Co zrobić, by nie płacić za długi najbliższych?

Za długi współmałżonka odpowiadamy tylko wtedy, gdy zgodziliśmy się na ich zaciągnięcie. W sytuacji gdy dług (np. kredyt) nie jest spłacany, wierzyciel (zazwyczaj bank) może żądać spłaty zarówno z majątku osobistego dłużnika, jak i z majątku wspólnego małżonków. Majątkiem wspólnym jest wszystko, co małżonkowie nabyli w okresie małżeństwa, a także ich zarobki.

Jeśli więc żona wyraziła zgodę na kredyt męża, musi liczyć się z utratą części pensji, jeśli kredyt nie jest spłacany. Na poczet długu nie będzie mógł być zajęty jej majątek osobisty, a więc np. mieszkanie, które kupiła przed ślubem. Jeśli żona nie wyraziła zgody na zaciągnięcie zobowiązania, wierzyciel nie może żądać od niej spłaty.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której pożyczkę zaciągnięto na zaspo- kojenie podstawowych po- trzeb rodziny. Odpowiedzialność za spłatę ciąży w tym przypadku na obu stronach, nawet jeśli kredyt brał tylko mąż. Dlaczego? Oboje małżonkowie są odpowiedzialni za utrzymanie rodziny, a zobowiązania zaciągnięte przez jedno z nich na ten cel obciążają drugie. Jeśli więc nie chcemy odpowiadać za długi zaciągnięte bez naszej zgody, jedynym wyjściem jest podpisanie umowy rozdzielności majątkowej.

Umowę można podpisać u notariusza, cena tej usługi nie może być wyższa niż 400 zł. Takie rozwiązanie uchroni nas przed odpowiedzialnością za zaciągnięte w przyszłości długi drugiej strony. Pary, które mają rozdzielność majątkową, nie mogą jednak składać wspólnego rozliczenia podatkowego.

Osoby pełnoletnie mogą zaciągać długi, a niekiedy także brać kredyty, nawet jeśli nie mają stałego źródła dochodów i są na utrzymaniu rodziców. Czy w takim przypadku rodzice są odpowiedzialni za ich zobowiązania? Nie, bo za długi odpowiada tylko ten, kto je zaciągnął.

Bank nie ma prawa żądać od matki, by spłacała kredyt studiującej córki, jeśli tego kredytu nie poręczała. Komornik nie może przeprowadzić postępowania egzekucyjnego z majątku rodziców. Jeśli jednak studentka mieszka z rodzicami, komornik ma prawo wejść do mieszkania i dokonać zajęcia znajdujących się tam ruchomości, zakładając, że jest to własność dłużnika.

Podobnie jest w przypadku osoby niespokrewnionej zameldowanej w lokalu. Co zrobić, by tego uniknąć? Przede wszystkim przygotować dokumenty (np.: faktury, rachunki, umowy sprzedaży ratalnej itp.), które potwierdzą, do kogo należą przedmioty. Przedstawiamy je komornikowi podczas jego wizyty.

Jeśli ich nie znajdziemy i komornik zajmie należące do nas przedmioty, pozostaje złożenie powództwa przeciwegzekucyjnego o zwolnienie spod egzekucji (wzór znajdziemy na stronie: www.obronapraw.pl/pisma/w_119.pdf). Pozew należy złożyć do sądu w ciągu miesiąca od chwili, gdy rzeczy zostały zajęte przez komornika. Trzeba dołączyć wniosek o zawieszenie egzekucji (wzór na stronie: www.obronapraw.pl/pisma/w_92.pdf).

W skład spadku oprócz majątku mogą wchodzić długi. Jeśli spadkodawca je miał, spadkobiercy muszą zobowiązania spłacić. Przepisy pozwalają jednak uniknąć pełnej odpowiedzialności za długi spadkodawcy. Wyjściem jest złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku albo o przyjęciu go „z dobrodziejstwem inwentarza” (to termin prawniczy!).

Jeśli odrzucimy spadek, nie musimy spłacać długów, ale nie otrzymamy majątku. Przyjęcie spadku „z dobrodziejstwem inwentarza” oznacza, że trzeba spłacić zobowiązania, ale tylko te, które nie przekraczają wartości odziedziczonego majątku.

Pierwsze rozwiązanie jest korzystne, jeśli wiemy, że spadkodawca miał więcej długów niż wartościowych rzeczy. Drugie – gdy tylko podejrzewamy, że miał długi. Oświadczenie o odrzuceniu spadku (wzór na stronie: www.obronapraw.pl/pisma/w_74.pdf) lub przyjęciu go „z dobrodziejstwem inwentarza” (wzór na stronie: www.obronapraw.pl/pisma/w_72.pdf) trzeba złożyć w ciągu sześciu miesięcy od śmierci spadkodawcy.

Niedotrzymanie terminu oznacza, że spadek przyjmujemy wprost, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe. Oświadczenie można złożyć przed notariuszem bądź przed sądem rejonowym właściwym dla miejsca pobytu albo miejsca zamieszkania spadkobiercy. Koszt to 50 zł, bez względu na to, czy składamy oświadczenie u notariusza, czy w sądzie.

Pożyczając pieniądze bliskiej rodzinie (m.in.: małżonkowi, rodzeństwu, dzieciom, wnukom, rodzicom), nie musimy płacić podatku od czynności cywilno-prawnych. Jeśli w ciągu trzech lat pożyczyliśmy bliskim mniej niż 9637 zł, nie trzeba o tym informować urzędu skarbowego. Osoba z bliskiej rodziny, której pożyczamy kwotę wyższą niż 9637 zł, musi w ciągu 14 dni od zawarcia umowy pożyczki złożyć w urzędzie deklarację PCC-3. Jeśli tego nie zrobi, trzeba zapłacić podatek (2 proc. pożyczonej sumy).

Ekspert: Karolina Baniak, adwokat

Tekst: Ewelina Listowska