Polska na własne oczy: Wędrówka ścieżkami Poleskiego Parku Narodowego

Leżący na terenie województwa lubelskiego Poleski Park Narodowy istnieje od 1 maja 1990 roku. Jego wielkość jest szacowana na 9759,9027 ha, a powierzchnia otuliny wynosi aż 13702,77 ha. To tereny o niskiej gęstości zaludnienia, dlatego też są tak atrakcyjne turystycznie.

Ten znajdujący się na Równinie Łęczyńsko-Włodawskiej, na styku z Garbem Włodawskim i Pagórami Chełmskimi obszar charakteryzuje się kilkoma płaskimi misami otoczonymi niewielkimi wywyższeniami. Rzeźba terenu przede wszystkim wynika z działalności lodowca i wód polodowcowych. W Poleskim Parku Narodowym wyróżnia się nie tylko ekosystemy leśne, ale także nieleśne lądowe - torfowiska i łąki oraz ekosystemy wodne. Do tych ostatnich zaliczamy m.in. jeziora, stawy, rzeki, rowy, torfianki oraz zagłębienia krasowe.

O tym, dlaczego warto odwiedzić to miejsce, opowiedział Piotr Markowski z PPN. - Poleski Park Narodowy jest jednym z 23 krajowych parków narodowych. Będąc fragmentem rozległej krainy Polesia, przypadnie do gustu każdemu, kto szuka wypoczynku na łonie dzikiej natury. Rozbudowana infrastruktura turystyczna i edukacyjna daje możliwość wglądu w "życie" torfowisk, jezior i lasów. To właśnie tutaj spotkamy niezwykle cenne i rzadkie gatunki roślin, takie jak aldrowanda pęcherzykowata, liczne storczyki z obuwikiem pospolitym na czele, wierzbę lapońską i borówkolistną. To tutaj obudzi nas rankiem klangor żurawi, w ciągu dnia zaś naszym oczom ukaże się prawdziwy spektakl tętniących życiem ekosystemów wodnych i nieleśnych. To właśnie te siedliska są dla Poleskiego Parku Narodowego najbardziej charakterystyczne i wyjątkowe. Rozległe torfowiska Bagna Bubnów oraz Bagna Staw są domem dla jednego z najrzadszych w skali światowej ptaków - wodniczki. Możemy poszczycić się także największą w Polsce populacją żółwia błotnego - mówi specjalista ds. edukacji.

Zobacz także: Polska na własne oczy: Podróż w czasie w jednym z największych skansenów w Polsce

Fauna Poleskiego Parku Narodowego wyróżnia się różnorodnością i jest niezwykle bogata. Na obszarze objętym ochroną występuje ok. 200 gatunków ptaków, z czego 150 to gatunki lęgowe. Podczas wędrówek istnieje możliwość zaobserwowania np. czapli białych i nadobnych, bąków, błotniaków łąkowych, a także bielików, żurawi i bocianów czarnych.

Poleski Park Narodowy to także dom dla 48 gatunków ssaków, w tym gryzoni, ssaków owadożernych i drapieżnych. Występują tam nornice rude, myszy polne, piżmaki, jeże wschodnie, czy też tchórze, ale nie brakuje również większych zwierząt. Mowa m.in. o sarnach, jeleniach i dzikach. Łosie są największymi zwierzętami w parku. Ich populacja jest szacowana na ok. 100 osobników. Poza tym PPN zamieszkują unikatowe gatunki bezkręgowców, 21 gatunków ryb, 13 gatunków płazów oraz siedem gatunków gadów, w tym zagrożony żółw błotny.

Roślinność to kolejny niezwykły element wyróżniający park. Istnieje tam ok. 260 gatunków glonów, 130 gatunków mszaków i ok. 1000 gatunków roślin naczyniowych. Spora część to przedstawiciele flory północnej. Można tam spotkać relikty polodowcowe takie jak np. wierzba lapońska czy brzoza niska. Warto podkreślić, że w PPN występuje również 14 gatunków storczyków.

W 2005 roku Poleski Park Narodowy uzyskał tytuł obszaru Ramsar, do tego należy do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000, a także jest częścią międzynarodowego programu "Człowiek i Biosfera" zapoczątkowanego przez UNESCO. Obszar ten można opisywać jeszcze dłużej, ale opis, choć wnikliwy i bogaty, nigdy nie odda tego, co można zobaczyć na własne oczy.

