Nowe przepisy prawne ważne dla całej rodziny

Nieznajomość prawa szkodzi. Po pierwsze dlatego, że jeśli popełnimy jakiś błąd, nie możemy potem tłumaczyć się niewiedzą i na tej podstawie próbować unikać odpowiedzialności. Po drugie - i to zdarza się znacznie częściej - jeżeli nie znamy swoich praw, nie możemy z nich korzystać i ponosimy całkiem wymierne straty. Warto więc wiedzieć, co zmienia się w przepisach o ochronie środowiska (bo przecież wszyscy wyrzucamy śmieci), jakie unijne regulacje zaczynają obowiązywać także w Polsce, albo co zrobić, by uniknąć niektórych opłat, które do tej pory były obowiązkowe.

Jak jednak nie pogubić się w gąszczu ustaw, rozporządzeń i przepisów, które potrafią zmieniać się jak w kalejdoskopie? I w jaki sposób odnaleźć te, które naprawdę mają znaczenie, a ominąć inne - na pewno dla kogoś bardzo ważne - ale takie, które nam raczej się nie przydadzą? Przejrzeliśmy najważniejsze z nowych ustaw i przepisów, wybierając te dotyczące naszego codziennego życia, najważniejsze dla domu i rodziny.

Od 2015 roku obowiązuje ustawa o zmianie ustawy Prawo budowlane. Dzięki niej budowanie np. domów jednorodzinnych ma być o wiele prostsze. Ustawa zakłada bowiem mniej formalności dotyczących projektu, uproszczenie procedur administracyjnych oraz przyspieszenie uzyskiwania zgód na użytkowanie. Zamiast starać się o pozwolenie na budowę, musimy jedynie zgłosić budowę, przedstawiając jednocześnie projekt (musi być zgodny z Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego).

- Urząd ma 30 dni na wniesienie zastrzeżeń. Jeśli tego nie zrobi, możemy rozpocząć budowę. Skróci to czas oczekiwania - dotąd na wydanie pozwolenia trzeba było czekać od 60 do 90 dni.

- Ograniczono też wymogi formalne. Zniesiono np. obowiązek dołączania oświadczeń o zapewnieniu dostaw energii, wody, ciepła, gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych, gazowych, elektroenergetycznych, telekomunikacyjnych. 

- Nie ma obowiązku dostarczenia oświadczenia zarządcy drogi o możliwości połączenia działki, na której będzie obiekt, z drogą publiczną. Nie musimy też informować nadzoru budowlanego o rozpoczęciu budowy.

- Uwaga! Jeśli dokonaliśmy samowoli budowlanej (wybudowaliśmy jakiś obiekt bez pozwolenia), według nowych przepisów możemy wystąpić o umorzenie opłaty legalizacyjnej lub rozłożenie jej na raty.

Pod koniec 2014 r. prezydent podpisał ustawę wprowadzającą zmiany w wykorzystaniu ulg podatkowych na dzieci. Skorzystają na tym rodziny, które miały za małe dochody, by odpisać ulgę według zasad, które dotąd obowiązywały. Kwoty ulgi od nowego roku podatkowego to: 1112,04 zł rocznie na pierwsze i drugie dziecko, 2000,04 zł na trzecie dziecko, 2700 zł na czwarte i każde kolejne dziecko rocznie.

- Rodziny z jednym dzieckiem nadal będą mogły odliczyć ulgę tylko wtedy, jeśli wspólne dochody małżonków nie przekroczą 112 tys. zł.

- Rodziny z dwójką i więcej dzieci będą miały prawo do ulgi bez względu na wysokość zarobków.

- Najbardziej skorzystają rodziny o najniższych dochodach. Do tej pory, jeśli podatek do zapłaty był niższy niż przysługująca ulga, "różnica" przepadała (ulgę można było odliczyć tylko do wysokości należnego podatku). Teraz możemy wystąpić o zwrot niewykorzystanej kwoty ulgi - na formularzu PIT/UZ.

- Wniosek o zwrot niewykorzystanej kwoty ulgi dotyczyć może wyłącznie kwoty, która nie przekracza sumy składek ZUS i składek zdrowotnych (są one wyszczególnione w formularzu PIT, który dostajemy od pracodawcy). Jeżeli podatnik nie płaci składek ZUS lub zdrowotnych - zwrot nie jest możliwy.

