Nowy Wiśnicz: Perła małopolski z parkiem krajobrazowym

Nowy Wiśnicz leży około 50 km od Krakowa i zaledwie 8 od słynącej z kopalni soli Bochni. Jego symbolem jest górujący ponad miastem XIV-wieczny zamek, ale o bogactwie historycznym i kulturowym miasta świadczy fakt, że w 2020 roku cały zespół architektoniczno-krajobrazowy w Nowym Wiśniczu, wraz z zabytkami Starego Wiśnicza i Leksandrowej uznany został za pomnik historii. Ponadto w okolicy znajduje się Wiśnicko-Lipnicki Park Krajobrazowy, dzięki któremu podziwiać można dziką przyrodę.

Pierwsze wzmianki o Nowym Wiśniczu pojawiły się już w XII w., kiedy to funkcjonował jedynie jako wieś klasztorna. Potem trafił w ręce rodu magnackiego Kmitów, a następnie słynnej rodziny książęcej Lubomirskich. To za ich czasów, w 1616, Nowy Wiśnicz uzyskał prawa miejskie. 300 lat później prawa te odebrano, jednak nadano je ponownie w 1995.

Powstanie miasta Nowy Wiśnicz na początku XVII w. było owocem starań Stanisława Lubomirskiego, który znacząco przyczynił do budowy zabytków, zdobiących do dzisiaj okolicę. To właśnie Lubomirski ufundował bowiem budowę klasztoru karmelitów bosych (później przerobionego na zakład karny), barokowy kościół i  ratusz, stanowiący obok zamku perłę Nowego Wiśnicza.

Najsłynniejszym, najważniejszym i, czego nie da się ukryć, najlepiej widocznym obiektem zabytkowym Nowego Wiśnicza jest zamek nad rzeką Leksandrówką. Technicznie budynek znajduje się na terenie wsi Stary Wiśnicz, więc jego oficjalna nazwa to po prostu Zamek w Wiśniczu.

Czytaj więcej: Najpiękniejsze trasy i miejsca Beskidu Wyspowego

Pierwsze fortyfikacje powstały już w XIV wieku za sprawą Jana Kmity. Twierdzę rozbudowywano przez kolejne dziesięciolecia, a ostatnim właścicielem posiadłości z rodu Kmitów był Piotr Kmita. Po jego śmierci, zamek przeszedł w ręce innych szlacheckich rodzin, aż ostatecznie w 1593 kupił go Sebastian Lubomirski, ojciec późniejszego założyciela miasta Nowy Wiśnicz, Stanisława.

W czasie potopu szwedzkiego forteca została bez walki oddana najeźdźcom, którzy złupili jej wnętrze. Choć po wojnie obiekt wrócił we władanie Lubomirskich, a potem należał do znanych i bogatych rodów Potockich i Zamoyskich, popadał w ruinę.

Opuszczony zamek na początku XX w. przejęło Zjednoczenie Ludowe Lubomirskich, które uchroniło obiekt przed całkowitą dewastacją i rozpoczęło prace renowacyjne. Te przerwała co prawda wojna, ale jeszcze pod koniec lat 40. podjęto działania na rzecz przywrócenia zabytkowi dawnego blasku. Obecnie wewnątrz zamku działa Muzeum Ziemi Wiśnickiej.

Zamek w Wiśniczu to renesansowa budowla na planie czworoboku, z dziedzińcem i czterema bramami. Z czasem dodano pięcioboczne umocnienia wokół budynku, a jego samego wzbogacono o baszty i inne elementy w stylu włoskim. Jedną z najbardziej reprezentatywnych części fortyfikacji jest barokowa brama w formie łuku triumfalnego z 1621 roku.

Niezwykle ciekawym miejscem jest także rynek w Nowym Wiśniczu. Jedną z niewątpliwych ozdób tego miejsca stanowi zabytkowy ratusz, ufundowany przez Stanisława Lubomirskiego. Jego budowę rozpoczęto w 1616 roku, a ukończono w 1620. W pobliżu ratusza znajdziemy także pomnik wspomnianego Stanisława Lubomirskiego, a także Jana Matejki. Polski malarzy był mocno związany z Wiśniczem i często gościł w tych stronach.

Na przeciwko zamku, na niewielkim wzniesieniu stoi zbudowany również z inicjatywy Lubomirskiego, klasztor karmelitów bosych, pełniący obecnie funkcję więzienia. W 1944 budynek ten stał się świadkiem brawurowej Akcji Wiśnicz, podjętej przez Armię Krajową w celu uwolnienia polskich więźniów.

Ważnym obiektem jest także drewniany dworek z XIX w., nazywany Koryznówką, będący jednym z punktów na mapie pięknego parku 400-lecia. Wewnątrz znajduje się muzeum poświęcone Janowi Matejce.

Czytaj więcej: Zalipie: Polska malowana wieś, którą poznał cały świat

Opuszczając zabytkowe miasteczko i mury zamku, warto udać się na wycieczkę do Wiśnicko-Lipnickiego Parku Krajobrazowego, który również stanowi nie lada atrakcję.

Park został utworzony w 1997 roku i zajmuje powierzchnię około 142 km². Charakteryzuje się zróżnicowanym krajobrazem, obejmującym region Pogórza Wiśnickiego. Jest siedliskiem wielu gatunków roślin i zwierząt, w tym rzadkich i chronionych.

Wszystkie zabytki, w tym zamek w Wiśniczu leżą właśnie na terenie parku. Oprócz tego na obszarze tym znajdziemy słynną Lipnicę Murowaną z historycznym rynkiem i kościołem św. Leonarda, gotycką drewnianą świątynię w Rajbrocie czy dobrze zachowane cmentarze z I wojny światowej.

Park jest popularnym miejscem turystycznym, oferującym kilka ciekawych szlaków turystycznych: niebieski z Bochni do Tymbarku, czarny z Rajbrotu do Lipnicy Murowanej oraz zielony z Rajbrotu do Czchowa.

Do Nowego Wiśnicza najłatwiej dostać się samochodem. Wystarczy dotrzeć do Bochni, do której dojedziemy autostradą A4, a następnie skierować się na południe na starą trasę 94, z której zjeżdżamy na drogę nr 965 prowadzącą do Limanowej. Jeśli ktoś nie dysponuje swoim autem, może spróbować dostać się do Bochni (na przykład pociągiem od strony Krakowa lub Tarnowa), a następnie stamtąd lokalnym busem.