- Utworzony 1 maja 1990 roku Poleski Park Narodowy był pierwszym polskim parkiem narodowym o charakterze wodno-błotnym. O tym, jak ważny jest to obszar, świadczy wpisanie tego parku na listę obszarów Ramsar. Unikatowa flora i fauna parku, niezwykła mozaika siedlisk, czyni go doskonałym miejscem badań prowadzonych przez krajowych specjalistów-przyrodników. Bogactwo roślin oraz zwierząt są zdumiewające przy tak niewielkiej powierzchni całego parku. Poleski krajobraz, stogi siana na tle zachodzącego słońca, mgły snujące się malowniczo pośród wypasanych łąk, są dzisiaj czymś tak niepowtarzalnym, że skłonią każdego do refleksji nad pięknem przyrody - mówi Piotr Markowski z Poleskiego Parku Narodowego.

Siedziba dyrekcji parku i Ośrodek Dydaktyczno-Administracyjny mieści się w Urszulinie przy ulicy Lubelskiej 3a. Tam również znajduje się ścieżka "Tropem przyrody", a także Ośrodek Ochrony Żółwia Błotnego. Gad ten widnieje w Polskiej i Europejskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunek narażony na wyginięcie, dlatego też PPN od wielu lat realizuje projekt czynnej ochrony żółwia błotnego polegający na corocznej obserwacji samic i zabezpieczeniu złożonych przez nie jaj.

Zobacz także: Polska na własne oczy: Jędrzejów. Miasto zegarów z trzecią największą kolekcją na świecie

W parku istnieje również przeznaczona dla dzieci ścieżka "Żółwik", która ma charakter edukacyjny. Znajduje się ona na terenie Ośrodka Dydaktyczno - Muzealnego PPN w Starym Załuczu. Na zwiedzających czeka tam nie tylko ścieżka i eksponaty muzealne, ale także Ośrodek Rehabilitacji Zwierząt z wolierą dla ptaków, zadaszenia turystyczne i miejsca na ognisko. Oprócz tego Poleski Park Narodowy stworzył ośrodek edukacyjny "Poleskie Sioło". To wyjątkowe miejsce znajduje się w Wytycznie i jest odwzorowaniem zagrody poleskiej, która daje możliwość zobaczenia, jak niegdyś wyglądały tradycyjne domostwa.

To jednak niejedyne z atrakcji Poleskiego Parku Narodowego. Miłośnikom przyrody do gustu powinny przypaść wędrówki po ścieżkach przyrodniczych, które umożliwiają podziwianie bujnej flory i fauny. Do wyboru jest:

Poleski Park Narodowy przygotował coś również dla fanów rowerowych wycieczek. Do wyboru jest eko-szlak "Urszulin-Perehod", który ma długość 23 km i łączy ze sobą wszystkie ścieżki przyrodnicze Poleskiego Parku Narodowego oraz ścieżka rowerowa "Mietiułka". Trasa ma 21 km i gwarantuje zobaczenie najstarszych lasów PPN oraz Durne Bagno, które najlepiej oglądać z wieży widokowej.

- Turyści odwiedzający Poleski Park Narodowy są nastawieni przede wszystkim na aktywny wypoczynek w "pięknych okolicznościach przyrody". Temu służą nasze ścieżki edukacyjne. Każda z osobna i wszystkie razem, oferują za każdym razem coś innego. Każda ma swój własny, indywidualny charakter i zmienia się wraz z porami roku, a nawet miesiącami. Odsłony - wiosenna, letnia, jesienna i zimowa oczarowują nas innymi odcieniami barw, inną intensywnością zapachów i szatą. Jeśli ktoś chce odpocząć pośród bagien i moczarów, wśród krzyku ptaków, skrzypienia pasikoników i trzepotu motylich skrzydeł, Poleski Park Narodowy jest idealnym miejscem - dodaje Piotr Markowski.

Na terenie Poleskiego Parku Narodowego znajduje się również ścieżka przyrodnicza "Spławy", którą zdecydowałam się odwiedzić. Jej długość to mniej więcej 7,5 km, ale obecnie przez prowadzone na jej terenie prace można dotrzeć jedynie do jeziora Łukie i wrócić dokładnie tą samą trasą.

