepszych hotelach możesz liczyć na moskitierę. Jeśli korzystasz z tańszych noclegów, zabierz ją ze sobą z Polski.

Na urlop weź zapas sprawdzonych dań dla dziecka np. kaszek mlecznych. Możesz też karmić dziecko gotowanym ryżem (już od 6. miesiąca)

Smaruj dziecko kremem wodoodpornym z wysokim filtrem kilka razy dziennie.

Apteczka powinna być wyposażona w standardowe leki i środki medyczne z uwzględnieniem trasy podróży, czasu pobytu i stanu twojego zdrowia. Dołącz do niej spis leków z dokładnymi informacjami dotyczącymi ich stosowania (warto zabrać oryginalne ulotki). Jeżeli jedziesz z dziećmi, skonsultuj się z pediatrą.

W apteczce powinnaś mieć leki:

- na infekcje oraz środki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne;

- leki przeciwalergiczne i przeciwświądowe;

- przeciwbiegunkowe, preparaty uzupełniające zaburzenia elektrolitowe oraz probiotyki;

- przeciwbólowe i rozkurczowe;

- środki odkażające i opatrunkowe;

- profilaktyczne przeciw malarii;

- środki odkażające wodę (lub filtry); repelenty na owady.

Medycyna podróży pozwala prawie wszystkim na bezpieczne wyjazdy nawet w najdalsze zakątki świata. Trzeba tylko chcieć skorzystać z nowoczesnych możliwości profilaktyki oraz umiejętnie wybrać właściwe sposoby ochrony.

Przed wyjazdem dobrze jest skonsultować się z lekarzem specjalistą. To ułatwi dobór szczepień i środków zapobiegania malarii. Przed wyjazdem warto też skompletować apteczkę podróżną i wykupić ubezpieczenie zdrowotne.

To minimalizuje ryzyko zachorowania w tropiku, pamiętajmy jednak, że nikt nie jest chroniony w 100 proc. W razie niepokojących dolegliwości po powrocie z egzotycznego urlopu warto jak najszybciej skonsultować się z lekarzem i poinformować go o swojej podróży.