- Uwaga! Przepis ten nie działa wstecz. Oznacza to, że możemy złożyć wniosek o zwrot niewykorzystanej kwoty ulgi rozliczając PIT za rok 2014, ale prawo to nie przysługuje nam za poprzednie lata - nawet jeśli wtedy również nie mogliśmy odliczyć pełnej kwoty przysługującej ulgi.

25 grudnia 2014 r. weszła w życie nowa ustawa o prawach konsumenta, która w szczegółowy sposób reguluje kwestie związane z zawieraniem umów przez telefon i w o wiele większym stopniu niż dotychczasowa chroni nasze interesy.

- Przedsiębiorca, który zawiera taką umowę, ma teraz obowiązek szczegółowego poinformowania konsumenta o wszystkich elementach i warunkach zamówienia.

- Firma, która oferuje zawarcie umowy przez telefon, musi uzyskać potwierdzenie zaakceptowania zamówienia. I nie wystarczy potwierdzenie ustne. Sprzedawca ma obowiązek potwierdzenia zamówienia pisemnie lub za zgodą konsumenta na trwałym nośniku, czyli np. mailowo.  - Ciężar udowodnienia warunków zawarcia umowy w każdej sytuacji spoczywa na przedsiębiorcy. Oznacza to, że w przypadku sporu to firma musi udowodnić, że klient poinformowany został szczegółowo o wszystkich aspektach umowy.

- Termin do odstąpienia od umowy to 14 dni od daty potwierdzenia zawarcia umowy w przypadku usług, a w przypadku zakupu - od daty objęcia rzeczy w posiadanie.

- Uwaga! Ustawa konsumencka nie obejmuje umów telekomunikacyjnych. Takie umowy podlegają regulacjom zawartym w art. 56 ustawy telekomunikacyjnej.

Prace nad tą ustawą trwały lata i wreszcie jest. Ustawa o odwróconym kredycie hipotecznym weszła w życie 15 grudnia 2014 roku. Podstawowa zasada jest taka: bank udziela właścicielowi mieszkania kredytu hipotecznego, którego wysokość jest zależna od wartości mieszkania oraz wieku klienta i ustalana w umowie kredytowej. Pieniądze mogą zostać wypłacone jednorazowo lub w miesięcznych ratach przez okres ustalony w umowie. Odwróconej hipoteki nie należy jednak mylić z dożywotnią rentą - prace nad ustawą, która ma umożliwić jej otrzymywanie wciąż trwają.

- Podstawowa zmiana, którą wprowadza ustawa jest taka, że właściciel nieruchomości zachowuje prawo własności do końca życia. W dotąd obowiązującym modelu działającym na podst. przepisów kodeksu cywilnego, z chwilą podpisania umowy, właścicielem stawał się bank.

- Zabezpieczeniem - tak, jak przy zwykłym kredycie - jest wpis w księdze wieczystej nieruchomości. Nowa ustawa chroni spadkobierców osoby, która zawarła umowę. Przejęcie nieruchomości przez bank nie nastąpi automatycznie, lecz 12 miesięcy po śmierci klienta i tylko wtedy, gdy spadkobiercy nie spłacą kredytu (wraz z odsetkami).

- Jeśli spadkobiercy nie zechcą spłacić kredytu, muszą przenieść prawo własności na bank. Jeśli jednak rynkowa wartość nieruchomości przewyższa kwotę wypłaconą na podstawie umowy o odwróconej hipotece, bank zwróci spadkobiercom nadwyżkę.

- Nie ma żadnej granicy wieku, przy której można zawrzeć taką umowę. Umowa taka może być zawarta nie tylko przez osoby samotne, lecz także przez małżonków będących współwłaścicielami nieruchomości. W takim przypadku bank będzie mógł przejąć nieruchomość dopiero po śmierci obojga właścicieli.

- Uwaga! Odwrócony kredyt hipoteczny może być udzielany tylko przez banki, a więc instytucje pozostające pod kontrolą Komisji Nadzoru Finansowego.

- Rząd wydał rozporządzenie o mieszanym, kwotowo-procentowym sposobie waloryzacji świadczeń w 2015 roku. Polega on na tym, że podwyżka emerytury lub renty zależy od daty przyznania świadczenia lub jego wysokości. Tak więc jest tym większa, im wcześniej było przyznane świadczenie albo im ono było niższe. Świadczenia emerytalno-rentowe są waloryzowane od 1 marca każdego roku.