Rozpoczyna się ona w miejscowości Stare Załucze, dokładnie tam, gdzie znajduje się Ośrodek Dydaktyczno - Muzealny PPN. To właśnie przy muzeum można zostawić samochód i ruszyć pieszo na leśną wędrówkę. Do początku trasy prowadzą drogowskazy. By odnaleźć start trzeba przejść w głąb wsi, minąć nieczynny już punkt biblioteczny i kilka domów. Do drewnianej kładki prowadzi polna droga. Tuż przy jej początku widnieje m.in. mapa PPN oraz informacja mówiąca, że do jeziora Łukie jest dokładnie 2,7 km.

Spacer odbywa się wśród bujnej zieleni. Początkowo przez niewielkie przesmyki między roślinnością widać upodobaną przez zwierzynę łąkę. Skąd to wiem? Wystarczy bliżej przyjrzeć się błotnistej powierzchni. Dokładnie widać pozostawione na niej ślady - najprawdopodobniej przez sarny, jelenie, łosie i inne mniejsze ssaki.

Zobacz także: Polska na własne oczy. „Do Milówki wróć”. Odwiedziłam rodzinną wieś braci Golców

Idąc dalej drewnianą kładką, można się natknąć na żeremie bobrów, co dokładnie na trasie sygnalizuje informacja zamieszczona na drewnianej tablicy. Po drodze nie zabrakło również domku dla pszczół, których rola w środowisku jest nieoceniona.

Podczas pobytu na ścieżce "Spławy" zaskoczył mnie deszcz, ale w żaden sposób nie popsuł wędrówki. W pewnych momentach wysokie drzewa tworzyły naturalny parasol, który ochraniał przed wielkimi kroplami wody. Towarzyszył temu niezapomniany szum, który wraz z szeleszczącą roślinnością był ucztą dla zmysłów. Jedynym minusem wyprawy były kąsające komary i gzy, które podczas deszczowej pogody atakowały każdy odkryty fragment skóry. Idąc drewnianą kładką, warto spoglądać pod nogi. Po deszczu pojawiło się mnóstwo maleńkich żab i ślimaków.

W pewnym momencie kładka się rozszerza, a z informacji przedstawionej na drewnianej tablicy można się dowiedzieć, że obszar ten to torfowisko przejściowe, czyli tzw. spleja. Charakteryzuje się ona rzadkimi roślinami bagiennymi m.in. mięsożerną rosiczką, a także takimi reliktami polodowcowymi, takimi jak brzoza niska. W tym miejscu można zaobserwować kożuch roślin, który powstał w wyniku zarastania jeziora. Jego charakterystyczną cechą jest uginanie się pod ciężarem osoby bądź zwierzyny po nim chodzącej.

Dalsza droga odbywa się wśród wysokich brzóz, które wręcz otulają kładkę. Na terenie "Spławów" nie zabrakło drewnianej ławki, która jest idealnym miejscem na odpoczynek i wsłuchanie się we wszelkie dobiegające z oddali odgłosy. Na wędrowców czeka również skrzypowy las stworzony ze skrzypu bagiennego. Co ciekawe, roślina ta może osiągnąć nawet 1,5 m wysokości. Ta charakterystyczna dla podmokłych terenów roślinność występuje po dwóch stronach kładki i sygnalizuje, że jezioro Łukie jest już niedaleko.

Za altaną zaczyna się kładka wyposażona w drewniane balustrady, która prowadzi do największego jeziora Poleskiego Parku Narodowego. Znajduje się na nim pływający pomost, na który wchodzi się przez naturalny korytarz stworzony z wysokiej trzciny. To właśnie z niego można podziwiać rozległe wody, których powierzchnia wynosi ok. 130 ha. Jezioro Łukie jest zbiornikiem eutroficznym, a to oznacza, że jest pokryte gęstą roślinnością wodną i szuwarową, której z czasem będzie pojawiać się jeszcze więcej, aż zbiornik stanie się m.in. bagnem i w końcu zaniknie.

Zapewne podczas słonecznej pogody podziwianie jeziora jest jeszcze lepszym doświadczeniem, ale nawet podczas mżawki i zachmurzenia widok na rozległe wody otoczone lasem był czymś wyjątkowym. Obserwowaniu pływających tam kaczek i łabędzi towarzyszyło dochodzące z oddali głośne buczenie bąka - dużego ptaka z rodziny czaplowatych. Poza tym w drodze powrotnej leśną ciszę zagłuszyły lecące tuż nad koronami drzew żurawie, które podczas lotu wydawały charakterystyczny głośny dźwięk.

