Karuzela z emocjami

Jest to jedna z najprostszych, a równocześnie najlepszych definicji. Zwraca ona uwagę na to, że emocje są czynnikami motywującymi do działania, a także na ich biegunowy charakter i ustosunkowanie się do czegoś, co oceniamy, jako dobre lub złe. Jednak i ta definicja nie jest doskonała, a związek między rzeczywistością, procesami poznawczymi a emocjami jest o wiele bardziej złożony.

przyjemnie jest kochać

Mówiąc o emocjach, należałoby zastanowić się, co właściwie rozumiemy pod pojęciem emocji pozytywnych, a co negatywnych i dlaczego emocjami negatywnymi mają być: lęk, strach, gniew - a pozytywnymi: radość, przyjaźń, miłość? Na pierwszy rzut oka odpowiedź wydaje się oczywista: dlatego, że przyjemnie jest kochać i lubić kogoś, cieszyć się - a nieprzyjemnie jest bać się, czy złościć.

Psychologia mówi, że emocje negatywne szkodzą osobowości i zubożają ją, a pozytywne ją wzbogacają. Lecz, gdy zaczniemy dokładniej analizować ten problem, okazuje się, że nie jest to wcale tak proste, jasne i oczywiste. Aby to zrozumieć, należy zapoznać się z terminem frustracja. Frustracja to taki stan psychiczny, który człowiek odczuwa jako bardzo nieprzyjemny, a który pojawia się na skutek zablokowania możliwości dążenia do wyznaczonego celu (na drodze do celu pojawia się przeszkoda). Ten stan to w istocie uczuciowa projekcja porażki. Nasilenie frustracji jest uzależnione od wielu różnych czynników lecz nawet najbardziej łagodny jej stopień jest bardzo nieprzyjemny i wpływa negatywnie na człowieka.

co z tym gniewem?

Frustracja jest właściwie podstawą wszystkich emocji negatywnych. W tym kontekście, przyjaźń czy miłość będą emocjami pozytywnymi tylko wtedy, gdy są odwzajemnione. Miłość frustracyjna (nieodwzajemniona lub z innych względów niemożliwa do spełnienia) jest jedną z bardziej przykrych emocji negatywnych. Co w takim razie z gniewem? Czy gniew bez frustracji jest tak samo pozytywną emocją, jak odwzajemniona miłość i przyjaźń? Gniew wywołuje działanie, w wyniku którego powinien zniknąć. Gniew nie jest emocją negatywną tylko dlatego, że organizm stara się go zlikwidować. Ale stan psychiczny wywołany porażką jest dręczącym niepokojem, sfrustrowanym gniewem - pojawiającym się jako reakcja na mieszaninę bezsilności, wstydu i upokorzenia.

Gniew, sam w sobie, nie jest ani pozytywny, ani negatywny. Jego pozytywny lub negatywny charakter zależy od sukcesu lub porażki. Jeśli gniew motywujący do określonego działania przynosi oczekiwane wyniki - mówimy o emocji pozytywnej, jeśli nie - o emocji negatywnej. Strach, lęk - jest jednak zawsze emocją negatywną, gdyż z samego jego charakteru wynika przewidywanie porażki. Strach jest przeżyciem niebezpieczeństwa. Często, w sytuacjach odczuwanych, jako zagrażające, nie możemy zrealizować działania do jakiego zmusza nas emocja - i to właśnie obrazuje negatywny charakter strachu i lęku. Nawet jeśli podejmujemy działania, mające na celu ucieczkę przed lękiem - to nigdy nie mamy pewności, że nasze działanie przyniesie pozytywny rezultat i cały czas musimy się liczyć z możliwością porażki - a więc, możliwością frustracji.

"Lęk jest subiektywnym odczuciem niebezpieczeństwa, a jego negatywny charakter wypływa z faktu, że organizm uprzedza o porażce działania. Z tego wywodu jasno wynika, dlaczego lęk nazywamy emocją negatywną; subiektywnie groźne niebezpieczeństwo jest istotą lęku, nie można więc wyobrazić sobie takiego lęku, w którym nie byłoby żadnych wątpliwości co do możliwości ucieczki" (J. Ranschburg).

emocje górą

Wszystkie powyższe rozważania i próby zdefiniowania konkretnych emocji - nie oznaczają, że emocja to pojęcie jednolite, w taki sam sposób pojawiające się w każdej sytuacji i u każdego człowieka i że zawsze emocja (w zależności od powodzenia lub niepowodzenia podjętego działania) jest jednoznacznie pozytywna lub negatywna. Emocja jest w rzeczywistości związkiem społecznym (kochamy kogoś, złościmy się na kogoś, boimy się kogoś lub czegoś itp.) i to on (w zależności od treści) tworzy niepowtarzalny, indywidualny kolaż - zawierający zarówno pozytywne, jak i negatywne elementy i różne ich konfiguracje, zależnie od indywidualnych związków i niepowtarzalnych sytuacji.

Lidia Irla