- Waloryzacja obejmuje uprawnionych do emerytur i rent z ZUS oraz KRUS, funkcjonariuszy służb mundurowych i żołnierzy zawodowych.

- Podwyższone zostaną także renty z powodu częściowej niezdolności do pracy oraz renty inwalidzkie III grupy - minimalna podwyżka to 27 zł. Natomiast osoby pobierające emeryturę częściową mogą liczyć na minimum 18 zł większe świadczenie niż otrzymywane obecnie.

- Osobom uprawnionym do renty socjalnej przysługuje świadczenie w wysokości 84 proc. zwaloryzowanej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

- Od 1 marca 2015 r. najniższe świadczenia wynoszą: 880,45 zł - dla osób całkowicie niezdolnych do pracy i renta rodzinna;675,13 zł - renta dla osób częściowo niezdolnych do pracy; 1056,54 zł - renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową oraz renty rodzinnej wypadkowej; 810,17 zł - renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową, 739,58 zł - renta socjalna.

Przepisy UE chroniące pasażerów kolei zaczęły obowiązywać także w Polsce.

- Możemy domagać się zwrotu 25 proc. ceny biletu przy opóźnieniu (wszystkich pociągów) od 60 do 119 min i 50 proc., gdy opóźnienie przekroczy 120 min. Dotąd takie prawo przysługiwało tylko pasażerom niektórych pociągów PKP Intercity: ekspresów EIC i międzynarodowych.

- Gdy pociąg opóźni się o więcej niż 60 min, pasażerowie powinni nieodpłatnie otrzymać posiłki i napoje, o ile są dostępne w pociągu, na stacji lub mogą być dostarczone.

- Jeśli pociąg utknie na torach na całą noc, pasażerom przysługuje prawo do zakwaterowania w hotelu (i transport do niego).

- Podczas każdej podróży przewoźnicy mają obowiązek informować o: usługach w pociągu, następnej stacji, opóźnieniach, głównych możliwościach przesiadek itd.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej opracowało zmiany w Kodeksie Pracy, które będą obowiązywać jeszcze w tym roku. Nowe przepisy mają uniemożliwić pracodawcom nadużywanie umów o pracę na czas nieokreślony.

- Podstawowa zmiana polega na tym, że zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas określony nie będzie mogło być dłuższe niż 33 miesiące. Ponadto w tym czasie będzie można zawrzeć maksymalnie trzy takie umowy. Czwarty kontrakt lub kontynuowanie pracy po upływie określonego terminu uznawane za zatrudnienie na stałe, czyli pracownik będzie traktowany jak zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

- Taka umowa będzie mogła zostać wypowiedziana przez pracodawcę na takich samych zasadach, jak w przypadku umów na czas nieokreślony. Długość okresu wypowiedzenia będzie więc także w przypadku umów na czas określony zależna od stażu pracy u danego pracodawcy.

- Limit 3 umów zawartych najwyżej na 33 miesiące nie będzie obowiązywał jedynie w przypadku: umowy na zastępstwo, w celu wykonania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym, gdy zatrudnienie obejmuje okres kadencji, gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny, które to uzasadniają. W tym ostatnim przypadku będzie musiał jednak poinformować o tym inspektora pracy.

W pierwszej połowie 2015 roku wejdzie w życie Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Nowe przepisy zwiększą m.in. uprawnienia ojców.

- Do zasiłku macierzyńskiego uprawniony ma być ojciec dziecka (lub członek najbliższej rodziny), w przypadku śmierci matki, porzucenia przez nią dziecka lub w sytuacji, gdy nie jest ona zdolna do samodzielnej egzystencji.

- Aby skorzystać z tego świadczenia, ojciec musi być objęty systemem ubezpieczeń społecznych i zrezygnować z pracy (czyli wziąć urlop rodzicielski) celem osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem. Zmiany te oznaczają uniezależnienie praw ojca do urlopu i zasiłku od uprawnień matki (tak było dotąd).

- Ustawa zmienia także zasady obliczania zasiłku dla kobiet prowadzących działalność gospodarczą krócej niż 12 miesięcy i płacących składki przewyższające ustawowe minimum. Teraz zasiłek zależeć ma od wysokości i liczby opłaconych składek ubezpieczeniowych.

Joanna Kadej-Krzyczkowska, konsultacja Małgorzata Gozdawa-Litwińska, adwokat