Przez wyżej wspomniane prace prowadzone na ścieżce byłam zmuszona wrócić tą samą drogą w stronę samochodu. Mimo deszczowej pogody zdecydowałam się również odwiedzić Jezioro Rotcze znajdujące się w oddalonej od Starego Załucza o jeden kilometr wsi Grabniak. Nad jeziorem jest jedna plaża, a jego brzegi są porośnięte trzciną, ale mimo to latem nie brakuje tam turystów. Oczywiście nie są to tłumy, a jedynie kameralne grono urlopowiczów szukających ciszy i spokoju. Znajduje się tam kilka budek z lodami oraz fast-foodami i na tym kończy się gastronomiczna infrastruktura. Dla osób, które chcą wypocząć bez hałasu, Grabniak może być idealnym miejscem. Jezioro powinno również przypaść do gustu miłośnikom wędkowania.

Z opowieści wiem, że jeszcze 30 lat temu nad Rotcze przyjeżdżała głównie młodzież, dla której było to idealne miejsce na spędzanie wolnego czasu. Mimo że nie było tam praktycznie żadnych atrakcji oprócz jeziora i pobliskiej stodoły, w której organizowano dyskoteki.

Wybierając się do Poleskiego Parku Narodowego, trzeba mieć świadomość, że nie wszystkie wejścia są bezpłatne. Opłatom podlega skorzystanie ze ścieżki przyrodniczej "Dąb Dominik", "Perehod", "Spławy" i "Obóz Powstańczy", a także zwiedzanie Ośrodka Dydaktyczno-Muzealnego. Biletu nie trzeba jednak kupować chcąc się przejść ścieżką "Czahary", przejechać rowerem przez "Mietiułkę" oraz odwiedzić Ośrodek edukacyjny "Poleskie Sioło".

Bilety można nabyć zarówno w Ośrodku Dydaktyczno-Muzealnym PPN w Starym Załuczu, jak i online. Skorzystałam z drugiej opcji, a sam zakup nie trwał więcej niż pięć minut. Po dokonaniu opłaty system generuje imienne bilety wraz z kodem QR.

Zwiedzanie Poleskiego Parku Narodowego nie kosztuje wiele. Ceny biletów jednorazowych na ścieżki przyrodnicze to 6 zł za bilet normalny i 3 zł za ulgowy. Dokładnie takie same ceny przewidziano w przypadku zwiedzania muzeum.

Chcąc skorzystać ze wszystkich płatnych ścieżek w ciągu jednego dnia, można kupić normalny bilet o wartości 12 zł lub ulgowy za 6 zł. Bilet trzydniowy kosztuje natomiast 16 zł, a ulgowy 8 zł. Tygodniowy to z kolei koszt kolejno 20 i 10 zł. W przypadku rodzinnego zwiedzania Poleskiego Parku Narodowego przewidziano opcję wykupienia jednorazowego biletu maksymalnie do sześciu osób na jedną ścieżkę oraz rodzinnego biletu do muzeum również obejmującego tyle samo osób. Każdy za 14 zł.

Przebywając na terenie Poleskiego Parku Narodowego, należy przestrzegać określonych zasad głównie dotyczących ochrony roślinności i zwierząt, a więc nie ma mowy o żadnym niszczeniu, zrywaniu i płoszeniu. Turyści mogą zwiedzać park od świtu do zmierzchu jedynie poprzez poruszanie się przez wytyczone w tym celu ścieżki oraz szlaki. Przed wyprawą warto więc zapoznać się z wszelkimi szczegółami regulaminu.

***

Wakacje, znowu są wakacje! Polacy ruszają na długo wyczekiwany odpoczynek, a my chcemy im w tym towarzyszyć, służyć radą, co można zobaczyć w naszym kraju. Może wspaniałe atrakcje czekają tuż za rogiem? Cudze chwalicie, swego nie znacie - pisał poeta. I my chcemy pokazać, że faktycznie tak jest. Zajrzymy do małych miasteczek, legendarnych uzdrowisk i zapomnianych zamków. Popłyniemy wodami tajemniczych jezior, poplażujemy na polskich Malediwach. Pójdziemy leśną ścieżką, gdzie oczy poniosą. Bądźcie z nami przez całe lato!