Alergia pokarmowa – przyczyny i objawy uczulenia na mleko krowie u niemowląt

Objawy alergii na mleko krowie mogą przyjmować różne postacie, co często stanowi problem w rozpoznaniu. Mogą się one pojawiać zarówno bezpośrednio po spożyciu produktów zawierających mleko lub jego białka, jak i rozwijać się w ciągu wielu godzin, a nawet kilku dni. Objawy natychmiastowe określamy jako IgE-zależne, natomiast symptomy opóźnione, jako IgE-niezależne. Cechą wspólną wszystkich objawów alergii pokarmowej na białko mleka jest jednak płacz lub niepokój dziecka podczas karmienia, budzenie się w nocy, a także niedostateczne przybieranie na masie ciała w odniesieniu do przyjętych norm.

Objawy uczulenia na mleko u dzieci mogą przyjmować wiele postaci. Do symptomów charakterystycznych należą jednak:

•  Kolki jelitowe
•  Reakcje skórne - czerwona, swędząca wysypka, egzema lub obrzęk ust, obrzęk twarzy oraz obrzęk wokół oczu
•  Objawy trawienne - wymioty, ból brzucha, biegunka
•  Objawy przypominające katar sienny, kichanie, swędzenie, niedrożność nosa.

W zależności od nasilenia stopnia alergii symptomy mogą przyjmować postać łagodną lub bardziej nasiloną.

Mleko krowie zawiera w swoim składzie białka kazeinowe oraz białka serwatkowe. Tymczasem do powstawania alergii na mleko u niemowląt dochodzi, kiedy przewód pokarmowy nie jest jeszcze wystarczająco wykształcony, a błona śluzowa jelita jest przepuszczalna dla białek. Dla wciąż rozwijającego się organizmu dziecka, białka te rozpoznawane są jako ciała obce, co wywołuje reakcję alergiczną.

Poza niewystarczająco dojrzałym przewodem pokarmowym dziecka, na ryzyko powstawania alergii na białko mleka, mają wpływ również predyspozycje genetyczne. Dzieci, których rodzice lub rodzeństwo cierpiało na uciążliwe objawy z powodu uczulenia na mleko, mają więc większe prawdopodobieństwo pojawienia się alergii pokarmowej. Dodatkowo na rozwój reakcji alergicznej mogą mieć wpływ również czynniki środowiskowe, dlatego nie powinno się ich lekceważyć. Największy udział w powstawaniu alergii ma ekspozycja dziecka na dym tytoniowy, zaburzenia naturalnej mikroflory jelit, stres, poród poprzez cesarskie cięcie, a także stosowanie doustnych antybiotyków.

O rozpoczęciu leczenia alergii na białko mleka krowiego powinien zadecydować lekarz pediatra po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu, zapoznaniu się z objawami oraz wykonaniu niezbędnych badań. Nie zaleca się więc podejmowania żadnych działań indywidualnych przed konsultacją lekarską.

Leczenie uczulenia na białko mleka polega na wyeliminowaniu z diety niemowlęcia mleka, nabiału oraz produktów mogących zawierać choćby śladowe ich ilości. Jeśli kobieta karmi piersią, lekarz z pewnością zaleci jej wprowadzenie diety eliminacyjnej również w swoim menu. Białka mleka spożywane przez matkę mogą bowiem przedostawać się do jej pokarmu, a następnie do organizmu dziecka. Diety eliminacyjnej nie należy wprowadzać bez konsultacji z lekarzem, ponieważ niesie ona ze sobą ryzyko powstawania niedoborów pokarmowych. Z tego powodu w okresie wykluczenia mleka i nabiału z diety matki karmiącej, zaleca się suplementację wapnia oraz witaminy D3.

Jednocześnie warto pamiętać, że karmienie piersią jest najodpowiedniejszych sposobem żywienia niemowlęcia. Mleko mamy zawiera szereg niezbędnych substancji oraz dostosowuje się do konkretnych etapów życia dziecka. Dodatkowo pokarm kobiecy zasobny jest w laktoferynę, lizozym, glutaminę oraz nukleotydy, które wspierają rozwój i dojrzewanie przewodu pokarmowego.

Rezygnacja z karmienia piersią powinna więc być ostatecznością, jeśli żadne inne metody nie przynoszą pożądanych rezultatów. Wówczas do diety dziecka należy wprowadzić preparaty hipoalergiczne, oparte na hydrolizatach białkowych. Na rynku dostępne są produkty na bazie hydrolizatów kazeiny i białek serwatkowych, a także i preparaty składające się z wolnych aminokwasów. Ich właściwości alergizujące są od 500 do nawet 1000 razy mniejsze niż w przypadku białka mleka krowiego.

U dzieci karmionych sztucznie również konieczne będzie zastąpienie dotychczasowego mleka modyfikowanego, preparatami zawierającymi hydrolizaty białek mleka. Aktualnie dostępne są preparaty mlekozastępcze o zróżnicowanym składzie, dopasowanych do wieka i wymagań dziecka. Jeśli jednak hydrolizaty białek nie przyniosą ulgi w dotkliwych objawach alergii, można spróbować również preparatów na bazie wolnych aminokwasów, które są podstawowymi składnikami budującymi białka. Wybór właściwego preparatu powinien uwzględniać indywidualne potrzeby dziecka, a decyzję o jego wprowadzeniu zawsze podejmuje lekarz.

Alergia na białko mleka krowiego w około 80% przypadków stopniowo zanika u dzieci do 4-5 roku życia. Warunkiem jest wdrożenie prawidłowego leczenia. Dla ustalenia prognozy zdrowienia dziecka lekarz może zlecić również wykonanie badania stężenia specyficznych przeciwciał IgE, skierowanych przeciwko białku mleka krowiego. Jeśli w badaniu uczulonego dziecka nie zostanie stwierdzone podwyższenie specyficznych IgE, to alergia może minąć u niego szybciej - nawet w okolicach 2-3 roku życia. Alergia na białko mleka krowiego uznawana jest jednak za uleczalną, a szansy na jej zanik sięgają nawet przeszło 90%.

Źródła:

1.    H. Ciborowska, A. Rudnicka, Żywienie Zdrowego i Chorego Człowieka, s. 636-644

2.    A. Krauze, Alergia na białko mleka krowiego - postacie kliniczne, Alergia Astma Immunologia 2015, 20 (1): 12-16