Borowik szlachetny, czyli jedyny prawdziwy grzyb

Borowik szlachetny (Boletus edulis) dla naszych przodków był synonimem jedynego, prawdziwego grzyba, o czym świadczą nazwy zwyczajowe takie jak: grzyb sprawiedliwy, prawdziwek, grzyb właściwy, prawy czy grzyb jadalny. Określenie szlachetny doskonale oddaje szacunek, jakim od wieków cieszy się borowik wśród grzybiarzy i koneserów. Prawdziwek wybornie smakuje zarówno świeżo zebrany, jak i suszony czy mrożony. Jest to jeden z tych grzybów, które warto jeść także ze względu na zawarte w nich wartości odżywcze.

Borowik jadalny, podobnie jak większość grzybów, jest niskokaloryczny, dlatego dobry dla osób, które chcą zrzucić zbędne kilogramy. W prawdziwkach znaleźć można dużą ilość błonnika, który reguluje metabolizm i procesy trawienne. Dzięki niemu po zjedzeniu borowików przez długi czas organizm jest nasycony i nie pojawia się uczucie głodu. Borowik szlachetny zawiera też dużo białka, toteż czasem bywa nazywany "mięsem lasu".

Ponadto grzyby zawierają: chrom, cynk, fluor, fosfor, jod, kobalt, mangan, miedź, nikiel, potas, selen, sód, wapń i żelazo. Warto jeść borowiki ze względu na obecne w nich witaminy z grupy B oraz witaminy C i E. W grzybach można znaleźć też wielonienasycone kwasy tłuszczowe, których tak potrzeba w diecie współczesnego człowieka. Nienasycone kwasy tłuszczowe wspierają odporność, procesy myślowe, pracę serca i pozytywnie wpływają na układ krążenia.

Prawdziwek, podobnie jak inni jego bracia, zawiera długo zalegającą w przewodzie pokarmowym i nietrawioną przez organizm chitynę. To właśnie ten związek sprawia, że grzyby są ciężkostrawne i niezalecane dzieciom do siódmego roku życia, osobom z chorobami układu pokarmowego oraz starszym.

Grzyby, podobnie jak ryby, mogą magazynować metale ciężkie, dlatego zjadanie okazów zebranych przy ulicach i autostradach może być bardzo niezdrowe. Najlepiej wybierać borowiki rosnące w czystym środowisku z dala od dróg.

Borowika jadalnego można znaleźć zarówno w lasach iglastych, liściastych, jak i mieszanych. Chcąc uzbierać kosz pełen prawdziwków najlepiej przemierzać skraje lasów i szukać go na polanach, bo te miejsca porasta najchętniej. Borowika można znaleźć w całej Europie i zachodniej części Ameryki Północnej. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się też w Nowej Zelandii i południowej Afryce.

Kapelusze borowików osiągają średnicę do 25 centymetrów i mają półkolisty kształt, zaś starsze okazy stają się bardziej rozpostarte. Początkowo mogą być białawe lub kremowe, a z czasem przybierają brązowy kolor o ciepłych, czerwonawych tonach. U młodych okazów oraz gdy powietrze jest mocno wilgotne, powierzchnia kapeluszy tych grzybów jest lekko lepka.

Hymenofor, czyli spodnia część kapelusza ma początkowo białawy, następnie kremowy aż w końcu żółtawy czy żółtooliwkowy kolor. Tworzą go drobne rurki o długości 8-30 milimetrów. Miąższ młodego grzyba jest biały i twardy, z czasem przybiera bardziej gąbczastą fakturę. Owocnik osiąga wysokość 5-20 centymetrów. Biały trzon może mieć grubość od 1,5 do 10 centymetrów. Początkowo grzyb na pękaty trzonek, który z czasem przybiera bardziej maczugowaty kształt.

Niewprawni grzybiarze mogą pomylić szlachetnego grzyba z jego kuzynami z rodziny borowikowatych: goryczakiem żółciowym oraz borowikiem szatańskim. Jak odróżnić prawdziwki od grzybów niejadalnych?

Goryczak żółciowy to grzyb niejadalny. Nie jest on toksyczny, ale niezwykle gorzki i nieprzyjemny w smaku, może też wywołać ból brzucha i nudności. Najłatwiej rozpoznać go po uszkodzonym miąższu — przybiera on winną, brudnoczerwoną barwę, podczas gdy miąższ prawdziwka nie zmienia koloru. Jak odróżnić grzyb jadalny od niesmacznego kuzyna? Trzonek pokryty brunatną siateczką o dużych oczkach ma goryczak żółciowy a borowik szlachetny ma białą, gładką nóżkę. Ponadto kapelusze młodych goryczaków w dotyku są zamszowe.

Dużo większym zagrożeniem jest pomylenie prawdziwka z borowikiem szatanem. Ten drugi jest trującym grzybem, którego zjedzenie może spowodować nudności, wymioty, skurcze i nerwobóle. Grzyb jest silnie toksyczny, dlatego po jego spożyciu, natychmiast należy zgłosić się do lekarza. Borowik szatański ma bulwiasty trzonek pod kapeluszem żółty, a im bliżej grzybni, tym bardziej karminowy. Po uszkodzeniu miąższ grzyba zaczyna powoli sinieć. Jego kapelusze są zamszowe lub matowe i suche w dotyku, w przeciwieństwie do borowików szlachetnych nie łatwo oddzielają się od miąższu.

Borowiki szlachetne niedoświadczony grzybiarz może pomylić z innymi grzybami z tej rodziny, dlatego — jeśli pojawią się jakiekolwiek wątpliwości — najlepiej zrezygnować z ich zbierania lub pokazać przyniesione z lasu okazy znawcom.

Prawdziwek jest wyjątkowo aromatycznym i smacznym grzybem, niezwykle cenionym w kuchni. Jak przyrządzić prawdziwki? Borowik szlachetny doskonale smakuje suszony, jako dodatek do bigosu, sosu czy uszek. Prawdziwki można także mrozić i przygotowywać świeżo po zebraniu. Na bazie borowików można przyrządzić aromatyczny sos, użyć ich w charakterze dodatków do mięs, opanierować i usmażyć, przygotować masło borowikowe czy zupę.

Sprawdź także:

Grzyby znane i nieznane. O czym warto pamiętać na grzybobraniu?